Fire Technology Journal publiceert over resultaten Europees project brandstatistiek

12 mei 2023

Is er een uniforme aanpak mogelijk voor het verzamelen van brandstatistiek in de Europese Unie? Dat heeft het lectoraat Brandveiligheidskunde van NIPV onderzocht binnen het Europees onderzoeksproject EU FireStat. In het Fire Technology Journal zijn twee wetenschappelijke artikelen over het onderzoek gepubliceerd.

NIPV heeft aan het project deelgenomen namens de European Fire Safety Alliance (EuroFSA). Onderzoeker en coauteur Margrethe Kobes vertelt: “In een consortium hebben we samengewerkt met universiteiten en andere partners uit negen verschillende landen. Het doel van het project was om op data gebaseerde beslissingen over brandveiligheid mogelijk te maken. En om de lidstaten van de EU te ondersteunen bij acties en initiatieven rondom brandveiligheid en brandpreventie.”

Uniforme aanpak voor verzamelen van brandstatistiek

“Van het deelproject ‘Data needed for decision making’ was collega Rijk van den Dikkenberg projectleider. Dat project heeft voorstellen opgeleverd voor een uniforme aanpak voor het verzamelen van brandstatistiek in de EU. Hiervoor hebben we onder andere geïnventariseerd welke data door de verschillende instituten al wordt verzameld en welke data nodig is om de brandveiligheid in de EU en de afzonderlijke lidstaten te verbeteren”, aldus Kobes.

NIPV internationaal op de kaart

Lector Brandveiligheidskunde Lieuwe de Witte is trots op de kennis en ervaring die zijn lectoraat heeft ingebracht in dit project: “NIPV was gevraagd om aan het EU-project mee te werken vanwege onze aanpak van het verzamelen en analyseren van fatale woningbranden, die internationaal al langer bekend is en veel lof oogst. Het is mooi dat we onze expertise ook internationaal hebben kunnen inzetten en NIPV internationaal weer op de kaart hebben kunnen zetten.”

Twee wetenschappelijke artikelen

Naast de verschillende projectrapportages die in de afgelopen periode zijn gepubliceerd, zijn onlangs twee wetenschappelijke artikelen over de resultaten verschenen in het Fire Technology Journal.

Nieuwe symbolenset Plot 2023

5 mei 2023

Op dinsdag 20 juni vindt de volgende LCMS release plaats. Tijdens deze release wordt de symbolenset voor Plot geheel vernieuwd. De nieuwe en gemoderniseerde set wordt in het pdf-document gepresenteerd. Daarin is te zien hoe alle symbolen zijn opgebouwd en waar ze voor fungeren. Bij eventuele vragen kan er contact worden opgenomen met Landelijk Functioneel Beheer.

Let op: De symbolen van de waterschappen blijven ongewijzigd.

• Symbolenset LCMS 2023.

NIPV-collegereeks: het Nederlandse crisismanagementstelsel in de praktijk

3 mei 2023

De Universiteit Leiden en NIPV verzorgen samen een collegereeks over het Nederlandse crisismanagementstelsel.

Lector Crisisbeheersing Menno van Duin, hoogleraar Crisisbeheersing en Nationale Veiligheid Peter Bos, hoogleraar Crisis Governance Sanneke Kuipers en universitair docent Crisis Governance Jeroen Wolbers nemen de deelnemers mee langs de belangrijkste structuren, ketens, bestuurlijke netwerken en spontane coördinatiestructuren. In drie opeenvolgende colleges staan de (persoonlijke) ervaringen met het Nederlandse crisismanagement centraal.

De collegereeks komt voort uit de samenwerking tussen beide kennisinstituten op het gebied van onderzoek en onderwijs. Voor studenten van de Bachelor Security Studies en master Crisis & Security Management is het een unieke kans om ins en outs te leren van het Nederlandse landschap van crisisbeheersing. Daarnaast zijn ook nadrukkelijk professionals uit het werkveld uitgenodigd om deel te nemen. Dit zorgt voor een interessante mix van studenten en ervaringsdeskundigen in de zaal. De voertaal van de collegereeks is daarom ook Nederlands.

