Brandveiligheidsvoorschriften Bouwbesluit en Bbl met elkaar vergeleken

5 december 2022

Wat zijn de verschillen op brandveiligheidsgebied tussen het Bouwbesluit en het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl)? En wat betekent dit voor de praktijk, voor het brandveiligheidsniveau in gebouwen? Dat wordt uitgelegd in een nieuwe publicatie.

Naar verwachting treedt op 1 juli 2023 de Omgevingswet in werking, en dus ook het Bbl. Het Bbl bestaat voor een groot deel uit de technische voorschriften van het huidige Bouwbesluit 2012. Maar er zijn ook verschillen.

Impact op praktijk en brandveiligheidsniveau gebouwen

In deze nieuwe uitgave worden voor de meest relevante brandveiligheidsvoorschriften de verschillen tussen het Bouwbesluit 2012 en het Bbl inzichtelijk gemaakt. Ook lichten de auteurs toe wat de praktische consequenties van deze verschillen zijn. Verder beschrijven zij wat de impact is op het brandveiligheidsniveau in gebouwen. Hierbij baseren zij zich op al bestaande publicaties, op praktijksituaties en op eigen ervaringen en analyses.

Voor wie?

De publicatie is bedoeld voor brandveiligheidsadviseurs van de veiligheidsregio’s die meer inzicht willen hebben in de verschillen op brandveiligheidsgebied tussen het Bouwbesluit 2012 en het Bbl. De uitgave geeft hun meer inzicht in de consequenties van die verschillen voor de praktijk.

Gerelateerde uitgaven

Vorig jaar verscheen onze uitgave Handreiking Bouwtechnische regels onder de Omgevingswet. In deze handreiking zijn de verschillen voor het vergunningstelsel en de mogelijke gevolgen voor vergunningverlening, toezicht en handhaving uitgewerkt. De uitgave is een ‘spoorboekje’ dat leidt van de huidige voorschriften naar de nieuwe regels.

Ook vorig jaar bracht het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het Praktijkboek Besluit bouwwerken leefomgeving uit. Hierin zijn alle technisch-inhoudelijke verschillen met het Bouwbesluit 2012 toegelicht.

Bekijk ook

Kijk voor meer informatie op de onderzoekspagina Gebouw- en omgevingsveiligheid.

Rookverspreiding in woongebouwen: het handelingsperspectief uitgelegd

16 november 2022

Branden met een relatief beperkte brand maar met een grote rookverspreiding, komen steeds vaker voor. In 2019 is praktijkonderzoek gedaan naar rookverspreiding in woongebouwen met inpandige gangen. Maar hoe moet er in de praktijk gehandeld worden bij een dergelijke brand met veel rookverspreiding? In een instructievideo wordt het handelingsperspectief voor dit type branden uitgelegd.

Voor wie is de instructievideo?

De video is bedoeld voor manschappen, bevelvoerders, (hoofd)officieren van dienst, adviseurs gevaarlijke stoffen en centralisten van de meldkamer. Ook is er aandacht voor een effectieve samenwerking tussen deze verschillende functies.

Handelingsperspectief uitgelegd, tips en aanbevelingen voor oefenen

De video wordt ingeleid door Ricardo Weewer, lector Brandweerkunde. Vervolgens wordt aan de hand van een praktijkcasus uit Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond de problematiek rondom rookverspreiding in woongebouwen toegelicht. Hans Hazebroek, onderzoeker bij NIPV en projectleider van het praktijkonderzoek, neemt u mee in de conclusies van het onderzoek. Daarna legt Hazebroek uit wat u concreet moet doen als u geconfronteerd wordt met een brand in een woongebouw met inpandige gangen waar rookverspreiding plaatsvindt. Tot slot geeft Jelle Nijeboer, kennisregisseur bij Veiligheidsregio IJsselland, tips en aanbevelingen voor het oefenen bij rookverspreiding in woongebouwen.

Praktijkonderzoek naar rookverspreiding in woongebouwen

In juni 2019 deden de Brandweeracademie van het IFV (voorloper van NIPV), Veiligheidsregio Utrecht en Brandweer Nederland twee weken lang praktijkonderzoek naar rookverspreiding in een leegstaand woon-zorgcentrum in Oudewater. Bekijk voor meer informatie het onderzoek naar rookverspreiding in woongebouwen.

