Op weg naar een integrale aanpak van natuurbrandbeheersing
13 juni 2024 (bijgewerkt op 30 januari 2025)
Deze week informeerde de minister voor Natuur en Stikstof, mede namens de minister van Justitie en Veiligheid, de Kamer over de huidige stand van zaken van de versterking van natuurbrandbeheersing.
Het AD publiceerde naar aanleiding van deze Kamerbrief vandaag een uitgebreid artikel over deze versterking. Ook Jelmer Dam, landelijk coördinator natuurbrandbeheersing bij het NIPV, geeft in het artikel meer achtergrondinformatie over dit belangrijke thema. Onder andere het Natuurbrandsignaal ’23 en de Rijksbrede Risicoanalyse Nationale Veiligheid laten zien dat natuurbranden door klimaatverandering steeds waarschijnlijker worden en de impact groot kan zijn.
Geen paniek, wel bewustwording
Dam: “Als Nederlanders aan klimaatrisico’s denken, gaat het vaak over wateroverlast. Dat is logisch, maar ook het brandgevaar in de natuur neemt toe.” Natuurbrandbeheersing gaat verder dan branden blussen. Risicobewustzijn en zelfredzaamheid spelen hierbij een belangrijke rol. Een voorbereide samenleving draagt bij aan het voorkomen van (onbeheersbare) natuurbranden en verlaagt het natuurbrandrisico.
Onderdeel van deze samenleving zijn de verschillende (overheids)partners die gezamenlijk inzetten op:
- Het vergroten van de veerkracht van de samenleving
- Weerbare natuur en een risicobewuste inrichting van de fysieke leefomgeving
- Bevorderen van kennis, expertise en innovatie op het gebied van natuurbrandbeheersing
- Gezamenlijk voorbereiden op een natuurbrandcrisis
- Versterken van de natuurbrandbestrijding.
Rol NIPV: kennis verzamelen en bundelen
Het NIPV verzamelt en bundelt kennis op het gebied van natuurbranden en natuurbrandbeheersing. Sinds 2023 zijn we ook verantwoordelijk voor de Database natuurbranden en begin mei publiceerden we de Jaarrapportage natuurbranden 2023. En ook de meest recente editie uit de reeks Lessen uit crises en mini-crises besteedt aandacht aan 3 impactvolle natuurbranden.
Programma Natuurbrandveiligheid
Het NIPV start op dit moment het programma Natuurbrandveiligheid op. Doelen voor het eerste jaar zijn onder andere de ontwikkeling van een meerjarig onderzoeksplan, een actieonderzoek in relatie tot publieke veiligheid en de ontwikkeling van een loketfunctie. Door te investeren op een kennisprogramma wil het NIPV een belangrijke bijdrage leveren aan de natuurbrandveiligheid in Nederland.
Bekijk ook
NL-Alert in 2023 het vaakst ingezet bij brand
11 juni 2024
Het NIPV verzamelt jaarlijks in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid data over de inzet van NL-Alert. In 2023 is NL-Alert ingezet bij 72 incidenten.
Bij 68 brandincidenten NL-Alerts ingezet
NL-Alert kan worden ingezet bij incidenten, rampen en crises die óf acuut handelen van het publiek vergen óf een fysieke bedreiging kunnen vormen óf voor grote maatschappelijke onrust en ontwrichting kunnen zorgen. In 2023 werd NL-Alert verreweg het vaakst ingezet bij een brand: bij 68 incidenten. Daarnaast werd NL-Alert 2 keer ingezet bij extreme weersomstandigheden.
Grote verschillen tussen veiligheidsregio’s
Het aantal inzetten per veiligheidsregio verschilt. Zo is NL-Alert het vaakst ingezet in Veiligheidsregio Groningen gevolgd door Drenthe en Friesland. Een viertal veiligheidsregio’s (IJsselland, Gelderland-Zuid, Gooi- en Vechtstreek, en Zuid-Limburg) heeft in 2023 helemaal geen gebruikgemaakt van NL-Alert.