Data colleges

Er zullen drie colleges gegeven worden:

26 mei: Het Nederlandse crisismanagementstelsel: leren van de praktijk

In het eerste college staat het Nederlandse crisismanagementstelsel centraal. Het bestel wordt doorgenomen in termen van centrale en decentrale sturing, functionele en algemene ketens en bestuurlijke netwerken. Lector Crisisbeheersing Menno van Duin behandelt de ontwikkeling van het stelsel en zal een aantal recente (mini)crises beschouwen om te leren hoe het stelsel in de praktijk functioneert.

2 juni: Casuïstiek: de vluchtelingencrisis

Menno van Duin zal in dit college de problematiek van de vluchtelingencrisis duiden in gesprek met twee gastsprekers: Peter Bos en Hans Zuidijk. Peter Bos zal zijn ervaringen in deze crisis bespreken vanuit zijn functie als bestuurslid van het COA. Hans Zuidijk, directeur Veiligheidsregio Hollands-Midden, zal in het college de crisis beschouwen vanuit het perspectief van de veiligheidsregio.

9 juni: Publieke veiligheid in de toekomst

In dit college gaan Jeroen Wolbers en Sanneke Kuipers in op de toekomst van crisisbeheersing en de veranderende rol van publieke veiligheid. Welke lessen zijn nu geleerd uit de afgelopen jaren? Welke nieuwe (poly)crises komen op ons af en wat vergt dat van het stelsel van crisisbeheersing? Deze vragen zullen tijdens dit college centraal staan, op basis van recente publicaties, zoals de Toekomstverkenning Crisisbeheersing van NIPV.

Locatie en tijden

De colleges vinden plaats van 15.00 – 17.00 uur.

Universiteit Leiden – Campus Den Haag
Wijnhaven, Turfmarkt 99 Den Haag

De lezingen op 26 mei en 2 juni vinden plaats in zaal 2.02.
De lezing van 9 juni vindt plaats in zaal 2.01.

Leidraad Grootschalige Geneeskundige Bijstand (GGB) is geactualiseerd

3 mei 2023

Het GGB-model is een generieke, flexibel inzetbare werkwijze voor allerlei scenario’s. Het recente treinongeval in Voorschoten was een mooi voorbeeld van hoe de bijstandsverlening plaats kan vinden: enerzijds de extra bijstandseenheden, anderzijds het landelijke Calamiteitenhospitaal voor vergroting van de gewondenopvangcapaciteit.

Vorig jaar is het GGB-model geëvalueerd. Dat heeft geleid tot een aantal bijstellingen, die nu in de Leidraad GGB versie 2.1 verwerkt zijn. Het meest in het oog springende is een vereenvoudiging: de haakarmbakken met aanvullend hulpmateriaal, die op zeven plaatsen stonden opgesteld, bleken minder nodig dan gedacht. Dit onderdeel is daarmee uit het GGB-model gehaald.

Samenwerking tussen verschillende hulpverleningspartners

In de leidraad GGB wordt beschreven hoe landelijk wordt samenwerkt tussen ambulancezorg, GHOR, traumacentra, Rode Kruis en het NIPV om grootschalige geneeskundige bijstand te verlenen. Daarmee is de Leidraad GGB handboek en richtlijn om de werkwijze landelijk eenduidig en uniform te beschrijven en vast te leggen.

De geneeskundige hulpverlening bij incidenten is regionaal geregeld. Als incidenten te groot worden, dan is bijstandsverlening uit andere regio’s noodzakelijk. Zowel het beschikbaar krijgen van voldoende ambulances als het verkrijgen van voldoende capaciteit en de juiste expertise om gewonden in ziekenhuizen op te vangen, gaat de mogelijkheid van een veiligheidsregio al snel te boven.

Om die hulpverlening goed te laten verlopen is een uniforme aanpak nodig. De GGB-werkwijze is daartoe in 2016 ingesteld door het Veiligheidsberaad met instemming van alle partijen. GGB voorziet niet alleen in grootschalige bijstand, maar ook in een werkwijze, waarin een coördinatiestructuur ingesteld wordt, extra ambulancepersoneel zonder eigen ambulance wordt ingezet en noodhulpteams van het Rode Kruis worden ingezet ter vergroting van de hulpverleningscapaciteit.

