Natuurbranden: de impact en de urgentie om samen op te trekken
13 juni 2023
Samen met minister Van der Wal bezocht een delegatie van diverse collega’s van Brandweer Nederland en het NIPV Catalonië. Hier hebben we kunnen zien wat zij doen om natuurbranden beheersbaar te houden.
IJle Stelstra, algemeen directeur NIPV, was bij dit werkbezoek aanwezig. “In Nederland zijn we wel gewend aan het omgaan met water, maar we krijgen steeds vaker te maken met lange periodes van droogte, waarin het risico op onbeheersbare natuurbranden toeneemt. Dit is niet iets van alleen de brandweer, maar iets waar we samen met andere partners mee aan de slag moeten. Voor mij werd helder dat het perspectief van Catalonië ons perspectief is van civil protection.
De veerkracht van de samenleving wordt alleen maar gestimuleerd en aangesproken als we stoppen met het blijven denken in ‘alleen’ maar middelen om een natuurbrand of een ander soort crisis aan te pakken. Ze raken de inrichting van de samenleving, van het landschap, van de infrastructuur, van de economie. Het een kan niet los worden gezien van het ander: een andere denkwijze is nodig en moet gaan resulteren in een beschermingsplan voor onze samenleving. De Catalanen weten het. Wij leren het. Nu is het een kwestie van doorpakken.”
Meer informatie
Blog: Laat brandveiligheid onderdeel uitmaken van legaliseren e-step
13 juni 2023
Tom Hessels, adviseur Energie- en transportveiligheid, was in Londen en merkte een verbodsbord op om elektrische steps mee te nemen in het openbaar vervoer in de stad. Reden voor een nadere beschouwing.
Vorige week was ik op vakantie in Londen. Bij het binnenlopen van de metro trof ik een verbodsbord aan om elektrische steps, e-steps [1] in de volksmond, mee te nemen in het openbaar vervoer in de stad. Een snelle zoektocht op het internet levert al snel op dat het verbod op e-steps in het OV wordt gedreven door het risico op brand.
Terug in Nederland las ik datzelfde weekend het krantenbericht dat de RDW de toelating van e-steps op de openbare weg aan het voorbereiden is. Dit baart mij zorgen. Immers, ondanks dat deze voertuigen nu nog niet op de openbare weg mogen in Nederland, zorgen deze e-steps nu al voor branden met grote impact. Recentelijk vloog in een appartementencomplex in Amsterdam nog een e-step in brand. De brandweer moest hierbij vier mensen van het balkon redden. De brand resulteerde erin dat vier appartementen tijdelijk onbewoonbaar zijn. Dit incident staat niet op zichzelf. In Nederland zijn al vaker branden uitgebroken in dit soort voertuigen (1) (2) (3), zo blijkt ook uit ons eigen onderzoek.
Nederland is met branden in e-steps helaas verre van uniek. In het buitenland hebben deze elektrische steps al voor een groot aantal branden gezorgd. In New York maken brandweer en gemeente zich na een grote toename van het aantal branden, waarbij meerdere doden te betreuren zijn, ernstige zorgen om de veiligheid van dit type voertuigen [2]. Ook de brandweer in Londen maakt zich zorgen om het grote aantal branden in e-steps [3]. De stad heeft mede vanwege branden met deze vervoersmiddelen in metro’s en treinen deze voertuigen inmiddels uit het openbaar vervoer verbannen. Deze branden zorgden ervoor dat passagiers door de rook de metro moesten ontvluchten en zorgden voor grote schade aan de metro’s. Ook andere openbaar vervoerregio’s in Engeland sluiten zich aan bij dit verbod. Ook Barcelona heeft e-steps voor minstens zes maanden uit het OV verbannen [4].
Op dit moment bereidt de overheid in Nederland de toelating van e-steps op de openbare weg voor. Recent onderzoek van Arcadis [5] laat zien dat de wetgeving rondom Light Electric Vehicles (waaronder e-steps) zich richt op de verkeersveiligheid van elektrische steps (en vergelijkbare light electric vehicles). Brandveiligheid maakt daar geen deel van uit. De onderzoekers van Arcadis geven aan dat “de regelgeving en normering niet afdoende is om brand te voorkomen en dat er twijfel is over de mate van naleving van regels, voorschriften en aanwijzingen.” (Arcadis 2023, p. 48)
Omdat brandveiligheid nu nog ontbreekt in de Nederlandse regelgeving rondom elektrische steps, en het buitenland en ook Nederland al een zorgwekkend beeld schetsen over de brandveiligheid van deze voertuigen, doe ik de volgende oproep: laat brandveiligheid deel uitmaken van de toelatingseisen voor elektrische steps.
