E-module scheepsincidentbestrijding beschikbaar

9 december 2022

Nederland is een waterland, in elke veiligheidsregio komen vaarwegen voor. En elke vaarweg – rivier, kanaal, meer of haven – brengt het risico op een scheepsincident met zich mee. De nieuwe e-module scheepsincidentbestrijding biedt brandweermensen op de vaste wal kennis en handelingsperspectieven voor het optreden bij scheepsincidenten.

Rijk Hofman, projectleider vakbekwaamheid bij het NIPV: “Elke veiligheidsregio heeft één of meer brandweerposten die kunnen worden gealarmeerd voor een scheepsincident. Manschappen, bevelvoerders en (hoofd)officieren van dienst hebben in hun opleiding al kennisgemaakt met dit onderwerp. Maar die kennismaking betrof noodgedwongen slechts een korte introductie van scheepsincidentbestrijding. Het uitputtend behandelen van alle mogelijke incidentsoorten zou de leergangen voor deze functies veel te lang en zwaar maken. Daarom ontwikkelde het NIPV in nauwe samenwerking met de landelijke vakgroep Scheepsincidentbestrijding deze e-module.”

Algemene en praktijkmodule

De e-module scheepsincidentbestrijding is een Basis+ e-module, deze vult de basiskennis van scheepsincidentbestrijding in de leergangen aan voor één of meer brandweerfuncties in alle veiligheidsregio’s. De e-module richt zich hiermee op al opgeleide manschappen, bevelvoerders en (hoofd)officieren van dienst.

De e-module bestaat uit twee delen. In de eerste e-module leer je hoe je met jouw ploeg(en) veilig en repressief kunt optreden bij scheepsincidenten. De focus ligt hierbij op scheepsbranden. Aan de orde komen onder andere:

• overeenkomsten én verschillen tussen scheepsbranden en gebouwbranden
• de basisprincipes van brandbestrijding, maar dan toegepast op scheepsbranden
• de taken van de eerste TS bij een scheepsincident
• eigen veiligheid
• hitte-opbouw en koeling
• kenmerken van schepen
• verschillende soorten schepen
• voorzieningen voor brandpreventie en brandbestrijding op schepen
• blussen en stabiliteit
• machinekamerbranden
• ladingbranden
• wet- en regelgeving, samenwerking en communicatie op het water
• inzet van specialistische teams.

In de tweede e-module leer je de kennis van de eerste e-module praktijk- en functiegericht toe te passen aan de hand van een casus die bij jouw functie hoort.  

Vakbekwaamheidsadvies

De e-module over scheepsincidentbestrijding staat klaar in de ELO Brandweer. Er is een ‘bijsluiter’ met een vakbekwaamheidsadvies bijgevoegd. Aan de hand van dat advies kunnen de regionale vakbekwaamheidsorganisaties scheepsincidenten een plek geven in hun beleid voor blijvende vakbekwaamheid. De e-module en het vakbekwaamheidsadvies zijn door het NIPV beschikbaar gesteld in de studieroute scheepsincidentbestrijding. De veiligheidsregio’s zijn hierover geïnformeerd en koppelen hun eigen medewerkers aan de studieroute.

Wim van der Wal van Brandweer Rotterdam-Rijnmond is lid van de landelijke vakgroep Scheepsincidentbestrijding en namens die vakgroep ook de kartrekker van de e-module: “De wereld om ons heen verandert, zo ook de wereld op het water. De schepen worden groter en moderner. De komst van alternatieve brandstoffen, zoals hybride, waterstof, ammoniak en autonoom varen. Vraagstukken die ons dagdagelijks bezighouden, zeker op het gebied van incidentbestrijding. De vraag is in hoeverre de brandweer voorbereid is op een scheepsincident. Met deze e-module zetten we een volgende stap om kennis te delen op het gebied van scheepsincidentbestrijding.“

Meer informatie

Rijk Hofman

Eerste nieuwe operationeel uniformen brandweer uitgeleverd

7 december 2022

Vandaag zijn de eerste nieuwe operationeel uniformen uitgeleverd aan de Veiligheidsregio Utrecht. Dit is de eerste uitgifte, de komende maanden ontvangen alle 23.000 brandweermensen dit nieuwe operationeel uniform. “Met dit nieuwe uniform krijgen de korpsen van alle 25 veiligheidsregio’s één uniforme uitstraling. Belangrijk, want zo is de brandweer straks in één oogopslag nog herkenbaarder voor burgers en collega-hulpverleners”, vertelt voorzitter Tijs van Lieshout van Brandweer Nederland.

Brandweerkleding moet meegaan met de tijd en aansluiten op de wensen en behoeften van dragers, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid, draagcomfort en veiligheid. In samenwerking met brandweercollega’s is daarom een nieuw operationeel uniform ontwikkeld ter vervanging van het huidige kazernetenue. Veiligheidsregio Haaglanden nam al eerder het initiatief om nieuwe kleding te ontwikkelen, hun ontwerp vormde de basis voor het nieuwe operationeel uniform.