Het doel is om ernstig gewonde slachtoffers zo snel mogelijk naar ziekenhuizen te vervoeren, en lichtere gewonden passende hulp te bieden.

Evaluatie GGB-model

Het GGB-model is een generieke werkwijze, die flexibel inzetbaar is in allerlei scenario’s.
De werkwijze voorziet erin dat het merendeel van de hulpverleners tijdens een inzet gewoon de bekende eigen hulpverleningstaken kan blijven uitoefenen. Daaroverheen komt dan een coördinatiestructuur die zorgt voor de aansturing van de diverse deelprocessen, die nodig zijn om elkaar in een grootschalige inzet niet voor de voeten te lopen.

Omdat de werkwijze zo nauw mogelijk moet aansluiten op de actualiteit en de werkwijze in de dagelijkse zorg, maar ook een goede toerusting vraagt voor de sleutelfiguren, is het nodig om periodiek naar de hele opzet te kijken. Vorig jaar is GGB geëvalueerd en dat heeft geleid tot een aantal bijstellingen, die nu in de Leidraad GGB versie 2.1 verwerkt zijn. Het meest in het oog springende is daarbij een vereenvoudiging: de haakarmbakken met aanvullend hulpmateriaal, die op 7 plaatsen stonden opgesteld, bleken minder nodig dan gedacht. Dit onderdeel is uit het GGB-model gehaald.

In plaats daarvan voorzien de regio’s nu zelf in het hulpverleningsmateriaal. De rest van de aanpassingen springen minder in het oog. Belangrijk is vooral de conclusie dat GGB als werkwijze wordt voortgezet. Het wordt gezien als een efficiënte en goede manier om overal snel en voldoende extra hulp te kunnen organiseren.

Bekijk ook

Jaarrapportage incidenten met alternatief aangedreven voertuigen 2022 gepubliceerd

25 april 2023

In 2022 waren er 306 incidenten met alternatief aangedreven voertuigen waarbij de brandweer aanwezig is geweest. Het gaat om 189 ongevallen en 117 branden.

De tweede jaarrapportage Incidenten met alternatief aangedreven voertuigen (AAV’s) geeft inzicht in het aantal en aard van dit type incidenten in Nederland. Dit is waardevolle data waardoor een bijdrage wordt geleverd aan meer inzicht in de risico’s en het lerend vermogen. Dit met als doel dat hulpdiensten onder alle omstandigheden veilig en effectief kunnen optreden.

De volgende vragen stonden centraal in deze tweede jaarrapportage:

1. Hoeveel incidenten met alternatief aangedreven voertuigen hebben er in 2022 plaatsgevonden?
2. Wat zijn de kenmerken van de ongevallen met alternatief aangedreven voertuigen in 2022?
3. Wat zijn de kenmerken van de branden met alternatief aangedreven voertuigen in 2022?

Opvallendheden

Het aantal incidenten met elektrische voertuigen waarmee boodschappen aan huis bezorgd worden is opvallend. Door uitwisseling van ervaringen over deze incidenten is een werkwijze opgesteld voor een effectievere blussing van deze voertuigen. Ook kan door uitwisseling van praktijkervaringen van brandweercollega’s het protocol voor de inzet van de dompelcontainer verder worden aangescherpt.

Aanleiding rapportage

Hoe kunnen we leren van incidenten wanneer we die alleen maar blussen? Dat was een belangrijke vraag waardoor NIPV en Brandweer Nederland jaren geleden zijn gestart met de oprichting van de discipline Brandonderzoek om vervolgens in 2021 landelijk te starten met fundamenteel onderzoek naar incidenten. Dit onderzoek komt tot stand vanuit de samenwerking tussen NIPV en de brandonderzoekers van Brandweer Nederland.

Bekijk ook

Onafhankelijk advies over het interregionaal beleidsteam (IRBT)

24 april 2023

Leg de positie van de voorzitter van het IRBT niet wettelijk vast. Daarvoor pleiten lector Crisisbeheersing Menno van Duin en senior onderzoeker Vina Wijkhuijs.