In de Verenigde Staten zijn er inmiddels standaarden en testmethodes voor de (brand)veiligheid van dit soort voertuigen [6]. Dit zijn goede stappen om de product- en brandveiligheid van elektrische steps – en vergelijkbare light electric vehicles – te vergroten. We kunnen deze brandveiligheid immers beter aan de voorkant regelen in wet- en regelgeving, dan achteraf maatregelen te moeten treffen zoals in Londen en Barcelona is gebeurd.
Tom Hessels
Adviseur Energie- en transportveiligheid
[1] E-scooters in het Engels
[2] https://cities-today.com/new-york-announces-rules-to-curb-e-bike-and-e-scooter-fires/#:~:text=City%20Hall%20says%20that%20fires,quickly%20and%20producing%20noxious%20fumes
[3] https://www.london-fire.gov.uk/news/2023/june/brigade-welcomes-latest-action-on-e-scooters-by-rail-operators-but-urges-caution-on-e-bikes
[4] https://www.catalannews.com/society-science/item/e-scooters-banned-from-public-transport-in-barcelona-from-february-1
[5] https://www.agendalaadinfrastructuur.nl/ondersteuning+gemeenten/documenten+en+links/documenten+in+bibliotheek/handlerdownloadfiles.ashx?idnv=2463339
[6] https://www.ul.com/industries/automotive-and-mobility/micromobility-device-testing-and-certification
Veiligheid alternatief aangedreven voertuigen op chemische sites: incidentscenario’s
12 juni 2023 (voor het laatst bijgewerkt op 8 juli 2024)
Dit rapport beschrijft realistische incidentscenario’s die zich kunnen voordoen met alternatief aangedreven voertuigen op petrochemische bedrijfslocaties. Scenario’s die mogelijk ernstige gevolgen voor de veiligheid op en om deze locaties kunnen hebben.
Niet alleen bij personenvervoer, maar ook bij vrachtvervoer worden in toenemende mate fossiele brandstoffen vervangen door meer duurzame alternatieven. Dit betekent ook dat vervoer over bedrijfsterreinen waar met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt meer en meer zal gebeuren met alternatief aangedreven vrachtauto’s (AAV’s). De petrochemische industrie ondersteunt deze ontwikkeling aangezien zij ook streeft naar verduurzaming van de sector.
Omdat verduurzaming niet ten koste mag gaan van de veiligheid, heeft Safety Delta Nederland namens de petrochemische industrie en de veiligheidsregio’s aan het NIPV gevraagd om onderzoek te doen naar de specifieke risico’s als gevolg van de aanwezigheid van alternatief aangedreven vrachtauto’s op locaties waar gewerkt wordt met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen. Denk hierbij aan industriële clusters en (haven)terminals. Onder alternatieve aangedreven vrachtwagens wordt in dit verband verstaan: vrachtauto’s die als brandstof aardgas (LNG of CNG) of waterstof (via brandstofcellen) gebruiken, of die elektrisch worden aangedreven.
Inzicht verkrijgen om risico’s te beperken
De studie omvat drie delen. Fase 1 bestond uit een literatuurverkenning naar de (inter)nationale regelgeving en werd al eerder gepubliceerd.
Fase 2, dat nu is verschenen, beschrijft geloofwaardige incidentscenario’s die zich kunnen voordoen met AAV’s en waarvan verwacht wordt dat ze significante impact kunnen hebben op de veiligheid op en om deze petrochemische bedrijfslocaties.
Het doel was inzicht te krijgen in aard en omvang van de gevolgen van incidenten met alternatief aangedreven vrachtauto’s op locaties met gevaarlijke stoffen. Hiertoe werden voor dergelijke locaties realistisch geachte incidentscenario’s met de brandstoftanks of batterijen van deze vrachtauto’s ontwikkeld met mogelijk zeer ernstige gevolgen voor de veiligheid op en om de locatie.
In het rapport worden deze gevolgen uitgewerkt en worden ook maatregelen voorgesteld waarmee de risico’s kunnen worden beheerst.