Ongeveer 750 natuurbranden afgelopen ‘natuurbrandseizoen’

15 november 2022

Tijdens afgelopen voorjaar en zomer waren er in Nederland ongeveer 750 natuurbranden. Dit aantal zal de komende decennia waarschijnlijk alleen maar toenemen. Anton Slofstra van Brandweer Nederland en onderzoeker Hans Hazebroek van NIPV blikken terug op het afgelopen ‘natuurbrandseizoen’. Maar ze kijken vooral ook naar de toekomst.

Tijdens afgelopen voorjaar en zomer kregen we in Nederland te maken met ongeveer 750 natuurbranden. “En dit zal de komende decennia waarschijnlijk alleen maar meer worden. Door de klimaatverandering en droogte zijn natuurbranden steeds moeilijker te beheersen. Daarom moeten we juist nu al aan de slag om ons voor te bereiden. Ik pleit voor een structureel deltaplan voor natuurbranden”, zegt Anton Slofstra van Brandweer Nederland. “Want natuurbrandbeheersing is eigenlijk allang geen seizoenswerk meer.”

Impactvolle branden afgelopen ‘seizoen’

Afgelopen maanden zagen we een aantal impactvolle branden, zoals de grote duinbrand bij Ouddorp waar een vakantiepark werd ontruimd en een museum door de brand werd bedreigd. In de Mariapeel brandde op 31 augustus een groot stuk natuur af. En hoewel brand niet altijd slecht is voor de natuur, laat een brand als deze wel zien hoe moeilijk het is om in slecht begaanbare gebieden en onder lastige omstandigheden een brand onder controle te krijgen en te houden. Bij deze laatste brand hebben bewoners van enkele tientallen woningen een evacuatieadvies gekregen. “Dit laat ook de kern van de problematiek rond natuurbranden in Nederland zien: door de dichtheid in Nederland kan een beperkte natuurbrand al veel impact hebben op functies die in of aan natuurgebieden liggen, zoals woningen maar ook campings, zorginstellingen en vitale functies zoals hoogspanningsleidingen. Diverse natuurbranden langs de A28 noodzaakten het afsluiten van deze belangrijke snelweg, met veel overlast tot gevolg in de wijde omgeving”, vertelt Slofstra.

Natuurbrandbeheersing geen seizoenswerk meer

“Dat branden moeilijk te beheersen zijn en over een langere periode in het jaar plaatsvinden, komt doordat ons klimaat verandert”, voegt Hans Hazebroek, onderzoeker bij NIPV, toe. “In 2050 heeft Nederland naar verwachting het klimaat van Zuid-Europa nu. We komen uit een periode waarin natuurbranden net als aardbeien plukken erg veel weg hadden van seizoensarbeid: als we rond maart beginnen, kunnen we er zo half augustus ook wel weer mee ophouden en kan iedereen weer aan het normale werk. Dat matcht niet meer met de realiteit: waar we vanaf februari tot en met november natuurbranden zien en waar we het hele jaar door met risicobeheersing en kennisontwikkeling bezig zouden moeten zijn.”

Natuurbranden steeds moeilijker beheersbaar

“Waar we nu op afstevenen zijn onbeheersbare natuurbranden. Dat klinkt bedreigend, en dat is het ook”, vertelt Slofstra. “Daarom moeten we nu met elkaar aan de bak. Als brandweer, maar ook als andere partners in de natuur. Hazebroek voegt hieraan toe: ‘”Je merkt dat natuurbrand nog niet tot het standaard incidenttype of normale werk behoort. Het volledige systeem van de brandweerzorg is ingericht op het beheersen van het risico op branden in gebouwen. Die gedachtegang willen we veranderen, in de wetenschap dat we méér en meer impactvolle natuurbranden zullen krijgen. We moeten kennis ontwikkelen én overbrengen over de natuurbranden van de toekomst.”

Volgens Brandweer Nederland betekent dit dat natuurbranden niet incidenteel maar structureel op de agenda moeten staan van de ministeries van Justitie en Veiligheid en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de natuurbeheerders én de brandweer. Ook gemeenten, provincies en waterschappen hebben een belangrijke rol, zegt Slofstra: “Je wilt bij dit thema niet alleen afhankelijk zijn van de bluskracht van de brandweer. De meeste winst zit juist aan de voorkant, de preventiekant. Daarom moet er een plan komen waarbij een ministerie de leiding pakt en ons helpt om de komende tientallen jaren in te zetten op onderzoek, onderwijs en preventieve inrichting van onze natuur. We moeten nu aan de slag om straks steviger in onze schoenen te staan.”