Doel onderzoek jaarrapportage
Het doel is om jaarlijks een beeld te krijgen van de inzet van NL-Alert tijdens incidenten. En daarbij te bekijken in hoeverre NL-Alerts voldoen aan de 6 componenten uit het Landelijk Inzet- en Beleidskader NL-Alert van het ministerie van Justitie en Veiligheid. In ongeveer de helft van de NL-Alerts zijn alle componenten terug te lezen. Verbeterpunten voor de overige berichten zijn de informatie over de locatie en het doorverwijzen naar verdere informatie over het incident.
Lees het volledige rapport
Bekijk ook
Scriptie over verlaging van overdruk en rookverspreiding in woongebouwen winnaar NIPV-VVBA-scriptieprijs 2024
6 juni 2024
Nora Kuiper, oud-student aan de TU Eindhoven, heeft met haar masterscriptie over verlaging van de overdruk in woongebouwen door het ventilatiesysteem de NIPV-VVBA-scriptieprijs 2024 gewonnen. “De scriptie is van een hoog academisch niveau. Het onderzoek heeft een belangrijke conclusie opgeleverd. Namelijk dat drukverlaging door het ventilatiesysteem niet effectief is en dat andere methoden moeten worden onderzocht. Door de verdieping en onderbouwing levert deze studie een goede bijdrage aan het vergroten van kennis over dit actuele vraagstuk”, aldus de jury.
Ventilatie pakt de drukopbouw en rookverspreiding niet volledig aan
Kuiper onderzocht of de drukopbouw en daarmee samenhangende rookverspreiding tijdens de groeifase van een brand kunnen worden verminderd door de inzet van het mechanische ventilatiesysteem van een woongebouw. Hiervoor combineerde zij 2 modellen: het zonemodel CFAST en het multizonemodel CONTAM. Na het uitvoeren van meerdere simulaties met verschillende varianten is de conclusie dat ventilatie de drukopbouw en rookverspreiding niet volledig aanpakt. Kuiper beveelt daarom aan om oplossingen in de gebouwstructuur te onderzoeken.
Prijs voor innovatieve en spraakmakende master- of bachelorthesis
De scriptieprijs van het NIPV en de Vereniging van Brandveiligheidsadviseurs (VVBA) is op 6 juni voor de twaalfde keer uitgereikt tijdens het 16e Internationaal Congres Fire Safety & Science. De scriptieprijs is ingesteld voor de meest innovatieve, spraakmakende, relevante of fundamentele master- of bachelorthesis over brandveiligheid. Aan de prijs is een bedrag verbonden van € 1.200, te besteden aan een Fire Safety Engineering (FSE) gerelateerd onderwerp, zoals een cursus, studiereis of studieboeken.
Download de winnende scriptie
Download de scriptie van Nora Kuiper op de website van de Stichting Fellowship FSE.
Brandveilig gedrag van senioren thuis verbeteren: doe het samen!
4 juni 2024
Wil je als voorlichter effectief het brandveiligheidsgedrag van senioren verbeteren, betrek hen dan actief. “Praat met senioren, in plaats van over hen”, zegt onderzoeker Margo Karemaker. Uit haar promotieonderzoek blijkt ook dat gedragsverandering om keuzes vraagt: “Probeer als voorlichter niet te veel informatie te zenden. Maar richt je op enkele specifieke gedragingen en gedragsfactoren.” Op 4 juni verdedigde Karemaker haar proefschrift ‘Never too old to learn: developing a home fire-safety intervention for older adults using Intervention Mapping’ aan de Universiteit Maastricht.
Het belang van dit promotieonderzoek
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat senioren een verhoogd risico lopen op letsel of overlijden bij woningbranden. Op dit moment is 20 procent van de Nederlandse bevolking 65 jaar of ouder. De verwachting is dat dit groeit naar meer dan 26 procent in 2040. Ook blijven meer oudere mensen zelfstandig wonen in plaats van dat zij verhuizen naar een verzorgingshuis of verpleeghuis. Dit benadrukt de noodzaak om het brandveilig gedrag onder senioren te verbeteren.