Fase 3: praktische uitwerking
De praktische uitwerking hiervan in bijvoorbeeld veiligheidsbeheerssystemen van bedrijven staat centraal in de derde fase van het onderzoek. Bekijk het rapport van Safety Delta Nederland op hun website.
Scriptie over invloed van houteigenschappen op brandgedrag van hout winnaar NIPV-VVBA-scriptieprijs 2023
8 juni 2023
Daphne Dechering van Saxion University of Applied Science heeft met een scriptie over de invloed van houteigenschappen op het brandgedrag van hout de NIPV-VVBA-scriptieprijs 2023 gewonnen. “Het is een zeer diepgaand, praktisch en experimenteel onderzoek, met een praktisch toepasbare uitkomst. Het is verbazingwekkend dat dit soort gegevens niet eerder via onderzoek is verkregen. Dit onderzoek vult daarom een gat in de beschikbare kennis en gegevens over de brandveiligheidsproblemen met betrekking tot hout als bouwmateriaal”, aldus de jury.
Om materialen veilig te kunnen gebruiken in constructies zijn veiligheidseisen opgesteld. Deze eisen zijn opgenomen in het Bouwbesluit. Deze eisen gaan onder andere over het beperken van het ontwikkelen van een brand. Deze eisen worden uitgedrukt in een brandklasse. Van verschillende materialen is de brandklasse bekend, maar het is lastig om de brandklasse van hout te bepalen. Dit komt omdat er veel verschillende houtsoorten zijn die ander brandgedrag vertonen.
In de scriptie is beschreven dat het brandgedrag van hout het best voorspeld blijkt te kunnen worden op basis van twee variabelen: het aanwezige percentage cellulose (een hoofdbestanddeel van de celwanden van planten) en lignine (een natuurlijke organische verbinding in de cellen van hout). Het blijkt lastig te zijn exacte waarden te voorspellen. Er kan echter wel een indicatie van de brandklasse gegeven worden door gebruik te maken van enkele in de scriptie beschreven formules. Meer onderzoek naar het brandgedrag van hout zou kunnen gaan over andere factoren die het brandgedrag kunnen beïnvloeden zoals de zaagrichting en het seizoen dat een boom wordt gekapt. Om meer inzicht te krijgen in de samenstelling van hout en de invloed van de samenstelling op het brandgedrag moet er onderzoek worden uitgevoerd naar de chemische samenstelling van hout.
Innovatieve en spraakmakende master- of bachelorthesis
De scriptieprijs van NIPV en de Vereniging van Brandveiligheidsadviseurs (VVBA) is op 8 juni voor de elfde keer uitgereikt tijdens het 15e International Congress Fire Safety & Science. De scriptieprijs is ingesteld voor de meest innovatieve, spraakmakende, relevante of fundamentele master- of bachelorthesis over brandveiligheid. Aan de prijs is een bedrag verbonden van € 1.200, te besteden aan een Fire Safety Engineering (FSE) gerelateerd onderwerp, zoals een cursus, studiereis of studieboeken.
Download de scriptie
De winnende scriptie is te downloaden op de website van Fellow FSE.
Leren van extreme weersituaties
2 juni 2023
Op 31 mei verscheen in de reeks ‘Lessen uit crises en mini-crises’ een speciale editie over klimaatverandering en extreem weer. In deze editie gaat de aandacht uit naar extreme weersituaties die zich in de afgelopen tien jaar in Nederland hebben voorgedaan. En waarmee wij in de toekomst, als gevolg van de klimaatverandering, mogelijk vaker te maken zullen krijgen.
Het NIPV brengt elk jaar het boek ‘Lessen uit crises en mini-crises’ uit, maar dit jaar is er een speciale editie: klimaatverandering en extreem weer. Lector Crisisbeheersing Menno van Duin en senior onderzoeker Vina Wijkhuijs kijken in deze speciale editie van de reeks terug op diverse klimaatcrises van de afgelopen jaren.