Op woensdag 7 december overhandigde Tijs van Lieshout, voorzitter van Brandweer Nederland, de eerste kledingpakketten aan de collega’s uit het land die het uniform straks gaan dragen. Dit onder toeziend oog van Carolien Angevaren, directeur Brandweerzorg van Veiligheidsregio Utrecht. Het ontwerp is in nauwe samenwerking tussen NIPV en Brandweer Nederland tot stand gekomen.

Samenwerking

IJle Stelstra, algemeen directeur NIPV: “De afgelopen 2 jaar is intensief samengewerkt tussen NIPV, Brandweer Nederland en kledingproducent Groenendijk aan de ontwikkeling van het nieuwe uniform. Dankzij deze samenwerking ligt er nu een prachtig eindresultaat. Ik ben er trots op, samen met al mijn NIPV-collega’s, dat wij met dit uniform een bijdrage kunnen leveren aan de professionaliteit en uitstraling van de brandweer. Ik wens jullie veel draagplezier.”

Veiligheid en draagcomfort

Tijs van Lieshout: “Dit nieuwe uniform is een hele grote verbetering ten opzichte van het oude uniform. Er is heel veel aandacht besteed aan veiligheid en draagcomfort. Brandweermensen hebben het uniform uitvoerig getest en input geleverd op het ontwerp zodat het goed aansluit bij hun wensen en het gebruik in de praktijk. Dit nieuwe uniform draagt bij aan de professionaliteit en de eenheid van de brandweer. Ik ben er trots op dat we straks met 23.000 brandweermensen in hetzelfde uniform rondlopen. En ik dank de collega’s uit Haaglanden voor hun inspiratie en gedane voorwerk, mede daardoor zijn we zover gekomen.”

Gebruik van het uniform

Het operationeel uniform voldoet aan de criteria voor een persoonlijk beschermingsmiddel. Dit houdt in dat het uniform ook gebruikt mag worden voor een aantal laag-risicotaken; denk hierbij aan reanimaties, liftopsluiting en dienstverlening. Elke veiligheidsregio bepaalt zelf welke medewerkers de kleding krijgen en bij welke taken het operationeel uniform wordt gedragen. Elke regio heeft een kledingcoördinator, deze draagt zorg voor het inmeten van de kleding en het plaatsen van de bestellingen. De uitlevering aan de veiligheidsregio’s vindt gefaseerd plaats, gezien de omvang van de totale levering. De komende maanden ontvangen alle regio’s de nieuwe kleding.

Draagvoorschrift Brandweerkleding

Met de komst van het nieuwe operationeel uniform is tevens het draagvoorschrift brandweerkleding herzien. In dit draagvoorschrift staan de richtlijnen voor alle kledinglijnen van de brandweer in Nederland: het operationeel uniform, de uitrukkleding, sportkleding, kazernekleding én het ceremonieel uniform. Voor elk van deze lijnen, en combinaties daarvan, staat beschreven wanneer en hoe de betreffende kleding gedragen moet worden. Het op de juiste wijze dragen van de kleding draagt bij aan de veiligheid, herkenbaarheid en zichtbaarheid van de brandweer.

Kijk voor meer informatie over het operationeel uniform op de website van Brandweer Nederland.

Blog: Het WK en elektrische voertuigen: een onverwachte én ongelukkige combinatie voor de brandweer

6 december 2022

“Voertuigbranden als gevolg van ordeverstoringen gaan langer duren dan voorheen met fossiel aangedreven voertuigen”, bloggen lector Energie- en transportveiligheid Nils Rosmuller en Tom Hessels, adviseur Energie- en transportveiligheid. Bij de voetbalrellen na de overwinning van Marokko op België gingen twee elektrische voertuigen in vlammen op. Het duurde lang voordat de situatie veilig genoeg was voor de brandweer om de brand te blussen.

‘Voetbal’rellen

Op zondag 27 november en dinsdag 6 december vonden na de overwinning van Marokko op België op het WK voetbal er voetbalrellen plaats in Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Rotterdam (1). Op zichzelf al opmerkelijk, dat als gevolg van een overwinning rellen ontstaan. Maar er was nog een behoorlijk opmerkelijk veiligheidspunt dat hiermee, en ons lectoraat Energie- en Transportveiligheid, samenhangt. In Amsterdam-West gingen bij de rellen een elektrische deelscooter én een elektrische deelauto in vlammen op. Doordat het lang duurde voordat de situatie veilig genoeg was voor de brandweer om de brand te blussen raakte het accupakket van beide voertuigen bij de brand betrokken. En dan is ‘plots’ sprake van een andersoortige brand, met dito andersoortige incidentbestrijding dan wanneer het conventioneel aangedreven voertuigen (benzine, diesel) zou betreffen. Derhalve brengen dit soort rellen een (nu nog) ‘nieuw’ risico met zich mee: voertuigbranden als gevolg van dit soort ordeverstoringen gaan langer duren dan voorheen met fossiel aangedreven voertuigen.