Voorlichtingsprogramma Brandveiligheid in Huis ontwikkelen en evalueren
Met behulp van het protocol Intervention Mapping ontwikkelde Karemaker een gedragsinterventie (= een aanpak om het gedrag te veranderen, zoals een voorlichting, campagne of training). Karemaker: “Hiervoor heb ik eerst onderzocht welke psychologische gedragsfactoren een rol spelen bij brandveilig gedrag. Vervolgens heb ik de daadwerkelijke interventie ontwikkeld: het educatieve, interactieve voorlichtingsprogramma Brandveiligheid in Huis. Tot slot heb ik onderzocht wat het effect van dit programma is op het beïnvloeden van brandveilig gedrag.”
De 4 belangrijkste gedragsfactoren die brandveilig gedrag onder senioren beïnvloeden
Het onderzoek laat zien dat 4 gedragsfactoren een grote rol spelen. En dat het dus belangrijk is om daarop in te spelen in voorlichtingsprogramma’s voor senioren:
- Zelfeffectiviteit: ‘Ik voel me in staat om het gewenste gedrag uit te voeren.’
- Attitude: ‘Ik vind dit nuttig/belangrijk.’
- Responseffectiviteit: ‘Ik verwacht dat het vertonen van het gewenste gedrag de risico’s zal wegnemen.’
- Sociale normen: ‘Als mensen uit mijn omgeving bepaald gedrag vertonen óf het belangrijk vinden om dit te doen, dan is de kans groot dat ik dat ook doe.’
Betrek senioren vanaf de start van een voorlichtingsprogramma
Het ontwikkelde programma Brandveiligheid in Huis blijkt effectief te zijn om brandveilig gedrag te verbeteren. Karemaker: “Door stapsgewijs en systematisch een voorlichtingsprogramma te ontwikkelen, vergroot je de kans dat dit leidt tot effectievere gedragsverandering. Hierbij is het belangrijk om de doelgroep senioren vanaf de start te betrekken. Zij kunnen inzicht geven in de huidige situatie en in de onderwerpen en gedragsfactoren waarop je moet inzetten. Waarbij het van belang is om hierin keuzes te maken en te focussen op een aantal gedragingen. Daarnaast toont het onderzoek aan dat een voorlichting waarbij senioren zelf aan de slag gaan met het oefenen van brandveilig gedrag, meer effect heeft op het veranderen van gedrag dan een voorlichting die meer gericht is op het zenden van informatie.”
Waardevolle inzichten voor brandweerzorg en crisisbeheersing
Lieuwe de Witte, lector Brandveiligheidskunde: “Dit is het eerste uitgebreide onderzoek naar gedragsbeïnvloeding binnen mijn lectoraat, met mooie resultaten! We gaan zeker verder met dit onderwerp. Zo willen we het verbreden naar andere doelgroepen. Gedragsbeïnvloeding wordt een vast thema binnen het lectoraat.”
Coby Flier, directeur Onderwijs en Onderzoek, is trots op het proefschrift dat er nu ligt: “Wij juichen het van harte toe als onze onderzoekers een promotietraject doorlopen. De nieuwe inzichten die Karemaker met haar onderzoek heeft opgedaan, zijn waardevol. Niet alleen voor brandweerzorg, maar zeker ook voor crisisbeheersing.”
Publieksversie met lessen voor voorlichters
Uit het promotieonderzoek komen verschillende lessen naar voren die kunnen leiden tot effectievere gedragsverandering. In de publieksversie van haar proefschrift beschrijft Karemaker hoe deze lessen zijn toe te passen in de praktijk. Hoewel Karemaker zich richt op de doelgroep senioren, zijn de lessen ook bruikbaar voor andere doelgroepen.
Het promotieonderzoek is mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Brandwonden Stichting, Brandweer Nederland, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het NIPV.
Bekijk het proefschrift en de publieksversie
Proefschrift
Lees het proefschrift op de website van Universiteit Maastricht.