Meerdere natuurbranden tegelijkertijd

Slofstra: “Door de veranderingen in het klimaat is er steeds meer kans op meerdere natuurbranden tegelijkertijd. Dan moet je op verschillende plekken veel mensen en materieel inzetten. En ieder brandweermens of -voertuig kun je maar één keer inzetten, wat direct maakt dat een grote natuurbrand enorm inhakt op je verdere capaciteit. Dat betekent minder mensen en materieel voor andere incidenten, die ook gewoon plaatsvinden.” Hazebroek voegt toe: “Deze zomer vonden er op een extreem droge en warme dag in het Verenigd Koninkrijk veel natuurbranden tegelijk plaats die zich uiteindelijk ook tot in woonwijken hebben uitgebreid waardoor onder andere 60 woningen verloren zijn gegaan. Gedurende enkele uren was letterlijk ál het brandweermateriaal ingezet; als er een verkeersongeval plaatsvond was er simpelweg niemand meer beschikbaar om te helpen. Wat deze zomer in Engeland is gebeurd, kan morgen bij ons gebeuren.”

Blog: Zero emissie vrachtwagens: volop beleid, nog weinig (brand)veiligheid

3 november 2022

Lector Energie en Transportveiligheid Nils Rosmuller maakt zich zorgen over de veiligheid van zero emissie vrachtwagen.

Voor elektrische auto’s hebben we in Nederland de incidentbestrijdingsprocedures voor de brandweer al een poosje gereed (1). Hetzelfde geldt in grote mate ook voor de bergers (2). Wel is er nog altijd ‘wat te doen’ over de overdracht van het elektrische voertuig van de brandweer aan de berger en de verdere (financiële) afhandeling door de bergers. Maar dat is ‘klein’ te noemen wanneer je de blik laat vallen op veiligheidsaspecten die gepaard gaan met zero emissie (ZE) zwaar/groot materieel zoals in het openbaar vervoer (ov), logistiek en bouw (denk hierbij aan vrachtwagens, shovels, bussen en heftrucks (3) ).

Geboden, verboden en subsidies leiden tot groei van het aantal ZE-vrachtwagens

De afgelopen periode viel mijn oog, als gevolg van nieuwsartikelen, diverse keren op zero emissie vrachtwagens. Dat zijn vrachtwagens die geen CO2 uitstoot meer produceren als gevolg van het rijden. Dat betekent in dit geval vrachtwagens die rijden op waterstof (FCEV) of aangedreven worden door een batterijpakket (BEV). De Europese unie voert druk op bij haar lidstaten om de laadinfrastructuur voor alternatieve brandstoffen voor de transportsector (sneller) te gaan realiseren (fit-for-55 pakket (4) ). Dat betekent een grotere dichtheid van laadpunten, voldoende laadvoorzieningen op beveiligde parkeerplaatsen en toename van het aantal waterstoflaadstations.

In staatcourant (5) (21 sept 2021) valt te lezen dat volgens onze eigen regering de vrachtwagenheffing volledig ingezet moet gaan worden als subsidie voor ter stimulering van het zero emissie vrachtverkeer (de zogenaamde terugsluis). En nog een schaalniveau kleiner zijn het de gemeentes die die overgaan tot de instelling van milieuzones. In 2030 mogen er geen vrachtwagens met CO2 uitstoot meer de binnensteden in.

Dat alles betekent een snelle gestage groei van het aantal elektrische vrachtwagens in Nederland (dat nu ca 1% van het totaal aan vrachtwagens uitmaakt).

Snelle ontwikkelingen op tal van facetten van het zero emissie vrachtvervoer

Door dit soort geboden, verboden en subsidies zal de groei van de zero emissie vrachtwagens een grote vlucht nemen de komende jaren. Of het nu waterstof is of batterij elektrisch. En daar spelen diverse partijen weer op in. Zo heeft het verbond voor verzekeraars door enkele van haar young professionals een zero emissie vrachtwagenverzekering ontwikkeld (6). De verzekering is met name gericht op de voor transportondernemingen die gepaard gaan met overstap van diesel naar zero emissie transport.