Elektrische voertuigen

Nietsvermoedend reed de bestuurder van een elektrische Fiat 500e deelauto over het Mercatorplein in Amsterdam toen relschoppers zijn auto bekogelden, sloopten en vervolgens in brand staken. De brandweer kon pas na anderhalf uur ter plaatse komen: eerder was het door de relschoppers nog niet veilig genoeg om de bluswerkzaamheden uit te voeren. De bluswerkzaamheden zelf brachten echter nog een extra complicerende factor met zich mee: doordat de brand het eerste anderhalf uur zich ‘vrij’ kon ontwikkelen was het accupakket van de auto bij de brand betrokken geraakt. Een brand in een accupakket laat zich alleen blussen door het langdurig koelen/onderdompelen in water, moest de deelauto vervolgens in een dompelbak worden afgevoerd: een tijdrovend proces. Er moet een berger veilig ter plaatse komen, met dompelcontainer, waarin vervolgens het brandende elektrische voertuig wordt getakeld en afgevoerd.

Thermal runaway

Zoals we al vaak hebben geschreven brengen branden met elektrische voertuigen een andersoortig brandverloop met zich mee. Is het accupakket eenmaal betrokken bij brand, en raakt deze dus in thermal runaway, laat zich deze alleen doven door langdurige koeling (veelal door onderdompelen in water) of als deze volledig is uitgebrand en er geen energie meer in de batterijcellen zit. Het incident en de incidentbestrijding duurt daarom aanzienlijk langer dan bij conventioneel aangedreven voertuigen: het kost namelijk tijd om een dompelcontainer ter plaatse te laten komen om het accupakket onder te dompelen. Het voertuig laten uitbranden is in veel gevallen niet mogelijk vanwege de omgeving waarin dezer staat (in dit geval midden in de stad).

Kan er niet op tijd worden ingegrepen bij een beginnende brand (in dit geval in het interieur) kan de brand zich uitbreiden naar het batterijpakket. Dit zorgt voor een langdurige inzet van de brandweer. Ook neemt de impact op de omgeving toe als het accupakket betrokken is: branden en daarmee het vrijkomen van toxische stoffen duren immers langer dan bij een conventioneel aangedreven voertuigen.

Meer en meer elektrische vervoermiddelen, en dus …

Het aandeel elektrische voertuigen (en waaronder ook de deelauto’s, -scooters, e-bikes) in ons reguliere vervoersaanbod stijgt in hoog tempo. Maar ook de hulpdiensten zelf maken steeds vaker gebruik van elektrische voertuigen, getuigen deze voorbeelden van politie (2), brandweer (3) en ambulance (4). En, hoe ongewenst ook, maar ook voertuigen van hulpdiensten zijn nogal eens lijdend voorwerp van relschoppers. Daarmee stijgt dus ook de kans dat een elektrisch hulpdienstenvoertuig (bij incidenten als in Amsterdam-West) betrokken raakt. Het is immers niet de eerste keer dat bij rellen voertuigen (inclusief die van de hulpdiensten) in brand worden gestoken (5+6). Dit brengt nog weer nieuwe problemen en risico’s met zich mee voor diezelfde hulpdiensten en de omgeving.

Dat brengt ons zo begin december bij de vraag wat Oud en Nieuw de hulpdiensten in dit kader gaat brengen. Helaas leert de traditie dat tijdens de jaarwisseling honderden voertuigen in brand worden gestoken. Ongetwijfeld zullen daar ook elektrische voertuigen bij zitten. Hoe wordt met deze voertuigbranden omgegaan door de brandweer? Zijn er ‘genoeg’ dompelcontainers? En hoe snel zijn deze aanwezig om een elektrisch voertuig te bergen? De belasting op de hulpdiensten is tijdens de jaarwisseling al groot. Lange wachttijden voor een dompelcontainer (7), waardoor hulpdiensten langdurig bij een autobrand moeten staan, zorgen voor een nóg grotere belasting van de hulpdiensten. Deze ‘wachtende’ brandweereenheden zijn dan namelijk niet beschikbaar voor een een brand elders. En wat doet zwaar vuurwerk dat ontploft onder een elektrische voertuig (van de politie, brandweer, of ambulancedienst) met het accupakket?  

Waar eerder conventionele voertuigen die in brand werden gestoken tijdens ongeregeldheden, zoals bij Oud en Nieuw ‘vanzelf’ uitgingen of relatief snel te blussen waren, zien we dat met de elektrificatie van het wagenpark dit soort incidenten nu leidt tot een forse en langdurige inzet van brandweer en bergers (in risicovolle situaties). De kans dat dit gebeurt wordt met de elektrificatie van het wagenpark, inclusief die van de hulpdiensten, namelijk steeds groter.