Specialistische teams bundelen krachten na instorting parkeergarage Nieuwegein
31 mei 2024
Afgelopen zaterdag stortten meerdere verdiepingen van de parkeergarage van het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein in. Technisch specialisten, drones én speurhonden werden ingezet om mogelijke slachtoffers onder het puin zo snel mogelijk op te sporen.
Onduidelijkheid over slachtoffers en veilige toegang voor hulpverleners
Specialisme technische hulpverlening (STH) wordt ingezet na instortingen en als slachtoffers met de standaardinzet van de brandweer niet te bereiken zijn. Een veiligheidsregio kan de hulp van deze specialisten inroepen. Bij de parkeergarage in Nieuwegein was nog onduidelijk of er slachtoffers onder het puin aanwezig waren. Daarnaast was de staat van de constructie van de parkeergarage onduidelijk. “Daarom riep Veiligheidsregio Utrecht onze hulp in”, vertelt Peter Kunnen. Hij was als Teamleider STH van Team West ter plaatse tijdens het incident. “Zowel STH Team Midden als STH Team West werd opgeroepen en samen meldden we ons bij het CoPI (commando plaats incident, red.) om de hulpvraag scherp te krijgen en een plan te maken.”
Samenwerking van 3 verschillende teams bij complex incident
STH is een landelijk specialisme ter ondersteuning van de reguliere brandweerzorg. Kunnen: “Wij hebben specialistische kennis rondom instorting, constructies en spoorincidenten. Maar al tijdens het aanrijden wisten we dat er meer hulp nodig was omdat er misschien slachtoffers onder het puin lagen. Daarvoor kan USAR.NL speurhondenteams inzetten. Die hebben we gelijk gevraagd mee te helpen.”
Ter ondersteuning maakte Team Digitale Verkenning (TDV) ook nog geavanceerde dronebeelden van de onbereikbare plekken in de parkeergarage. Met de beelden controleerden specialisten of de constructie stabiel genoeg was en ook of er slachtoffers te zien waren. Team Digitale Verkenning ondersteunt heel vaak tijdens complexe incidenten. Ze gebruiken hoogwaardige technologie om het werk van brandweermensen veiliger, efficiënter en effectiever te maken.
STH en USAR.NL vullen elkaar aan
Vanuit USAR.NL hielpen drie koppels hondengeleiders met hun reddingshonden om naar mogelijke slachtoffers te zoeken. Hoewel USAR en STH allebei bij instortingen mogelijke bedolven slachtoffers redden, vullen de teams elkaar ook aan. Bijvoorbeeld met materieel en bouwkundige kennis. USAR.NL levert naast speurhondenteams zo nodig specialistische ambulanceverpleegkundigen die daadwerkelijk het puin ingaan. Vanuit de brandweerachtergrond kan STH dan weer een veilige werkomgeving creëren voor andere hulpverleners na een instorting of explosie.
Kunnen: “Ik ben blij dat de honden van USAR.NL er waren om te zoeken naar mogelijke slachtoffers. Voordat de honden het puin in gaan, overleggen we eerst met de geleiders. Wij gaven een beeld van wat we hadden gezien in de constructie, de hondengeleiders bepaalden op basis daarvan of het veilig genoeg was om te werken. Zo maakten we goed gebruik van elkaars expertise en konden we een totaalplaatje maken.”
Gezamenlijk advies voor afschalen
Na uitgebreid onderzoek bleken er geen slachtoffers onder het puin te liggen. Kunnen: “De honden roken niks en we zagen ook geen slachtoffers. Je kan het natuurlijk nooit honderd procent zeker weten, maar samen concludeerden we wel dat we geen signaal vonden van slachtoffers onder het puin. We gaven hierover een advies aan de CoPI en die besloot uiteindelijk af te schalen.” Daarbij benadrukt Kunnen dat samenwerken een completer beeld geeft. “Wij bij STH hebben geen honden, we hebben geen drones, dus we vullen elkaar goed aan. Zodat we gewoon goed konden helpen. Ik ben blij dat we samen de klus hebben geklaard.”