Uit de evaluatie van de Wet veiligheidsregio’s kwam een aantal interessante bevindingen naar voren waarover momenteel, in relatie tot het nieuwe wettelijke kader, discussie plaatsvindt. Een van de onderwerpen betreft de vraag hoe het zogenoemde ‘bovenregionale gat’ te dichten. Een optie zou kunnen zijn om het interregionale beleidsteam (IRBT), en daarmee ook de positie van de voorzitter van het IRBT, wettelijk vast te leggen.

Bovenregionale structuur versterken

Lector Crisisbeheersing Menno van Duin en senior onderzoeker Vina Wijkhuijs pleiten voor een andere oplossing. Zij betogen dat het wettelijk vastleggen van het IRBT niet nodig is. “De bovenregionale leemte doet zich namelijk niet zozeer op bestuurlijk niveau, maar vooral op het operationele niveau voor. Het is daarom van belang om de bovenregionale operationele structuur te versterken, door bij bovenregionale crises één operationeel leider aan te wijzen en via bijvoorbeeld het Knooppunt Coördinatie Regio’s en Rijk (KCR2), het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) of de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV)) de koppeling tussen het regionale en nationale niveau te leggen”, aldus Van Duin en Wijkhuijs.

Invloed van duurzame energiesystemen op brandveiligheid van woningen

20 april 2023

De klimaatverandering, en het daaruit voortvloeiende streven naar een meer duurzaam energiegebruik, heeft een enorme invloed op wijze waarop met energie wordt omgegaan; ook in de woonomgeving.

Het lectoraat Energie en Transportveiligheid van NIPV heeft onderzoek gedaan naar de invloed op brandveiligheid van verschillende typen installaties in woningen die het mogelijk maken om op een meer duurzame manier met energie om te gaan.

De studie richt zich niet op de bouwkundige brandveiligheid maar op de brandveiligheid van de technische installaties. Daarbij gaat het specifiek om (nieuwe ontwikkelingen in) installaties voor duurzame energievoorziening in woningen. De brandveiligheidsaspecten van duurzamere bouwmethoden en -materialen zijn onderwerp geweest van een eerdere studie.

Particuliere woningbezitters worden steeds vaker energieleverancier

Tot voor enkele jaren werd energie in de vorm van elektriciteit of aardgas opgewekt bij een (beperkt aantal) energiecentrales, om vervolgens via kabels en leidingen naar woningen te worden getransporteerd. Er vindt nu een transitie plaats, waarbij er steeds meer mogelijkheden ontstaan voor particuliere woningbezitters om zelf energie op te wekken, energie op te slaan en energie (terug) te leveren.

Hiervoor ontstaan er steeds meer (technische) mogelijkheden, waardoor er een steeds grotere diversiteit ontstaat aan installaties die in woningen kunnen worden geïnstalleerd.

Doel onderzoek

Deze studie geeft op basis van publiek toegankelijk informatie een overzicht van systemen die nu of in de nabije toekomst een rol kunnen spelen bij een (duurzame) energievoorziening. Ook is gekeken of deze systemen naar verwachting in particuliere woningen kunnen of zullen worden geïnstalleerd. Het doel van het onderzoek was om:

• een beeld te geven van de typen installaties die momenteel of – naar verwachting – in de nabije toekomst toegepast zullen worden voor een duurzame energievoorziening (ook klimaatbeheersing) in (nieuwe) woningen in Nederland
• aan te geven wat de invloed van deze installaties is op de brandveiligheid
• aan te geven hoe brandveiligheidsrisico’s kunnen worden beperkt.

Bekijk ook

Voorbij het stoere imago: de brandweercultuur onderzocht

18 april 2023

Brandweermensen krijgen tijdens hun werk te maken met ingrijpende incidenten. Dat kan grote impact hebben op individuele brandweermensen en op het collectief (brandweerploeg of -korps). Onderzoeker Karin Dangermond laat in haar promotieonderzoek zien dat informele collegiale steun cruciaal is voor het verwerken van deze incidenten. En dat humor hierbij een belangrijke rol speelt.