Hopelijk zien we ‘vuurwerk’ van het Marokkaanse elftal op het voetbalveld en niet op de grootstedelijke pleinen. Niet na een gewonnen of verloren voetbalwedstrijd, noch tijdens Oud en Nieuw. Want de hulpdiensten zijn al druk genoeg, en genoemde andersoortige risico’s van de elektrificatie maakt hun inzet alleen nog maar langduriger en intensiever.

Nils Rosmuller, lector Energie- en transportveiligheid
Tom Hessels, adviseur Energie- en transportveiligheid

[1] https://www.parool.nl/nederland/rellen-op-mercatorplein-in-amsterdam-west-na-wk-winst-marokko~bbf0fe30/
[2] https://www.gelderlander.nl/nijmegen-e-o/politie-voortaan-met-elektrische-auto-achter-de-boeven-aan~ad6cffa1/
[3] https://nos.nl/artikel/2377542-brandweer-amsterdam-neemt-eerste-elektrische-bluswagen-in-gebruik
[4] https://www.nrc.nl/brandedcontent/kia/waarom-de-ambulancezorg-elektrisch-rijdt
[5] https://nos.nl/artikel/2406315-rellen-rotterdam-gewonden-door-schoten-volgens-politie-nog-onrustig
[6] https://www.prorail.nl/nieuws/vernielingen-station-eindhoven [7] https://www.ad.nl/auto/we-rijden-steeds-vaker-elektrisch-maar-een-brandende-accu-is-niet-te-blussen~ad17a353/

Brandveiligheidsvoorschriften Bouwbesluit en Bbl met elkaar vergeleken

5 december 2022

Wat zijn de verschillen op brandveiligheidsgebied tussen het Bouwbesluit en het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl)? En wat betekent dit voor de praktijk, voor het brandveiligheidsniveau in gebouwen? Dat wordt uitgelegd in een nieuwe publicatie.

Naar verwachting treedt op 1 juli 2023 de Omgevingswet in werking, en dus ook het Bbl. Het Bbl bestaat voor een groot deel uit de technische voorschriften van het huidige Bouwbesluit 2012. Maar er zijn ook verschillen.

Impact op praktijk en brandveiligheidsniveau gebouwen

In deze nieuwe uitgave worden voor de meest relevante brandveiligheidsvoorschriften de verschillen tussen het Bouwbesluit 2012 en het Bbl inzichtelijk gemaakt. Ook lichten de auteurs toe wat de praktische consequenties van deze verschillen zijn. Verder beschrijven zij wat de impact is op het brandveiligheidsniveau in gebouwen. Hierbij baseren zij zich op al bestaande publicaties, op praktijksituaties en op eigen ervaringen en analyses.

Voor wie?

De publicatie is bedoeld voor brandveiligheidsadviseurs van de veiligheidsregio’s die meer inzicht willen hebben in de verschillen op brandveiligheidsgebied tussen het Bouwbesluit 2012 en het Bbl. De uitgave geeft hun meer inzicht in de consequenties van die verschillen voor de praktijk.

Gerelateerde uitgaven

Vorig jaar verscheen onze uitgave Handreiking Bouwtechnische regels onder de Omgevingswet. In deze handreiking zijn de verschillen voor het vergunningstelsel en de mogelijke gevolgen voor vergunningverlening, toezicht en handhaving uitgewerkt. De uitgave is een ‘spoorboekje’ dat leidt van de huidige voorschriften naar de nieuwe regels.

Ook vorig jaar bracht het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het Praktijkboek Besluit bouwwerken leefomgeving uit. Hierin zijn alle technisch-inhoudelijke verschillen met het Bouwbesluit 2012 toegelicht.

Bekijk ook

Kijk voor meer informatie op de onderzoekspagina Gebouw- en omgevingsveiligheid.

Rookverspreiding in woongebouwen: het handelingsperspectief uitgelegd

16 november 2022

Branden met een relatief beperkte brand maar met een grote rookverspreiding, komen steeds vaker voor. In 2019 is praktijkonderzoek gedaan naar rookverspreiding in woongebouwen met inpandige gangen. Maar hoe moet er in de praktijk gehandeld worden bij een dergelijke brand met veel rookverspreiding? In een instructievideo wordt het handelingsperspectief voor dit type branden uitgelegd.

Voor wie is de instructievideo?

De video is bedoeld voor manschappen, bevelvoerders, (hoofd)officieren van dienst, adviseurs gevaarlijke stoffen en centralisten van de meldkamer. Ook is er aandacht voor een effectieve samenwerking tussen deze verschillende functies.