Vrachtwagenbouwers ontwikkelen vrachtwagens die volledig op batterijen of waterstof worden aangedreven, zoals Nikola (voornaam van de briljant natuurkundige Tesla) die een volledig elektrisch truck in serie produceert (7) of ons ‘eigen’ DAF (8) . Er zijn ook chassis-ombouwers die dieseltrucks ombouwen tot waterstof trucks, zoals in Nederland door Holthausen (9) of bedrijven die dieseltrucks ombouwen tot hybride elektrische trucks.

Het is dus een domein dat volop in beweging is. En zoals met veel van dit soort snelle ontwikkelingen gaan hiermee onvolkomenheden/ongelukken/branden gepaard. Zo valt ook te lezen in het bericht juli 2022 van een volledig uitgebrande vrachtwagen, merk Janus (10) (Australië) als gevolg van een brand met de batterij van hun omgebouwde vrachtwagen. Ook vloog een tweetal weken geleden in België tijdens onderhoudswerkzaamheden de batterij van een elektrische bus in brand (11) .

Veiligheidsvraagstukken nog amper geadresseerd

Over de ongevalskans zijn voor elektrische en waterstof vrachtwagens geen betrouwbare ongevalscijfers bekend (het aantal vrachtwagens is nog marginaal,  het aantal voertuigkilometer gering en de effecten van veroudering en onderhoud zijn nog amper aan de orde). Wat wel al weten van diverse incidenten met vrachtwagens, bussen (Doetinchem oktober 2021: 1 waterstof bus; Haarlem, december 2020, 4 elektrische bussen) en ander soortige grote wegvoertuigen is dat de gevolgen van deze branden al reden genoeg  zijn voor serieuze aandacht voor de veiligheid. Denk bijvoorbeeld aan het langdurig moeten koelen van instabiele elektrische personenauto’s in dompelcontainers. Hoe gaat dit plaatsvinden met vrachtwagens op de weg, laat staan in tunnels? En hoe gaat dit koelen in zijn werk van bijvoorbeeld een elektrische shovel op een bouwplaats?

Hoogste tijd voor maatregelen

Zeker nu de regelgeving ook de vrachtwagens dwingt tot zero emissie (net als eerder al de ov-bussen (12) ), is nu de hoogste tijd goed na te denken over de veiligheid van zero emissie vrachtwagens. Welke maatregelen tref je bij het opladen van elektrische trucksen voor het stallen? Wat doe je met waterstof aangedreven truck op petrochemisch bedrijfsterreinen? En welke incidentbestrijdingsprocedures zijn nodig voor de brandweer? En wat is een passende werkwijze voor de overdracht aan bergers in het kader van de langdurige koeling van instabiele batterijpakketten? Voor deze vraagstukken kan prima geleerd worden van hetgeen de afgelopen jaren aan werk is verricht voor ov-bussen (¹³,¹⁴,¹⁵). Maar bovenal zal bij de ontwikkeling van dit soort ‘groene’ subsidieregelingen van het begin of aan aandacht voor de veiligheid (risicobeheersing en incidentbestrijding) moeten zijn. Want alleen dan kunnen subsidie-aanvragers, truck-ontwikkelaars en – beheerders hier willens en wetens rekenschap aan geven. Alleen zo maken we van een duurzame mobiliteit ook een brandveilige mobiliteit.

Werking en toepassing van alternatieve blusmiddelen onderzocht

3 november 2022

Om brandweerkorpsen en -opleidingen meer inzicht te geven in de werking en toepassing van alternatieve blusmiddelen voerde het lectoraat Brandweerkunde van NIPV een literatuuronderzoek uit.

Er komen steeds meer alternatieve blusmiddelen op de markt waarvan (deels) onduidelijk is hoe ze werken en waarvoor ze gebruikt kunnen worden. Meestal onderbouwen fabrikanten de werking van deze middelen met testresultaten. Maar zijn deze testresultaten ook te vertalen naar de praktijk? Om brandweerkorpsen en -opleidingen meer inzicht te geven in de werking en toepassing van alternatieve blusmiddelen voerde het lectoraat Brandweerkunde van NIPV een literatuuronderzoek uit.

