Netwerkdag LEC Industriële Veiligheid 14 maart: leren van de industrie

Nieuws van het LEC Industriële Veiligheid, april 2024

De netwerkdag van het LEC Industriële Veiligheid (LEC IV) op 14 maart jl. was ‘anders dan anders’. In plaats van de Brauerszaal van het NIPV was het voormalige klooster Mariënhof aan de rand van de historische binnenstad van Amersfoort de plaats van samenkomst voor de halfjaarlijkse bijeenkomst van de specialisten industriële veiligheid. Het thema van de netwerkdag was ‘leren van industriële bedrijven’. Dit kwam vooral tot uiting in een boeiende ‘keynote’ over de veiligheidsorganisatie en incidentrespons op het Limburgse chemiepark Chemelot.

Actualiteiten van het LEC IV

De aftrap was zoals gebruikelijk voor programmamanager Ron Bouwman, die in kort bestek de actualiteiten vanuit het LEC IV meldde. De opfriscursus over de Omgevingswet is tot later dit jaar uitgesteld. Doel van die cursus is met de kandidaten de eerste ervaringen met de Omgevingswet te bespreken, maar die ervaringen zijn in deze prille fase nog zeer ‘dun’. Verder organiseert het NIPV samen met het LEC IV dit jaar twee lesdagen rond de toepassing van de NFPA-standaarden. Goed nieuws voor wie nog niet heeft ingetekend, maar wel zijn kennis rond de NFPA wil opvijzelen: in de tweede cursusgroep in week 44 (oktober) zijn nog enkele plaatsen vrij.

Bouwman meldde verder dat er twee bijeenkomsten met coördinatoren IV zijn geweest voor het maken van een eerste opzet voor een meerjarenbeleidsplan voor het LEC. En hij deed een oproep aan alle collega’s in het Netwerk IV om te participeren in een van de BRZO+-werkgroepen. Want in die gremia is altijd behoefte aan kennis en deskundigheid uit het veld. En tot slot nog een primeur: de wervingscampagne voor het Traineeship Omgevingsveiligheid is gestart en online.

Rondje langs de velden

In het traditionele rondje langs de velden meldde Ron Bouwman namens Hubert Klerkx uit samenwerkingsregio Limburg dat chemiepark Chemelot en Veiligheidsregio Zuid-Limburg een convenant hebben gesloten voor het planmatig versterken van de veiligheid op het chemiepark. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar de fysieke veiligheid op het terrein zelf, maar ook naar risicoverhogende omgevingsfactoren. Beide partijen zijn trots op deze bijzondere samenwerking.

Een belangrijk thema in de Brabantse regio’s is volgens coördinator Lia Gaebler de personele bezetting van het specialisme IV. Er zijn teamleiderswisselingen geweest, er wordt een opvolger gezocht voor coördinator Antoon Kleijne en de werving van medewerkers in het algemeen is voor alle drie de regio’s een uitdaging. Brabant wil mede daarom graag twee plekken in het kader van het Traineeship Omgevingsveiligheid invullen en zo proberen ‘nieuw bloed’ binnen te halen. Vermeldenswaardig is voorts een vorig jaar uitgevoerd programma voor het verbeteren van de veiligheid in risicorelevante bedrijven, samen met de omgevingsdiensten en waterschappen. Tevens komt er een inventarisatie van ARIE-bedrijven in de provincie, om na te gaan of er bedrijven zijn die voor een aanwijstraject bedrijfsbrandweer in aanmerking komen. Dit is mogelijk een groeiende werklast die onvermijdelijk zal lijden tot een grotere personeelsbehoefte.

Veel nieuws uit ‘Zuidwest’, bij monde van teamleider toezicht en handhaving Frank Blaauw. Om te beginnen goed nieuws: in de 5 samenwerkende veiligheidsregio’s zijn 12 nieuwe medewerkers opgeleid tot specialist IV en zij worden nu ingewerkt. In de uitvoering wordt onderzoek gedaan naar bedrijven die polaire stoffen opslaan, met als focus de vraag of de schuimblusinstallatie geschikt is om brandscenario’s met die stoffen te bestrijden. Verder loopt een adviestraject rond een batterijopslag van maximaal 2500 vierkante meter, waarop de PGS 37-2 van toepassing is. Nog grotere opslagen worden binnen de VRR niet vergund. Blaauw stelt vast dat met die grotere volumes in andere regio’s soms anders wordt omgegaan.