Handelingsperspectief uitgelegd, tips en aanbevelingen voor oefenen

De video wordt ingeleid door Ricardo Weewer, lector Brandweerkunde. Vervolgens wordt aan de hand van een praktijkcasus uit Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond de problematiek rondom rookverspreiding in woongebouwen toegelicht. Hans Hazebroek, onderzoeker bij NIPV en projectleider van het praktijkonderzoek, neemt u mee in de conclusies van het onderzoek. Daarna legt Hazebroek uit wat u concreet moet doen als u geconfronteerd wordt met een brand in een woongebouw met inpandige gangen waar rookverspreiding plaatsvindt. Tot slot geeft Jelle Nijeboer, kennisregisseur bij Veiligheidsregio IJsselland, tips en aanbevelingen voor het oefenen bij rookverspreiding in woongebouwen.

Praktijkonderzoek naar rookverspreiding in woongebouwen

In juni 2019 deden de Brandweeracademie van het IFV (voorloper van NIPV), Veiligheidsregio Utrecht en Brandweer Nederland twee weken lang praktijkonderzoek naar rookverspreiding in een leegstaand woon-zorgcentrum in Oudewater. Bekijk voor meer informatie het onderzoek naar rookverspreiding in woongebouwen.

Ongeveer 750 natuurbranden afgelopen ‘natuurbrandseizoen’

15 november 2022

Tijdens afgelopen voorjaar en zomer waren er in Nederland ongeveer 750 natuurbranden. Dit aantal zal de komende decennia waarschijnlijk alleen maar toenemen. Anton Slofstra van Brandweer Nederland en onderzoeker Hans Hazebroek van NIPV blikken terug op het afgelopen ‘natuurbrandseizoen’. Maar ze kijken vooral ook naar de toekomst.

Tijdens afgelopen voorjaar en zomer kregen we in Nederland te maken met ongeveer 750 natuurbranden. “En dit zal de komende decennia waarschijnlijk alleen maar meer worden. Door de klimaatverandering en droogte zijn natuurbranden steeds moeilijker te beheersen. Daarom moeten we juist nu al aan de slag om ons voor te bereiden. Ik pleit voor een structureel deltaplan voor natuurbranden”, zegt Anton Slofstra van Brandweer Nederland. “Want natuurbrandbeheersing is eigenlijk allang geen seizoenswerk meer.”

Impactvolle branden afgelopen ‘seizoen’

Afgelopen maanden zagen we een aantal impactvolle branden, zoals de grote duinbrand bij Ouddorp waar een vakantiepark werd ontruimd en een museum door de brand werd bedreigd. In de Mariapeel brandde op 31 augustus een groot stuk natuur af. En hoewel brand niet altijd slecht is voor de natuur, laat een brand als deze wel zien hoe moeilijk het is om in slecht begaanbare gebieden en onder lastige omstandigheden een brand onder controle te krijgen en te houden. Bij deze laatste brand hebben bewoners van enkele tientallen woningen een evacuatieadvies gekregen. “Dit laat ook de kern van de problematiek rond natuurbranden in Nederland zien: door de dichtheid in Nederland kan een beperkte natuurbrand al veel impact hebben op functies die in of aan natuurgebieden liggen, zoals woningen maar ook campings, zorginstellingen en vitale functies zoals hoogspanningsleidingen. Diverse natuurbranden langs de A28 noodzaakten het afsluiten van deze belangrijke snelweg, met veel overlast tot gevolg in de wijde omgeving”, vertelt Slofstra.

Natuurbrandbeheersing geen seizoenswerk meer

“Dat branden moeilijk te beheersen zijn en over een langere periode in het jaar plaatsvinden, komt doordat ons klimaat verandert”, voegt Hans Hazebroek, onderzoeker bij NIPV, toe. “In 2050 heeft Nederland naar verwachting het klimaat van Zuid-Europa nu. We komen uit een periode waarin natuurbranden net als aardbeien plukken erg veel weg hadden van seizoensarbeid: als we rond maart beginnen, kunnen we er zo half augustus ook wel weer mee ophouden en kan iedereen weer aan het normale werk. Dat matcht niet meer met de realiteit: waar we vanaf februari tot en met november natuurbranden zien en waar we het hele jaar door met risicobeheersing en kennisontwikkeling bezig zouden moeten zijn.”

Natuurbranden steeds moeilijker beheersbaar

“Waar we nu op afstevenen zijn onbeheersbare natuurbranden. Dat klinkt bedreigend, en dat is het ook”, vertelt Slofstra. “Daarom moeten we nu met elkaar aan de bak. Als brandweer, maar ook als andere partners in de natuur. Hazebroek voegt hieraan toe: ‘”Je merkt dat natuurbrand nog niet tot het standaard incidenttype of normale werk behoort. Het volledige systeem van de brandweerzorg is ingericht op het beheersen van het risico op branden in gebouwen. Die gedachtegang willen we veranderen, in de wetenschap dat we méér en meer impactvolle natuurbranden zullen krijgen. We moeten kennis ontwikkelen én overbrengen over de natuurbranden van de toekomst.”