In het literatuuronderzoek zijn de volgende vragen beantwoord:

• Welke soorten alternatieve blusmiddelen zijn er?
• Welke relevante kennis, kaders en handelingsperspectieven zijn er in de literatuur te vinden over deze alternatieve blusmiddelen?
• Wat is de bluswerking van deze middelen?
• Hoe werken de blusmiddelen binnen standaard en specifieke incidentscenario’s?

Effect op de zijden van de branddriehoek

De alternatieve blusmiddelen zijn ingedeeld in twee groepen: watergedragen additieven en aerosolen. De onderzoekers hebben de blusprincipes van beide groepen blusmiddelen verklaard vanuit hun effect op een of meer zijden van de branddriehoek: de zuurstof verdringen, de brandstof wegnemen, de temperatuur verlagen, of een combinatie hiervan. Ook is gekeken naar de fysische en chemische eigenschappen van de middelen die de bluswerking kunnen verklaren. Op basis hiervan is bepaald in welke incidentscenario’s een blusmiddel kan worden gebruikt.

Reikwijdte onderzoek

In het literatuuronderzoek is gekeken naar blusmiddelen waarvan nog niet of niet geheel duidelijk is hoe ze werken en in welke incidentscenario’s ze kunnen worden toegepast. Hierbij is de focus gelegd op blusmiddelen die nog niet algemeen in gebruik zijn bij Nederlandse brandweerkorpsen, bijvoorbeeld omdat ze pas korte tijd op de markt zijn. Daarnaast zijn er, mede door de energietransitie, een aantal nieuwe incidentscenario’s ontstaan, waarbij de vraag is of een alternatief blusmiddel een toegevoegde waarde heeft.

Literatuuronderzoek naar rookgaskoeling en straalpijptechnieken

26 oktober 2022

Bij het uitvoeren van een offensieve binneninzet in een kleine ruimte kan de brandweer met verschillende technieken rookgassen koelen. Wat is er in de internationale literatuur te vinden over de toepassing van die verschillende rookgaskoelingstechnieken en welke risico’s zitten hieraan vast? Dat onderzocht het lectoraat Brandweerkunde van het NIPV.

De onderzoekers concluderen dat er in de literatuur vrij weinig experimenteel onderzoek is te vinden over het toepassen van rookgaskoelingstechnieken. In de discussies en in de experimenten lopen verschillende technieken en omstandigheden door elkaar heen, zodat er geen harde conclusie is te trekken. De belangrijkste bevindingen zijn:

• Stoomvorming lijkt het grootste risico te zijn, hoewel niet helder is hoe groot dat probleem daadwerkelijk is. Er is namelijk geen praktijkonderzoek naar gedaan.
• Aangezien er bij het raken van hete oppervlakken met veel water veel stoom wordt gevormd, is het het veiligste om ook voor een uitstroom te zorgen en om als brandweer uit de uitstroom te blijven. Maar bij welke hoeveelheid stoom er sprake is van overdruk en van uitstroom is niet helder. Ook de mate waarin de rookgaslaag krimpt of juist uitzet, is niet duidelijk.
• Er is geen indicatie te vinden in de literatuur dat het toepassen van de boogmethode een risico oplevert. Er lijkt wel consensus te bestaan over het belang van het debiet voor rookgaskoeling. Het toepassen van optimale debieten lijkt belangrijker te zijn dan de straalpijptechniek.

Aanleiding voor dit literatuuronderzoek

Wereldwijd is er veel discussie over straalpijptechnieken, debieten en met name wat de veiligste en eenvoudigste manier is om rookgassen te koelen. Een belangrijke vraag is of er niet een eenvoudig uitvoerbare techniek is die altijd werkt. Omdat de deskundigen nogal van mening verschillen, heeft de Brandweeracademie vorig jaar praktijkonderzoek gedaan naar het effect van verschillende rookgaskoelingstechnieken. De conclusie van dat onderzoek was dat de ‘boogmethode’ het best aan de voorwaarden van uitvoerbaarheid en effectiviteit voldoet. Vervolgens ontstond er direct een discussie over de vraag of deze methode wel onder alle omstandigheden veilig is vanwege (vermeende) stoomvorming. Daarom is besloten om deze literatuurscan te doen.

Bekijk ook

Meer informatie over onze onderzoeken naar rookgaskoeling vindt u op de onderzoekspagina Rookgaskoeling.