Tot slot is er nog nieuws over de ProRail-emplacementen, door Blaauw betiteld als een ‘doorlopend dossier’. Een nieuw zorgpunt: de afgelopen twee jaar heeft ProRail vele miljoenen geïnvesteerd in nieuwe vaste bluswaternetten, maar door het achterwege blijven van ‘grondig’ bodemonderzoek is nu op enkele plaatsen sprake van verzakkingen en lekkages. Een les voor de adviseurs IV: vraag bij plannen voor bluswaternetten op emplacementen (en industriële inrichtingen) altijd om bodemonderzoek!

In Noordwest is het volgens coördinator Norbert Gret ‘rustig’, al is er wel een ‘zorgdossier’ rond een grote opslag, die al langere tijd niet aan de veiligheidseisen voldoet. Het bedrijf is officieel aangemerkt als ‘zorgbedrijf’ en op directieniveau wordt naar een oplossing gezocht. Gret benoemt ook de stroomstoring die op 22 januari grote delen van Amsterdam, waaronder het Westelijk Havengebied, trof. Voor Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland was de storing reden om de Seveso-bedrijven in het gebied te benaderen, om na te gaan of problemen waren te verwachten met vitale veiligheidssystemen. Die rondvraag leverde geen acute onveilige situaties of knelpunten op, waaruit mag worden opgemaakt dat de bedrijven de effecten van de stroomstoring goed konden opvangen.

In Noord-Nederland is het vooral de energietransitie die de adviseurs en inspecteurs IV bezig houdt. Hans Foekens benoemt de ambities van Groningen om uit te groeien tot toonaangevende ‘hub’ voor duurzame energie. Er zijn plannen voor grootschalige energieopslag in een megabatterij in Delfzijl en voor waterstofproductie en -opslag. Verder loopt er een handhavingstraject bij een bedrijf dat volgens de veiligheidsregio vanwege mogelijke tankputbrandscenario’s moet voldoen aan de PGS 29, waarbij het bedrijf dit standpunt aanvecht bij de rechter. En tot slot nieuws over het Chemiepark Delfzijl, waar Falck als collectieve bedrijfsbrandweer fungeert. Het chemiepark gaat uitbreiden en de Veiligheidsregio Groningen onderzoekt samen met het Chemiepark en Falck of de rol van Falck kan worden uitgebreid met publieke brandweertaken in de omgeving.

In ‘Oost’ vraagt de personele bezetting volgens Jamie Mutsaers ook de nodige aandacht, al is de bezetting momenteel stabiel. Coördinator Joram Gielbert heeft zijn dienstverband bij VGGM beëindigd, maar er is inmiddels een opvolger gevonden. Mutsaers neemt de taken van Gielbert over. Dit voorjaar vindt in het samenwerkingsgebied een intervisie-overleg plaats van IV-collega’s met de omgevingsdienst, om gezamenlijk te spreken over de definitie van en beeldvorming over ‘zorgbedrijven’. Ook is in samenwerking met collega’s elders uit het land een incidentonderzoeksdag georganiseerd, waar interactief wordt gesproken over laagdrempelig incidentonderzoek na industriële incidenten.

Directeurenoverleg

Na het ‘rondje regio’s’ kreeg Edith van der Reijden de vloer om zichzelf aan de deelnemende IV’ers voor te stellen als voorzitter van het directeurenoverleg van het Netwerk IV. Zij gaf een stevige boodschap over de actuele uitdagingen voor de veiligheidsregio’s door de enorme vaart die wordt gemaakt met de energietransitie. “Die dendert over ons heen en we worden allemaal onrustig over wat er allemaal op ons af komt: grootschalige energieopslagsystemen, waterstofproductie en -opslag en grootschalige productie en transport van ammoniak.” Van der Reijden riep de aanwezigen op ideeën te ontwikkelen en te delen voor een actieve lobby richting beleidsmakers en de energiesector om de urgentie van het waarborgen van de veiligheid van de transitie te benadrukken.

Van bedrijfsbrandweer naar brandweerbedrijf

De hoofdpresentatie in het ochtendprogramma werd verzorgd door Peter Bloemers, director Fire Brigade & Security van Sitech Services, een van de grootste bedrijfsbrandweerorganisaties van Nederland, die waakt over het Chemelot-complex in Sittard-Geleen. Bloemers nam de aanwezigen mee op een boeiende reis door de historie van het Chemelot-terrein, die teruggaat tot de roemruchte massale steenkoolwinning aan het begin van de 20^e eeuw. Na de sluiting van de Staatsmijn Maurits werd, om de werkgelegenheid in de regio te behouden, grootschalige chemische industrie ontwikkeld.