Volgens Brandweer Nederland betekent dit dat natuurbranden niet incidenteel maar structureel op de agenda moeten staan van de ministeries van Justitie en Veiligheid en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de natuurbeheerders én de brandweer. Ook gemeenten, provincies en waterschappen hebben een belangrijke rol, zegt Slofstra: “Je wilt bij dit thema niet alleen afhankelijk zijn van de bluskracht van de brandweer. De meeste winst zit juist aan de voorkant, de preventiekant. Daarom moet er een plan komen waarbij een ministerie de leiding pakt en ons helpt om de komende tientallen jaren in te zetten op onderzoek, onderwijs en preventieve inrichting van onze natuur. We moeten nu aan de slag om straks steviger in onze schoenen te staan.”

Meerdere natuurbranden tegelijkertijd

Slofstra: “Door de veranderingen in het klimaat is er steeds meer kans op meerdere natuurbranden tegelijkertijd. Dan moet je op verschillende plekken veel mensen en materieel inzetten. En ieder brandweermens of -voertuig kun je maar één keer inzetten, wat direct maakt dat een grote natuurbrand enorm inhakt op je verdere capaciteit. Dat betekent minder mensen en materieel voor andere incidenten, die ook gewoon plaatsvinden.” Hazebroek voegt toe: “Deze zomer vonden er op een extreem droge en warme dag in het Verenigd Koninkrijk veel natuurbranden tegelijk plaats die zich uiteindelijk ook tot in woonwijken hebben uitgebreid waardoor onder andere 60 woningen verloren zijn gegaan. Gedurende enkele uren was letterlijk ál het brandweermateriaal ingezet; als er een verkeersongeval plaatsvond was er simpelweg niemand meer beschikbaar om te helpen. Wat deze zomer in Engeland is gebeurd, kan morgen bij ons gebeuren.”

Blog: Zero emissie vrachtwagens: volop beleid, nog weinig (brand)veiligheid

3 november 2022

Lector Energie en Transportveiligheid Nils Rosmuller maakt zich zorgen over de veiligheid van zero emissie vrachtwagen.

Voor elektrische auto’s hebben we in Nederland de incidentbestrijdingsprocedures voor de brandweer al een poosje gereed (1). Hetzelfde geldt in grote mate ook voor de bergers (2). Wel is er nog altijd ‘wat te doen’ over de overdracht van het elektrische voertuig van de brandweer aan de berger en de verdere (financiële) afhandeling door de bergers. Maar dat is ‘klein’ te noemen wanneer je de blik laat vallen op veiligheidsaspecten die gepaard gaan met zero emissie (ZE) zwaar/groot materieel zoals in het openbaar vervoer (ov), logistiek en bouw (denk hierbij aan vrachtwagens, shovels, bussen en heftrucks (3) ).

Geboden, verboden en subsidies leiden tot groei van het aantal ZE-vrachtwagens

De afgelopen periode viel mijn oog, als gevolg van nieuwsartikelen, diverse keren op zero emissie vrachtwagens. Dat zijn vrachtwagens die geen CO2 uitstoot meer produceren als gevolg van het rijden. Dat betekent in dit geval vrachtwagens die rijden op waterstof (FCEV) of aangedreven worden door een batterijpakket (BEV). De Europese unie voert druk op bij haar lidstaten om de laadinfrastructuur voor alternatieve brandstoffen voor de transportsector (sneller) te gaan realiseren (fit-for-55 pakket (4) ). Dat betekent een grotere dichtheid van laadpunten, voldoende laadvoorzieningen op beveiligde parkeerplaatsen en toename van het aantal waterstoflaadstations.

In staatcourant (5) (21 sept 2021) valt te lezen dat volgens onze eigen regering de vrachtwagenheffing volledig ingezet moet gaan worden als subsidie voor ter stimulering van het zero emissie vrachtverkeer (de zogenaamde terugsluis). En nog een schaalniveau kleiner zijn het de gemeentes die die overgaan tot de instelling van milieuzones. In 2030 mogen er geen vrachtwagens met CO2 uitstoot meer de binnensteden in.

Dat alles betekent een snelle gestage groei van het aantal elektrische vrachtwagens in Nederland (dat nu ca 1% van het totaal aan vrachtwagens uitmaakt).

Snelle ontwikkelingen op tal van facetten van het zero emissie vrachtvervoer

Door dit soort geboden, verboden en subsidies zal de groei van de zero emissie vrachtwagens een grote vlucht nemen de komende jaren. Of het nu waterstof is of batterij elektrisch. En daar spelen diverse partijen weer op in. Zo heeft het verbond voor verzekeraars door enkele van haar young professionals een zero emissie vrachtwagenverzekering ontwikkeld (6). De verzekering is met name gericht op de voor transportondernemingen die gepaard gaan met overstap van diesel naar zero emissie transport.

Vrachtwagenbouwers ontwikkelen vrachtwagens die volledig op batterijen of waterstof worden aangedreven, zoals Nikola (voornaam van de briljant natuurkundige Tesla) die een volledig elektrisch truck in serie produceert (7) of ons ‘eigen’ DAF (8) . Er zijn ook chassis-ombouwers die dieseltrucks ombouwen tot waterstof trucks, zoals in Nederland door Holthausen (9) of bedrijven die dieseltrucks ombouwen tot hybride elektrische trucks.