Zakboek Energietransitie voor incidentbestrijders

18 oktober 2022

Hoe treedt u als brandweer op bij incidenten met nieuwe energiedragers, zoals LNG, accu’s en waterstof? Dit zakboek biedt een bundeling van de voornaamste risico’s en handelingsperspectieven in een handig formaat. Zo heeft u de belangrijkste informatie altijd bij de hand.

Achtereenvolgens komen in het zakboek aan bod:

• Accu’s
• Biomassa
• Elektriciteit
• Geothermie
• Koolstofdioxide
• Liquified Natural Gas (LNG)
• Multifuel tankstations
• Waterstof
• Windturbines
• Zonnepanelen

Kennis gebundeld

Nils Rosmuller, lector Energie- en transportveiligheid: “De energietransitie staat niet stil. De afgelopen jaren hebben NIPV en Brandweer Nederland een aanzienlijke hoeveelheid hulpmiddelen, aandachtskaarten en protocollen gepubliceerd. Denk aan aandachtskaarten voor LNG, waterstof en energieopslagsystemen. In dit zakboek hebben we die operationele kennis gebundeld. Een mooie toevoeging is dat per energiedrager een QR-code is toegevoegd naar de actuele aandachtskaart(en). Zo heeft u de belangrijkste informatie altijd bij de hand.”

Voor wie?

Dit zakboek is primair bedoeld voor manschappen, bevelvoerders, (hoofd)officieren van dienst en adviseurs gevaarlijke stoffen. Uitgebreidere informatie over dit onderwerp is te vinden in het geactualiseerde infoblad Energietransitie voor incidentbestrijders.

Blog: ‘Wat als de bom valt….’

14 oktober 2022

Lector Crisisbeheersing Menno van Duin bespreekt in zijn blog de situatie in Rusland. ‘Feitelijk zijn we weer min of meer in een nieuwe Koude Oorlog beland.’

Eerder wijdde ik een blog aan het bekende thema van onzekerheid naar aanleiding van de inval van Rusland in de Oekraïne. Ik sloot die blog af met de zin: We hopen maar, met Sting, dat Poetin naar zijn onderdanen gaat luisteren. Sting zong immers 37 jaar geleden al in het prachtige nummer Russians (1985): “How can I save my little boy from Oppenheimer’s deadly toy” en “What might save us, me and you, is if the Russians love their children too.”

Het is feitelijk nog steeds volstrekt onzeker of Poetin dat gaat doen. Als er één doemscenario is dan is het wel dat Poetin ‒ volledig in het nauw gedreven en in ego weinig meer te verliezen ‒ alsnog gebruik gaat maken van een (klein) nucleair wapen. Militairen zeggen dan wel steeds dat Poetin ‘not mad but bad’ is, maar hoe zeker zijn we daarvan?

Eén van Nederlands meest populaire popgroepen, Doe Maar, kwam al wat eerder (1982) ‒ ook direct gerelateerd aan de Koude Oorlog ‒ met het geweldige nummer De bom: “Want als de bom valt, dan lig ik in mijn nette pak, diploma’s en mijn cheques op zak, mijn polis en mijn woordenschat aaoei, onder de flatgebouwen van de stad naast jou …”

Voorlopig leeft deze nieuwe ‘cold war’ nog niet echt want een nieuwe De Bom of Russians heeft zich nog niet gemeld, maar wat niet is… Deze nieuwe situatie roept wel de vraag op wat dat nu voor ons persoonlijk maar ook professioneel betekent. Vooral sommige jongeren, zo hoor ik wel al wat om me heen, worden knap onrustig van deze nieuwe dreigingen. Ook wel begrijpelijk: hebben ze eerst als geen andere groep geleden onder de beperkingen van de coronacrisis en vervolgens hangt dit weer boven hun hoofd.

Zouden we ons moeten/kunnen voorbereiden op ‘als de bom valt’. De schuilkelders (onder flatgebouwen van de stad) zijn er niet meer, maar dat betekent nog niet per se dat we niets meer zouden kunnen doen. Enige voorbereiding op een dergelijke situatie kan waardevol zijn. Ik denk dat het goed zou zijn hier toch al wat meer over na te denken en mogelijk wat – zeker in het communicatieve! – maatregelen te nemen. Om wat te noemen.