Over STH en TDV
Zowel STH als TDV zijn landelijke specialismen van de brandweer die met name worden ingezet bij complexe incidenten waar speciale kennis en materieel nodig is. De teams zijn verdeeld over verschillende veiligheidsregio’s. Het NIPV ondersteunt de landelijke specialismen met mensen, kennis en kunde, en middelen.
Bekijk ook
Nieuw Landelijk Protocol Officier van Dienst Geneeskundig (OvD-G)
29 mei 2024
De afgelopen tijd is de functie van officier van dienst geneeskundig (OvD-G) doorontwikkeld, onder andere door de veranderende wetgeving en ontwikkelingen binnen de (opgeschaalde) zorg. Voor een betere aansluiting op de rol van de OvD-G is de OvD-G-opleiding geactualiseerd. Om consistentie en uniformiteit te borgen en de professionalisering van de OvD-G te faciliteren, was actualisering van het Landelijk Protocol OvD-G (LPO) een logische vervolgstap. LPO 3.0 is nu beschikbaar.
Het LPO is geactualiseerd in samenwerking tussen Ambulancezorg Nederland, GGD GHOR Nederland en vertegenwoordigers uit de RAV- en GHOR-regio’s, ondersteund door het NIPV. Op basis van verder onderzoek en bundeling van de ervaringen op landelijk niveau wordt het LPO periodiek geëvalueerd en waar nodig bijgesteld.
LPO is landelijke standaard
De status van dit document is een landelijke standaard/leidraad voor advies aan de regio’s, om op basis hiervan de regionale richtlijnen verder in te richten. In het LPO worden alle activiteiten van de OvD-G voor de opgeschaalde zorg systematisch en geïntegreerd weergegeven. Dit impliceert dat er geen sprake is van een vaststaand algoritme dat in alle situaties moet worden gevolgd en waarin de volgorde van de handelingen vaststaat. Het is de competentie en de verantwoordelijkheid van de OvD-G om een protocol in een specifieke situatie juist toe te passen.
Download het LPO 3.0
Bekijk ook
Blog: Dé ketenbenadering van de energietransitie, hoe ver reikt die…?
27 mei 2024
Lector Energie- en transportveiligheid Nils Rosmuller sprak onlangs op het eerste World Fire Congress. Het leverde hem nieuwe inzichten op over hoe de energietransitie zich wereldwijd voltrekt. Vooral als het gaat om batterij-elektrische voertuigen.
De eerste week van de maand mei had ik de buitengewone eer te mogen spreken op het eerste World Fire Congress, in de sessie Emerging Technology. Een bijeenkomst met vertegenwoordigers van de brandweer uit meer dan 70 landen. Met in totaal meer dan 300 internationale aanwezigen een prachtig podium om ons werk over de veiligheid van de energietransitie te presenteren.
En juist die wereldwijde component zette mij in de voorbereiding van mijn keynote aan het denken: Hoe zit het met de energietransitie in de wereld? Wij in Nederland zijn net als de rest van West-Europa bezig aan onze vierde energietransitie: van hout en turf (1), naar kolen (2), naar olie en gas (3) en nu dus naar hernieuwbare bronnen zoals aardwarmte en wind- en zonne-energie (4).
Maar dat zijn Nederlandse fasen, terwijl ik tijdens het World Fire Congress sprak voor leiders van de brandweer afkomstig uit de gehele wereld: vanuit landen die nu overgaan van kolen op olie en gas en waar wind en zonne-energie nog (verre) toekomst zijn. Ook dat is de realiteit van de energietransitie in de wereld.