Het is dus een domein dat volop in beweging is. En zoals met veel van dit soort snelle ontwikkelingen gaan hiermee onvolkomenheden/ongelukken/branden gepaard. Zo valt ook te lezen in het bericht juli 2022 van een volledig uitgebrande vrachtwagen, merk Janus (10) (Australië) als gevolg van een brand met de batterij van hun omgebouwde vrachtwagen. Ook vloog een tweetal weken geleden in België tijdens onderhoudswerkzaamheden de batterij van een elektrische bus in brand (11) .

Veiligheidsvraagstukken nog amper geadresseerd

Over de ongevalskans zijn voor elektrische en waterstof vrachtwagens geen betrouwbare ongevalscijfers bekend (het aantal vrachtwagens is nog marginaal,  het aantal voertuigkilometer gering en de effecten van veroudering en onderhoud zijn nog amper aan de orde). Wat wel al weten van diverse incidenten met vrachtwagens, bussen (Doetinchem oktober 2021: 1 waterstof bus; Haarlem, december 2020, 4 elektrische bussen) en ander soortige grote wegvoertuigen is dat de gevolgen van deze branden al reden genoeg  zijn voor serieuze aandacht voor de veiligheid. Denk bijvoorbeeld aan het langdurig moeten koelen van instabiele elektrische personenauto’s in dompelcontainers. Hoe gaat dit plaatsvinden met vrachtwagens op de weg, laat staan in tunnels? En hoe gaat dit koelen in zijn werk van bijvoorbeeld een elektrische shovel op een bouwplaats?

Hoogste tijd voor maatregelen

Zeker nu de regelgeving ook de vrachtwagens dwingt tot zero emissie (net als eerder al de ov-bussen (12) ), is nu de hoogste tijd goed na te denken over de veiligheid van zero emissie vrachtwagens. Welke maatregelen tref je bij het opladen van elektrische trucksen voor het stallen? Wat doe je met waterstof aangedreven truck op petrochemisch bedrijfsterreinen? En welke incidentbestrijdingsprocedures zijn nodig voor de brandweer? En wat is een passende werkwijze voor de overdracht aan bergers in het kader van de langdurige koeling van instabiele batterijpakketten? Voor deze vraagstukken kan prima geleerd worden van hetgeen de afgelopen jaren aan werk is verricht voor ov-bussen (¹³,¹⁴,¹⁵). Maar bovenal zal bij de ontwikkeling van dit soort ‘groene’ subsidieregelingen van het begin of aan aandacht voor de veiligheid (risicobeheersing en incidentbestrijding) moeten zijn. Want alleen dan kunnen subsidie-aanvragers, truck-ontwikkelaars en – beheerders hier willens en wetens rekenschap aan geven. Alleen zo maken we van een duurzame mobiliteit ook een brandveilige mobiliteit.

Werking en toepassing van alternatieve blusmiddelen onderzocht

3 november 2022

Om brandweerkorpsen en -opleidingen meer inzicht te geven in de werking en toepassing van alternatieve blusmiddelen voerde het lectoraat Brandweerkunde van NIPV een literatuuronderzoek uit.

Er komen steeds meer alternatieve blusmiddelen op de markt waarvan (deels) onduidelijk is hoe ze werken en waarvoor ze gebruikt kunnen worden. Meestal onderbouwen fabrikanten de werking van deze middelen met testresultaten. Maar zijn deze testresultaten ook te vertalen naar de praktijk? Om brandweerkorpsen en -opleidingen meer inzicht te geven in de werking en toepassing van alternatieve blusmiddelen voerde het lectoraat Brandweerkunde van NIPV een literatuuronderzoek uit.

In het literatuuronderzoek zijn de volgende vragen beantwoord:

• Welke soorten alternatieve blusmiddelen zijn er?
• Welke relevante kennis, kaders en handelingsperspectieven zijn er in de literatuur te vinden over deze alternatieve blusmiddelen?
• Wat is de bluswerking van deze middelen?
• Hoe werken de blusmiddelen binnen standaard en specifieke incidentscenario’s?

Effect op de zijden van de branddriehoek

De alternatieve blusmiddelen zijn ingedeeld in twee groepen: watergedragen additieven en aerosolen. De onderzoekers hebben de blusprincipes van beide groepen blusmiddelen verklaard vanuit hun effect op een of meer zijden van de branddriehoek: de zuurstof verdringen, de brandstof wegnemen, de temperatuur verlagen, of een combinatie hiervan. Ook is gekeken naar de fysische en chemische eigenschappen van de middelen die de bluswerking kunnen verklaren. Op basis hiervan is bepaald in welke incidentscenario’s een blusmiddel kan worden gebruikt.