In de publicatie worden veertien casussen beschouwd, waaronder de valwind bij Leersum (2021), het hoogwater in Limburg (2021) en de duinbrand bij Ouddorp (2022). Centraal staat de vraag wat we uit de casussen kunnen leren. De conclusie van de auteurs is dat een meer eenduidige wijze van evalueren het leren van weersincidenten op een hoger niveau zou kunnen brengen. Dit is nodig omdat extreme weersituaties zich in de toekomst vaker en heviger zullen voordoen. Extreme neerslag, hitte en droogte vergroten de kans op een domino-effect, met grote gevolgen voor de vitale infrastructuur. Nederland zal zich moeten voorbereiden op deze risico’s, omdat de publieke veiligheid en de hulpdiensten vaker onder druk komen te staan. Het NIPV heeft de intentie om – in samenwerking met het KNMI en eventueel andere partijen – de handschoen op te pakken en een dergelijk ‘framework’ te gaan ontwikkelen.
Klimaatsymposium Klimaatverandering en extreem weer
Het eerste exemplaar van de publicatie is op 31 mei overhandigd door algemeen directeur IJle Stelstra van NIPV aan Rob Sluijter, programmamanager Early Warning Centre KNMI tijdens het klimaatsymposium Klimaatverandering en extreem weer. Hier werden verschillende visies gedeeld over de impact van extreme weersituaties.
IJle Stelstra: “Door te leren van de voorbeelden zoals de valwind bij Leersum en het hoogwater in Limburg, kunnen we de crises van de toekomst beter aan. Het NIPV is altijd nauw betrokken bij het onderzoeken en/of evalueren van dergelijke crises. De kennis die we daar uit ophalen, delen we met partners. Zo ook met het KNMI. Het is helder dat de extreme weercrises waar we nu mee te maken hebben, een direct gevolg zijn van de klimaatverandering. We kunnen de klimaatverandering tegengaan of ten minste beperken door als maatschappij andere keuzes te maken. Politici en bedrijven zullen dat eerder doen als de gevolgen van klimaatverandering goed omschreven staan. Het delen van concrete ervaringen van de impact van extreem weercrises in Nederland maakt het tastbaar en werkt urgentie-verhogend.”
Rob Sluijter vult aan: “Door de oprichting van een Early Warning Centre als front office van het KNMI willen we schade en leed veroorzaakt door toenemende weersextremen zo veel mogelijk voorkomen en beperken. Hiervoor geven we de samenleving en professionele afnemers zo vroeg en gedetailleerd mogelijk de meest adequate, onafhankelijke en betrouwbare informatie over risico’s, de te verwachten gevolgen en mogelijke impact die onder meer samenhangen met weer en klimaatverandering. Hiervoor kijken we niet alleen naar meteorologische gegevens, maar leren we graag uit een zo breed mogelijke evaluatie van eerdere crises. Door met elkaar te evalueren maar vooral ook te investeren in elkaar, willen we handelingsperspectief voor onze partners maximaliseren.”
Download Lessen uit crises en mini-crises: Klimaatverandering en extreem weer
Bestellen
De uitgave Lessen uit crises en mini-crises: Klimaatverandering en extreem weer is ook te bestellen via. o.a. Boom Uitgeverij.
Bekijk ook
Cijfers brandweer 2022 beschikbaar: 22.273 personen in repressieve dienst
31 mei 2023
Eind 2022 telde de Nederlandse brandweer in totaal 22.273 personen in repressieve dienst. Dat is 112 brandweermensen minder dan in 2021. Dat en meer blijkt uit de gegevens over repressief brandweerpersoneel die het NIPV publiceert.
Van het aantal personen in repressieve dienst zijn er 1377 vrouw, 6 procent van het totaal. Dit percentage is gelijk aan dat van 2021. Van de personen in repressieve dienst heeft 81 procent een vrijwillig dienstverband, is 14 procent beroeps en heeft 5 procent een gecombineerde aanstelling. Ook deze percentages komen overeen met die van 2021.
Online dashboard
De kerncijfers over personeel zijn uitgesplitst in type dienstverband, functie, leeftijd en geslacht. Ook over het aantal uitgegeven diploma’s per functie zijn gegevens gepubliceerd. Binnenkort volgen nog updates op het dashboard over het aantal kazernes en PPMO-keuringen.
Het NIPV verzamelt statistische gegevens over veiligheidsregio’s in online dashboards waardoor een landelijk beeld ontstaat. Het doel is om trends en ontwikkelingen op landelijke schaal te monitoren.