Brandweermensen ervaren ingrijpende incidenten meestal als collectief; in de brandweerploeg of het brandweerkorps. Tot nu was echter onduidelijk hoe de brandweercultuur de verwerking van ingrijpende incidenten beïnvloedt. Dit onderzoek brengt hier verandering in. Dangermond laat zien welke incidenten brandweermensen als ingrijpend ervaren en welke rol de brandweercultuur speelt bij de verwerking ervan.

De ervaringen van brandweermensen zelf staan hierbij centraal. Dangermond interviewde een groot aantal brandweermensen en sleutelfiguren in de brandweerorganisatie en was veelvuldig aanwezig bij 24 uursdiensten en oefenavonden van verschillende brandweerploegen verspreid over het land. Niet eerder is zo’n omvangrijk onderzoek naar de rol van de brandweercultuur onder de Nederlandse brandweer uitgevoerd.

Waarom incidenten ingrijpend zijn

Waarom en wanneer brandweermensen incidenten als ingrijpend ervaren, hangt af van persoonlijke eigenschappen en omstandigheden, en de cultuur binnen de brandweerploeg. De impact van incidenten is het grootst als:

• er sprake is van fysiek letsel of overlijden van het slachtoffer
• brandweermensen het slachtoffer persoonlijk kennen
• brandweermensen de hulpverlening als mislukt beschouwen
• brandweermensen levensbedreigende situaties meemaken
• kinderen betrokken zijn bij het incident
• collega’s worden bedreigd of sterven.

Groepsverwachtingen, standaarden en normen binnen het brandweercollectief hebben invloed op de verwerking van deze gebeurtenissen.

Collegiale steun

Bij het verwerken van ingrijpende incidenten geven brandweermensen de voorkeur aan informele collegiale steun binnen hun brandweerploeg of korps. Ze hoeven hun ervaringen en emoties dan niet uit te leggen, omdat ploegleden vergelijkbare ervaringen hebben. Bovendien is informele steun meer gericht op persoonlijke behoeften dan formele vormen van steun die binnen de brandweer worden geboden. Ook humor is van belang bij het verwerken van ingrijpende incidenten. Het kan de sociale cohesie, het groepsgevoel, in de ploeg versterken en de sfeer positief beïnvloeden. Voor brandweervrijwilligers is collegiale steun moeilijker te krijgen dan voor beroepsbrandweermensen, omdat zij minder vaak en langdurig samenwerken.

Duurzame inzetbaarheid

Een ingrijpend incident kan bij brandweermensen leiden tot ernstige mentale problemen, zoals depressie, posttraumatische stressstoornis (PTSS) en zelfmoordgedachten met als gevolg suïcidaliteit. Voor hun welzijn is het belangrijk om inzicht te hebben in de verwerking van dit soort incidenten. Brandweermensen die tevreden zijn over de hulp die ze krijgen, ervaren minder stress. Een betere afstemming van de hulp en nazorg op hun specifieke behoeften kan bijdragen aan hun welzijn en (geestelijke) gezondheid. Dit is van belang voor de duurzame inzetbaarheid van brandweermensen, en daarmee voor de brandweerorganisatie en de samenleving als geheel.

Nederlandse publieksversie

Op 18 april verdedigde Dangermond haar proefschrift ‘Beyond tough appearances: The impact of fire service culture in the processing of critical incidents’ aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht.

Van het proefschrift is een Nederlandstalige publieksversie gemaakt: ‘Voorbij het stoere imago. De invloed van de brandweercultuur op de verwerking van ingrijpende incidenten’. Deze publieksversie is bedoeld om medewerkers van de brandweer en andere belangstellenden te informeren over de resultaten van het promotieonderzoek.

Bekijk ook

Trainen in scenariodenken binnen veiligheidsregio’s: een eerste inventarisatie

13 april 2023

Het NIPV heeft een eerste inventarisatie uitgevoerd rondom het trainen van crisisfunctionarissen in scenariodenken. De inventarisatie brengt in kaart hoe veiligheidsregio’s wensen dat de crisisfunctionarissen ‘van morgen’ scenariodenken toepassen. De vraag met welke doelstelling veiligheidsregio’s crisisfunctionarissen trainen in scenariodenken en hoe ze aan deze doelstelling voldoen, staat centraal in het rapport.