Dit faseverschil had ik al wel op mijn netvlies, maar gedurende het congres kwamen er, met name waar het ging over batterij-elektrische voertuigen, enkele andere veiligheids-relevante inzichten bij:
1. Second/third/fourth life’ aspecten van energietransitie
We maken ons in Nederland druk over de veiligheid van bijvoorbeeld batterijen die een tweede of derde leven krijgen in andere toepassingen dan waarvoor ze oorspronkelijk zijn gemaakt. Denk aan batterijpakketten uit elektrische auto’s die in ons eigen land worden (her)gebruikt in energieopslagsystemen in wijken, bij evenementen of zelfs voor thuisopslag. Maar wat mij duidelijk werd door vertegenwoordigers uit landen in Latijns-Amerika en Afrika is dat dergelijke batterijen, en vaak ook gehele auto’s, na hun technische levensduur grootschalig verscheept worden naar deze gebieden. Waar ze vervolgens onderdeel vormen van het dagelijkse leven. De veiligheidsrisico’s die dergelijke toepassingen met zich meebrengen voor hun samenlevingen zijn niet te onderschatten. De auto’s zijn allereerst blijkbaar niet goed genoeg meer voor gebruik in ons eigen land. Daar komt bij dat niet simpel is vast te stellen hoe veilig de gebruikte auto’s en hun batterijen nog zijn. Een thermal runaway ligt op de loer, met de bijbehorende brand, toxische en explosieve effecten, alsmede de lastige bestrijdbaarheid ervan door de brandweer.
2. Veiligheidsmaatregelen
Er zijn diverse preventieve maatregelen die de kans op het ontstaan van een thermal runaway beperken. Zoals early warning en productcontroles. We zijn echter in ons eigen land niet goed in staat om de state of health van batterijpakketten te bepalen, laat staan te voorspellen of een auto veilig te importeren is in landen in de genoemde gebieden. Zowel het verschepen zelf als het gebruik van gebruikte batterij-elektrische auto’s levert veiligheidsrisico’s op.
3. Beperkte beschikbaarheid van repressieve technieken
Hierbij gaat het om hulpmiddelen als blusdekens, snij-/blussystemen en dompelcontainers voor het bestrijden van branden met elektrische voertuigen. Het was per slot van rekening een brandweercongres. Los van het gegeven dat ik vind dat automobielproducenten meer verantwoordelijkheid moeten nemen om de (brand)veiligheid van batterijpakketten te garanderen én in het ontwerp van de auto rekening moeten houden met brandbestrijdingsmogelijkheden (denk bijvoorbeeld aan de fireman access) kwam hier met name het kostenaspect naar boven. Het uitrusten van brandweervoertuigen met specifieke hulpmiddelen kost tientallen miljoenen op landelijk niveau (nog los van opleiding en training). Dit vinden we in Nederland al onbetaalbaar. Landen uit genoemde gebieden vroegen zich dan ook (terecht) af hoe zij de brandbestrijding op orde kunnen krijgen. Helemaal omdat zij onze ‘afvalstroom aan auto’s binnenkrijgen’ en wij de investeringen in brandbestrijdingstechnologieën (te) prijzig vinden.
Met de vierde generatie energietransitie in ons land hebben we het beste voor met onze aarde en onze samenleving. Maar we zullen daarbij ook over onze eigen grenzen heen moeten kijken. En dat is nu precies waarvoor dit eerste World Fire Congress bedoeld was: verder kijken dan je eigen landsgrenzen, kennis delen en het netwerk opbouwen en uitwerken. Om zodoende met elkaar bij te dragen aan een veilige samenleving en de veiligheid van incidentbestrijders, waar ook ter wereld.
De grote uitdaging is dan wel wie hiervoor de verantwoordelijkheid op zich neemt en hoe we dit als Nederland, binnen onze eigen invloedssfeer, een stap verder kunnen brengen. Ik heb hier ook nog geen antwoord op, maar ik breng graag de discussie hierover op gang. En lever uiteraard graag mijn inhoudelijke bijdrage.
Nils Rosmuller
lector Energie- en transportveiligheid
Bestuurders, hulpverleners, experts en burgers spreken over 100 jaar rampenbestrijding en crisisbeheersing
23 mei 2024
2024 is voor het NIPV het jaar van de veerkracht. Om dit kracht bij te zetten heeft het NIPV een uniek boek samengesteld over 100 jaar publieke veiligheid. Op basis van gesprekken met professionals en burgers blikken we terug op rampen en crises van de afgelopen 70 jaar én kijken we 30 jaar vooruit. Tijdens het congres Veerkrachtige Crisisbeheersing werd het eerste exemplaar van het boek uitgereikt aan een Zeeuws echtpaar dat in 1953 veerkracht toonde tijdens de Watersnoodramp.