Betrouwbaarder beeld
De brandweerkerndata worden sinds 2018 op landelijk niveau gemonitord en vanaf verslagjaar 2021 gepubliceerd in online dashboards. Sinds verslagjaar 2021 is de dataverzameling over brandweerpersoneel op basis van een vragenlijst vervangen door geautomatiseerde gegevensverwerking vanuit regionale databronnen. Hierdoor ontstaat een betrouwbaarder beeld en kunnen de data eerder worden gepubliceerd.
Veiligheidsregio’s en NIPV werken samen aan nieuwe ELO
23 mei 2023
“De huidige elektronische leeromgeving (ELO) is aan vervanging toe. Daarom komt er een nieuwe leeromgeving”, vertelt Michiel van Kruijsbergen, portefeuillehouder ELO in de landelijke vakraad Leren en ontwikkelen en directeur bij Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond. “De ELO is ons belangrijkste leermiddel en het huidige systeem past niet meer bij de eisen en wensen die we hieraan stellen. De nieuwe leeromgeving gaat het digitaal leren gebruiksvriendelijker en makkelijker maken.”
“Het NIPV heeft in opdracht van en samen met de veiligheidsregio’s een nieuwe leeromgeving en leverancier voor de ELO gevonden”, aldus Van Kruijsbergen. “Nu is het zaak de nieuwe leeromgeving goed in te richten. Zo moeten onder meer alle les- en leerstof en alle gebruikers worden overgezet. Het is een groot project. Alle veiligheidsregio’s, regionale opleidingsinstituten en het NIPV werken hierbij nauw met elkaar samen om een mooie, gebruiksvriendelijke ELO neer te zetten.”
Grote moderniseringsslag van onderwijssystemen
“Naast de nieuwe ELO, werken we momenteel ook aan een nieuw systeem voor de administratie van de examens”, vult Albert Gieling aan, manager van het Centrum voor Opleiding en Vorming Brandweer van het NIPV. “Samen met de veiligheidsregio’s en de regionale opleidingsinstituten maken we hiermee één grote moderniseringsslag in onze onderwijssystemen. De eindgebruikers, zoals studenten, docenten en examinatoren, krijgen de beschikking over twee nieuwe gebruikersvriendelijke systemen:
- die onderling gegevens uitwisselen
- die als één omgeving worden gepresenteerd
- waarin alles te vinden is over opleidingen, studievoortgang en studieresultaten.”
Modern en toekomstbestendig
Gieling: “Voor de ELO gaan we gebruikmaken van Canvas van Drieam en met Educator voor de examenadministratie. Met deze nieuwe systemen dragen we bij aan modern en toekomstbestendig onderwijs voor de brandweerzorg en crisisbeheersing in Nederland. Begin 2024 wordt de nieuwe ELO in gebruik genomen en eind dit jaar het nieuwe examenmanagementsysteem.”
Fire Technology Journal publiceert over resultaten Europees project brandstatistiek
12 mei 2023
Is er een uniforme aanpak mogelijk voor het verzamelen van brandstatistiek in de Europese Unie? Dat heeft het lectoraat Brandveiligheidskunde van NIPV onderzocht binnen het Europees onderzoeksproject EU FireStat. In het Fire Technology Journal zijn twee wetenschappelijke artikelen over het onderzoek gepubliceerd.
NIPV heeft aan het project deelgenomen namens de European Fire Safety Alliance (EuroFSA). Onderzoeker en coauteur Margrethe Kobes vertelt: “In een consortium hebben we samengewerkt met universiteiten en andere partners uit negen verschillende landen. Het doel van het project was om op data gebaseerde beslissingen over brandveiligheid mogelijk te maken. En om de lidstaten van de EU te ondersteunen bij acties en initiatieven rondom brandveiligheid en brandpreventie.”
Uniforme aanpak voor verzamelen van brandstatistiek
“Van het deelproject ‘Data needed for decision making’ was collega Rijk van den Dikkenberg projectleider. Dat project heeft voorstellen opgeleverd voor een uniforme aanpak voor het verzamelen van brandstatistiek in de EU. Hiervoor hebben we onder andere geïnventariseerd welke data door de verschillende instituten al wordt verzameld en welke data nodig is om de brandveiligheid in de EU en de afzonderlijke lidstaten te verbeteren”, aldus Kobes.