Reikwijdte onderzoek

In het literatuuronderzoek is gekeken naar blusmiddelen waarvan nog niet of niet geheel duidelijk is hoe ze werken en in welke incidentscenario’s ze kunnen worden toegepast. Hierbij is de focus gelegd op blusmiddelen die nog niet algemeen in gebruik zijn bij Nederlandse brandweerkorpsen, bijvoorbeeld omdat ze pas korte tijd op de markt zijn. Daarnaast zijn er, mede door de energietransitie, een aantal nieuwe incidentscenario’s ontstaan, waarbij de vraag is of een alternatief blusmiddel een toegevoegde waarde heeft.

Literatuuronderzoek naar rookgaskoeling en straalpijptechnieken

26 oktober 2022

Bij het uitvoeren van een offensieve binneninzet in een kleine ruimte kan de brandweer met verschillende technieken rookgassen koelen. Wat is er in de internationale literatuur te vinden over de toepassing van die verschillende rookgaskoelingstechnieken en welke risico’s zitten hieraan vast? Dat onderzocht het lectoraat Brandweerkunde van het NIPV.

De onderzoekers concluderen dat er in de literatuur vrij weinig experimenteel onderzoek is te vinden over het toepassen van rookgaskoelingstechnieken. In de discussies en in de experimenten lopen verschillende technieken en omstandigheden door elkaar heen, zodat er geen harde conclusie is te trekken. De belangrijkste bevindingen zijn:

• Stoomvorming lijkt het grootste risico te zijn, hoewel niet helder is hoe groot dat probleem daadwerkelijk is. Er is namelijk geen praktijkonderzoek naar gedaan.
• Aangezien er bij het raken van hete oppervlakken met veel water veel stoom wordt gevormd, is het het veiligste om ook voor een uitstroom te zorgen en om als brandweer uit de uitstroom te blijven. Maar bij welke hoeveelheid stoom er sprake is van overdruk en van uitstroom is niet helder. Ook de mate waarin de rookgaslaag krimpt of juist uitzet, is niet duidelijk.
• Er is geen indicatie te vinden in de literatuur dat het toepassen van de boogmethode een risico oplevert. Er lijkt wel consensus te bestaan over het belang van het debiet voor rookgaskoeling. Het toepassen van optimale debieten lijkt belangrijker te zijn dan de straalpijptechniek.

Aanleiding voor dit literatuuronderzoek

Wereldwijd is er veel discussie over straalpijptechnieken, debieten en met name wat de veiligste en eenvoudigste manier is om rookgassen te koelen. Een belangrijke vraag is of er niet een eenvoudig uitvoerbare techniek is die altijd werkt. Omdat de deskundigen nogal van mening verschillen, heeft de Brandweeracademie vorig jaar praktijkonderzoek gedaan naar het effect van verschillende rookgaskoelingstechnieken. De conclusie van dat onderzoek was dat de ‘boogmethode’ het best aan de voorwaarden van uitvoerbaarheid en effectiviteit voldoet. Vervolgens ontstond er direct een discussie over de vraag of deze methode wel onder alle omstandigheden veilig is vanwege (vermeende) stoomvorming. Daarom is besloten om deze literatuurscan te doen.

Bekijk ook

Meer informatie over onze onderzoeken naar rookgaskoeling vindt u op de onderzoekspagina Rookgaskoeling.

Zakboek Energietransitie voor incidentbestrijders

18 oktober 2022

Hoe treedt u als brandweer op bij incidenten met nieuwe energiedragers, zoals LNG, accu’s en waterstof? Dit zakboek biedt een bundeling van de voornaamste risico’s en handelingsperspectieven in een handig formaat. Zo heeft u de belangrijkste informatie altijd bij de hand.

Achtereenvolgens komen in het zakboek aan bod:

• Accu’s
• Biomassa
• Elektriciteit
• Geothermie
• Koolstofdioxide
• Liquified Natural Gas (LNG)
• Multifuel tankstations
• Waterstof
• Windturbines
• Zonnepanelen

Kennis gebundeld

Nils Rosmuller, lector Energie- en transportveiligheid: “De energietransitie staat niet stil. De afgelopen jaren hebben NIPV en Brandweer Nederland een aanzienlijke hoeveelheid hulpmiddelen, aandachtskaarten en protocollen gepubliceerd. Denk aan aandachtskaarten voor LNG, waterstof en energieopslagsystemen. In dit zakboek hebben we die operationele kennis gebundeld. Een mooie toevoeging is dat per energiedrager een QR-code is toegevoegd naar de actuele aandachtskaart(en). Zo heeft u de belangrijkste informatie altijd bij de hand.”

Voor wie?

Dit zakboek is primair bedoeld voor manschappen, bevelvoerders, (hoofd)officieren van dienst en adviseurs gevaarlijke stoffen. Uitgebreidere informatie over dit onderwerp is te vinden in het geactualiseerde infoblad Energietransitie voor incidentbestrijders.