• Welke gevolgen heeft een eventuele nucleaire fall-out voor ons land. Het antwoord in technische zin (stralingsrisico) zal zijn: heel weinig. Maar dat zal zeker niet iedereen voetstoots aannemen. Een mens lijdt immers het meest van het lijden dat hij vreest. De belevingsaspecten zijn vaak belangrijker dan de feiten.
• Moeten wij alvast of snel aan de jodiumprofylaxe? Ook hier zal het antwoord nee zijn, maar daarbij zal verdere uitleg wenselijk zijn. Liggen alle Q&A’s hierover klaar of vraagt dat nog wat aandacht?
• Welke indirecte gevolgen kunnen er zijn en zijn daar onderwerpen bij die nu voorbereid kunnen worden (aanpak import mogelijk besmette producten, nieuwe vluchtelingenstromen).

Eén ding is zeker. Ook al blijft het verder beperkt tot (be)dreigingen. De samenleving of tenminste een deel van de samenleving wordt (wat) onrustig en zal gaandeweg met vragen komen. Communicatief ‒ risico- en crisiscommunicatie – wacht mogelijk een pittige klus. Daarop in relatieve rust (die er natuurlijk niet meer is nu de crises over elkaar heen rollen) al wat anticiperen kan mijns inziens geen kwaad.

Misschien verbaast sommigen deze oproep omdat ik vooral bekend sta als een veerkracht-aanhanger. Dat blijf ik ook onverkort, maar dat laat onverlet dat ik vind dat overheidscommunicatie langzamerhand wel op zijn plaats is. Niet dat daarmee antwoorden zullen komen; wel dat begrip wordt getoond voor de gevoelde onrust en mogelijk ook al wat wordt gezegd hoe de overheid zich hierop voorbereid.

Centrum voor Veiligheid en Digitalisering officieel geopend

13 oktober 2022

Maandag 10 oktober opende Hester Somsen, plaatsvervangend Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid en directeur Cybersecurity en Statelijke dreigingen, officieel de locatie van het Centrum voor Veiligheid en Digitalisering (CVD) in Apeldoorn.

Somsen sprak over de nieuwe Nederlandse Cybersecuritystrategie en de rol die het CVD in de nationale vraagstukken kan spelen. Lodewijk Asscher, aanjager van het CVD: “Digitale veiligheid raakt ons allemaal. We moeten sneller en beter nadenken over hoe we werkende Nederlanders digitaal weerbaar maken. Het CVD pakt die taak met steeds meer partijen samen op, en het is geweldig dat ze nu ook de deuren openen van een eigen thuishonk in Apeldoorn.”

Ambitie voor initiatiefnemers

Het CVD is een initiatief van hogeschool Saxion, de Politieacademie, de Universiteit Twente, de gemeente Apeldoorn en de recent toegetreden leden Aventus en het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV).  Samen met partners als Centraal Beheer/Achmea, het Kadaster, de Belastingdienst en de Landmacht wordt onder andere een krachtig stelsel van learning communities ontwikkeld met als doel om jaarlijks ruim 1.000 professionals, docenten en onderzoekers in partnership te laten samenwerken. Ben Kokkeler, directeur-bestuurder van het CVD: “Leven Lang Ontwikkelen (LLO) is een centraal programma van het CVD. Samen met onze kennispartners en werkgevers zetten wij unieke doorlopende leerlijnen neer voor de 100.000+ medewerkers in het domein veiligheid en digitalisering.”

Algemeen directeur IJle Stelstra (NIPV) vult aan: “Digitale veiligheid is een verantwoordelijkheid van ons allemaal.  Niet alleen van de veiligheidsprofessional, niet alleen van de IT-er. Het is van èn voor ons allemaal.  Er is in gezamenlijkheid geopend, want het landelijk belang wordt gedragen door de regio maar ook door organisaties als Achmea en de Belastingdienst. Met goede samenwerkingen, opleidingen en kennis is er met het CVD een belangrijke gezet om Nederlands digitaal veiliger en weerbaarder te maken, want we zijn er nog niet: werk aan de winkel!”

Een fysieke ontmoetingsplek

Wil je de digitale veiligheidsvraagstukken van nu serieus oppakken, dan moet je dat integraal doen. Bedrijfsleven, kennisinstituten en overheid hebben elkaar nodig om te kunnen leren, onderzoeken en innoveren. Het CVD zet trajecten op waarin ze theorie en praktijk bij elkaar brengt. “Nu we onze intrek hebben genomen op de eerste verdieping van de Wapenrustlaan 11 kunnen we leren en innoveren op allerlei manieren in de praktijk brengen. Je werkt, studeert of volgt een training in een van onze multifunctionele ruimtes en labs. Het is dé plek waar docenten en onderzoekers van kennisinstellingen en praktijkexperts uit het domein veiligheid en digitalisering samenwerken en elkaar ontmoeten,” aldus een trotse Kokkeler.