Aanvankelijk was het hele terrein in handen van DSM, maar de voorbije decennia heeft het concern delen van het bedrijf afgestoten en is het gebied omgevormd tot een omvangrijke chemie- en innovatiecampus met 150 bedrijven, onder de naam Chemelot. Bijzonder, maar ook heel praktisch is volgens Bloemers dat voor het gehele Chemelotcomplex één milieuvergunning en één collectieve bedrijfsbrandweeraanwijzing van kracht is. Die bedrijfsbrandweer mag er zijn, qua slagkracht en paraatheid, maar de organisatie is in de loop der jaren wel van karakter veranderd. Was de bedrijfsbrandweer voorheen onderdeel van het DSM-concern, na de opdeling van het terrein in een reeks zelfstandige bedrijven werd het korps omgedoopt tot een collectieve dienstverleningsorganisatie op contractbasis, als onderdeel van Sitech Services.

De industrieën op Chemelot zijn voor de bescherming van hun veiligheid en bedrijfscontinuïteit sterk afhankelijk van de Sitech- bedrijfsbrandweer, maar de rol van het korps gaat verder. Via een dienstverleningsovereenkomst voert Sitech ook specialistische brandweertaken, zoals IBGS en drone-ondersteuning uit voor Veiligheidsregio Zuid-Limburg en daarnaast spelen de capaciteiten en kennis van de organisatie ook een grote rol in het landelijke en Europese ‘ICE/VGS-systeem’ voor deskundige ondersteuning bij industriële calamiteiten met gevaarlijke stoffen. De meldkamer op het Chemelot-terrein is ook het centraal meldpunt voor het inschakelen van deze expertise door overheidsdiensten en bedrijven.

(On)betrouwbare energievoorziening

In de middag waren er twee workshops. Als eerste een verhandeling van Gert Castelijn van Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant over de problemen met onbetrouwbare externe elektriciteitsvoorziening van een chemiebedrijf in Bergen op Zoom. Een van de hoofdaansluitingen op het regionale stroomnet bleek ernstig versleten en dreigde het te begeven. De deelnemers werd gevraagd in de schoenen van het bevoegd gezag te gaan staan en zich de vraag te stellen: wat betekent dit? Wat zijn de risico’s en mogelijke scenario’s als installaties en vitale veiligheids- en brandbeheersingssystemen zonder stroom komen te zitten? Hoe urgent is het probleem? Beeldvorming bleek lastig in de casus, maar uiteindelijk is door de veiligheidsregio gekozen voor een projectmatige inspectie-aanpak vanuit de Sevesotaak. De oplossing om de veiligheid te borgen is gevonden in een cluster van veertien robuuste noodstroomaggregaten die de energievoorziening op het terrein moeten waarborgen tot de kabels door de netbeheerder zijn hersteld.

De ‘Haagse lobby’

In de tweede workshop namen Willem-Henk Streekstra en Hennie Holtman van branchevereniging VOTOB (tankopslagbedrijven) de deelnemers mee in een betoog over de lobby van de industrie richting politiek en regelgeving. Het werd een pleidooi om bij vraagstukken op het raakvlak van economie, milieu en veiligheid vooral met elkaar in gesprek te gaan en oog te hebben voor elkaars belangen. De inleiders stellen vast dat de belangen en wensen van overheden en de industrie vaak ver uit elkaar liggen. In de politiek en in de samenleving neemt de risicoacceptatie af en politici denken veelal in ideaalbeelden die voor de industrie niet zondermeer realiseerbaar zijn.

Streekstra en Holtman constateren dat de deskundigheid bij de overheid, maar ook bij de bedrijven, afneemt door het alom voelbare knelpunt van personeelswerving. Bij verloop van personeel gaat zowel bij de overheid als in het bedrijfsleven kennis verloren. Een van de thema’s die de inleiders benoemden is de sterke impact van hoge grondstof- en energieprijzen in de industrie. Die hoge prijzen leiden tot lagere winstcijfers, waardoor industrieën minder geld beschikbaar hebben voor investeringen in hun kostbare installaties. Het gevolg is dat bedrijven langer doorwerken met oudere installaties. Ook de veiligheidsregio’s zullen dat volgens Streekstra merken bij de uitvoering van (Seveso)-inspecties.

De volgende netwerkdag is gepland op 14 november, weer op de vertrouwde NIPV-locatie in Arnhem.