NIPV internationaal op de kaart
Lector Brandveiligheidskunde Lieuwe de Witte is trots op de kennis en ervaring die zijn lectoraat heeft ingebracht in dit project: “NIPV was gevraagd om aan het EU-project mee te werken vanwege onze aanpak van het verzamelen en analyseren van fatale woningbranden, die internationaal al langer bekend is en veel lof oogst. Het is mooi dat we onze expertise ook internationaal hebben kunnen inzetten en NIPV internationaal weer op de kaart hebben kunnen zetten.”
Twee wetenschappelijke artikelen
Naast de verschillende projectrapportages die in de afgelopen periode zijn gepubliceerd, zijn onlangs twee wetenschappelijke artikelen over de resultaten verschenen in het Fire Technology Journal.
Lees de artikelen
Meer informatie
Nieuwe symbolenset Plot 2023
5 mei 2023
Op dinsdag 20 juni vindt de volgende LCMS release plaats. Tijdens deze release wordt de symbolenset voor Plot geheel vernieuwd. De nieuwe en gemoderniseerde set wordt in het pdf-document gepresenteerd. Daarin is te zien hoe alle symbolen zijn opgebouwd en waar ze voor fungeren. Bij eventuele vragen kan er contact worden opgenomen met Landelijk Functioneel Beheer.
Let op: De symbolen van de waterschappen blijven ongewijzigd.
NIPV-collegereeks: het Nederlandse crisismanagementstelsel in de praktijk
3 mei 2023
De Universiteit Leiden en NIPV verzorgen samen een collegereeks over het Nederlandse crisismanagementstelsel.
Lector Crisisbeheersing Menno van Duin, hoogleraar Crisisbeheersing en Nationale Veiligheid Peter Bos, hoogleraar Crisis Governance Sanneke Kuipers en universitair docent Crisis Governance Jeroen Wolbers nemen de deelnemers mee langs de belangrijkste structuren, ketens, bestuurlijke netwerken en spontane coördinatiestructuren. In drie opeenvolgende colleges staan de (persoonlijke) ervaringen met het Nederlandse crisismanagement centraal.
De collegereeks komt voort uit de samenwerking tussen beide kennisinstituten op het gebied van onderzoek en onderwijs. Voor studenten van de Bachelor Security Studies en master Crisis & Security Management is het een unieke kans om ins en outs te leren van het Nederlandse landschap van crisisbeheersing. Daarnaast zijn ook nadrukkelijk professionals uit het werkveld uitgenodigd om deel te nemen. Dit zorgt voor een interessante mix van studenten en ervaringsdeskundigen in de zaal. De voertaal van de collegereeks is daarom ook Nederlands.
Data colleges
Er zullen drie colleges gegeven worden:
26 mei: Het Nederlandse crisismanagementstelsel: leren van de praktijk
In het eerste college staat het Nederlandse crisismanagementstelsel centraal. Het bestel wordt doorgenomen in termen van centrale en decentrale sturing, functionele en algemene ketens en bestuurlijke netwerken. Lector Crisisbeheersing Menno van Duin behandelt de ontwikkeling van het stelsel en zal een aantal recente (mini)crises beschouwen om te leren hoe het stelsel in de praktijk functioneert.
2 juni: Casuïstiek: de vluchtelingencrisis
Menno van Duin zal in dit college de problematiek van de vluchtelingencrisis duiden in gesprek met twee gastsprekers: Peter Bos en Hans Zuidijk. Peter Bos zal zijn ervaringen in deze crisis bespreken vanuit zijn functie als bestuurslid van het COA. Hans Zuidijk, directeur Veiligheidsregio Hollands-Midden, zal in het college de crisis beschouwen vanuit het perspectief van de veiligheidsregio.
9 juni: Publieke veiligheid in de toekomst
In dit college gaan Jeroen Wolbers en Sanneke Kuipers in op de toekomst van crisisbeheersing en de veranderende rol van publieke veiligheid. Welke lessen zijn nu geleerd uit de afgelopen jaren? Welke nieuwe (poly)crises komen op ons af en wat vergt dat van het stelsel van crisisbeheersing? Deze vragen zullen tijdens dit college centraal staan, op basis van recente publicaties, zoals de Toekomstverkenning Crisisbeheersing van NIPV.
Locatie en tijden
De colleges vinden plaats van 15.00 – 17.00 uur.
Universiteit Leiden – Campus Den Haag
Wijnhaven, Turfmarkt 99 Den Haag
De lezingen op 26 mei en 2 juni vinden plaats in zaal 2.02.
De lezing van 9 juni vindt plaats in zaal 2.01.