LCMS biedt steeds betere ondersteuning in crisissituaties

13 oktober 2022

Binnen het Landelijk Crisis Management Systeem (LCMS) delen crisispartners informatie voor een actueel, gedeeld beeld van een crisissituatie. Met het vernieuwde LCMS is het mogelijk om zowel landelijke als organisatie specifieke dashboards met meer informatie in te voegen. Daarnaast is een belangrijke stap gezet in het faciliteren van het veilig samenwerken tussen verschillende sectoren (politie, medische partners, veiligheidsregio’s etc.). Zo is het LCMS steeds beter uitgerust om te ondersteunen in de onvoorziene en (langdurige) crisis maar ook bij grote evenementen.

Om betere samenwerking en informatie-uitwisseling binnen het LCMS mogelijk te maken, is eenduidige taal nodig. Crisispartners gebruiken bijvoorbeeld verschillende termen voor hetzelfde onderwerp. Om hier meer eenheid in te creëren is in het LCMS nu voor alle deelnemende organisaties vastgesteld welke rechten zij hebben, bijvoorbeeld het mogen lezen van informatie, maar ook het mogen bewerken van teksten en tekeningen. Het blijkt dat alle organisaties met deze 14 ‘standaard’ rollen prima uit de voeten kunnen. Dat is goed nieuws, want dit bevordert de samenwerking tussen organisaties uit verschillende disciplines.

Spreiding van vluchtelingen

Een voorbeeld waarbij het LCMS recent is ingezet was bij de spreiding van vluchtelingen uit Oekraïne. Met een nieuwe functionaliteit in het LCMS kunnen rapporten vanuit Microsoft PowerBI in het LCMS worden gekoppeld. Hierdoor kunnen live-dashboards met actuele informatie, bijvoorbeeld over de spreiding van vluchtelingen en de beschikbare opvangplekken, worden geïntegreerd in het LCMS. Deze functionaliteit kwam in het Knooppunt Coördinatie en Informatie Oekraïne (KCIO) van pas om de spreiding van vluchtelingen voorspoedig te laten verlopen. Tom Hage (hoofd Informatiemanagement KCIO) gaf aan dat deze functionaliteit van grote meerwaarde was om de standaard Netcentrische werkwijze met LCMS flexibeler te maken.

Formule 1 Grand Prix van Zandvoort

Een ander voorbeeld waarbij het LCMS is ingezet was bij de Grand Prix van Zandvoort. Veiligheidsregio Kennemerland gebruikte het systeem samen met andere partners (o.a. ProRail, NS, de meldkamer, politie en gemeentes) voor de monitoring van de veiligheid en het verloop van het evenement.

Door de informatie centraal te delen in een gezamenlijk beeld met de betrokken partijen konden diverse processen sneller en efficiënter worden uitgevoerd, bijvoorbeeld het uitvragen van parkeren en toegangspassen. De beeldvorming van de omgeving werd gedurende het evenement op een snelle manier up-to-date gehouden doordat partijen elkaar snel op de hoogte konden brengen over de stand van zaken. De informatiemanagers van de veiligheidsregio Kennemerland, Simon Stenneberg en Danielle Winter, gaven aan dat het LCMS in combinatie met de Netcentrische werkwijze zeer geschikt is om in te zetten tijdens grootschalige evenementen. Kers op de taart was natuurlijk dat Max Verstappen zijn thuisrace won.

De informatiemanagers van de veiligheidsregio Kennemerland, Simon Stenneberg en Danielle Winter, hebben de regie over het beeld gehad van het hele weekend, zij zorgden dat de informatie door alle partijen tijdig werd doorgegeven, in enkele gevallen vulde zij de informatie aan in LCMS.

Verdere ontwikkeling LCMS

Door een nieuwe ontwikkelproces, zal het LCMS in 2023 vaker nieuwe functionaliteiten bevatten, zonder in te boeten aan de stabiliteit en betrouwbaarheid waar het systeem om bekend staat.