De veiligheidsregio’s stonden de afgelopen jaren voor grote opgaven. We zien en horen dat crisisfunctionarissen van veiligheidsregio’s steeds vaker gevraagd worden scenario’s te ontwikkelen bij grote crises zoals de coronacrisis en de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Ondanks de populariteit van scenario’s als hulpmiddel, bestaan er nog veel vragen over de wijze waarop functionarissen onder tijdsdruk en te midden van veel onzekerheid scenario’s het meest effectief kunnen inzetten.

Een eerste inventarisatie

De onderzoekers hebben meerdere gesprekken gevoerd met respondenten van de 25 veiligheidsregio’s en gelieerde instanties. Hieruit kwam naar voren dat:

• meer dan de helft van de veiligheidsregio’s in 2022 een training in scenariodenken aanbood. De behoefte aan een dergelijke training kwam zowel vanuit de organisatie als vanuit het veld
• de doelstelling van het trainen in scenariodenken is om crisisfunctionarissen in staat te stellen in crisissituaties ontwikkelingen te voorzien en, waar mogelijk, te beïnvloeden
• er veel verschillen in de trainingen bestaan wat betreft het doel van scenariodenken, de werkwijze en de doelgroep van de trainingen
• trainen in scenariodenken in de veiligheidsregio’s nog volop in ontwikkeling is. In veel regio’s staat het onderwerp op de agenda en bestaan ideeën en plannen voor (door)ontwikkeling.

Voor wie?

Het rapport is geschreven voor medewerkers (multidisciplinair) opleiden, trainen, oefenen van de veiligheidsregio’s, en voor andere geïnteresseerden.

Lees het rapport

Verwantencontact ingezet bij treinongeluk in Voorschoten

5 april 2023

Op verzoek van de Veiligheidsregio Hollands Midden is Verwantencontact ingezet bij het treinongeluk in Voorschoten op 4 april 2023. Bij dit incident werden negentien personen gewond naar vijf verschillende ziekenhuizen gebracht. Eén persoon kwam om het leven. Met behulp van Verwantencontact kunnen ongeruste verwanten geïnformeerd worden over waar hun naaste zich bevindt.

Verwantencontact werd dinsdagochtend rond 06:00 uur geactiveerd. Kort daarna was het telefoonnummer bereikbaar voor ongeruste verwanten die geen contact konden krijgen met hun naaste, familielid of partner. De telefoontjes komen binnen bij de ANWB Alarmcentrale in Assen (frontoffice). Om 07:45 uur was de backoffice in Driebergen operationeel. In de backoffice onderzoekt de politie de matches tussen de personen waarvoor een zoekvraag is ingediend en de gegevens van slachtoffers die zijn opgenomen in ziekenhuizen.

50 telefoontjes

Bij de frontoffice kwamen in totaal 50 telefoontjes binnen, hiervan waren 5 telefoontjes van zoekende verwanten. De backoffice heeft matchopties onderzocht voor 5 vermiste personen, waarbij 1 persoon is gebeld dat zijn naaste in het ziekenhuis lag. In de loop van de ochtend werden 2 personen door hun verwanten veilig gemeld. 2 andere personen zijn teruggebeld met de mededeling dat bij Verwantencontact geen informatie bekend was over hun naasten. In overleg met Veiligheidsregio Hollands Midden is Verwantencontact om 12.30 uur afgeschaald.

De inzet van Verwantencontact wordt de komende periode met de direct betrokkenen geëvalueerd ter lering en eventuele ontwikkeling.

Verwantencontact 088 269 00 00

Voor verwanten telt elke minuut. Verwantencontact zorgt ervoor dat verwanten die bij een incident op zoek zijn naar hun naaste, familielid of partner snel en zorgvuldig geïnformeerd worden wanneer deze persoon is opgenomen in een ziekenhuis of overleden is. Gemeenten, GHOR en Politie werken samen binnen Verwantencontact. Bij een incident kan een verwant bellen naar Verwantencontact 088 269 00 00.

Kijk voor meer informatie: www.verwantencontact.nl of voor informatie over eerdere inzetten op www.nipv.nl/sis.