Verzameling verhalen, lessen en visies op de publieke veiligheid van Nederland
In het boek ‘De veerkracht van Nederland’ staan meer dan 50 indringende en inspirerende verhalen. Enkele uitspraken van geïnterviewden:
- “Je moet vooral niet de illusie hebben dat je het beter weet dan al die mensen buiten.” Michiel Roesink, strategisch adviseur gaswinning en aardbevingen Groningen
- “Een complexe crisis kun je niet oplossen met plannen en dingen die je al bedacht had.” Michiel Verlinden, Commandant Territoriaal Operatiecentrum Koninklijke Landmacht
- “Het woord veerkracht suggereert dat je dat terugveren zelf kan doen. Maar veerkracht kost energie en die energie kunnen anderen je geven. Thomas Schansman, vader van MH17-slachtoffer
- “Crisis gaat over leiderschap, maar ook over creativiteit en out of the box kunnen denken.” Jaap Donker, directeur Veiligheidsregio Utrecht
- “Je hebt geen ‘moderne crisis’, een crisis is een crisis”. Stephan Wevers, directeur/brandweercommandant Veiligheidsregio Twente
- “Vaak is het uitroepen van een crisis het maskeren van een politiek conflict.” Femke Halsema, burgemeester Amsterdam
Bestel of bekijk het boek ‘De veerkracht van Nederland’
Het boek is op twee manieren te verkrijgen. Bekijk de digitale editie of bestel een mooi gedrukt exemplaar.
Bekijk ook
Het Rode Kruis breidt samenwerking met het NIPV uit door aan te sluiten op de LVCb
23 mei 2024
Vandaag tekenden het Rode Kruis en het NIPV de overeenkomst voor samenwerking binnen de Landelijke Voorziening Crisisbeheersing (LVCb). Hiermee zetten zij een nieuwe stap in de al bestaande samenwerkingsrelatie. Het samenwerken via de LVCb versterkt de besluitvorming van het Rode Kruis tijdens een crisissituatie, of in de voorbereiding daarop. Bijvoorbeeld bij een evenement of incident. De brede blik van het Rode Kruis is bovendien van grote waarde voor de gezamenlijke beeldvorming in het netwerk van crisispartners.
Kleurrijke samenwerking
De samenwerking tussen het Rode Kruis en het NIPV kent vele gezichten. Zo hebben beide partijen een rol in de Grootschalige Geneeskundige Bijstand bij een incident. Bij de oprichting van het Knooppunt Informatie Coördinatie Oekraïne (KCIO) trad het Rode Kruis op als adviseur. In 2023 voerde het NIPV een onderzoek uit naar de rol van het Rode Kruis in toekomstige crises. En in datzelfde jaar tekenden de partijen de intentieverklaring voor het onderzoeken van verdere samenwerking.
Lees ook
“Aansluiten op de Landelijke Voorziening Crisisbeheersing is voor het Rode Kruis een logische, volgende stap in de verdere professionalisering van crisisbeheersing”, zegt IJle Stelstra, algemeen directeur van het NIPV. “Als maatschappelijke noodhulporganisatie is het Rode Kruis al jaren een goede partner, en vanaf nu delen zij hun kennis en kunde ook in de beeldvorming tijdens incidenten en crises.”
Samenwerking werkt twee kanten op
De LVCb brengt het Rode Kruis in verbinding met zo’n 200 andere crisispartners die hun informatie delen in het Landelijk Crisis Management Systeem (LCMS). Die informatie helpt het Rode Kruis bij de besluitvorming tijdens incidenten. Bijvoorbeeld bij een grootschalig evenement als de Nijmeegse Vierdaagse. Andere crisispartners kunnen de voelsprieten van het Rode Kruis benutten; de vrijwilligers komen op veel plekken en hebben daardoor een heel goed beeld van wat er aan de hand is. Daarmee kunnen zij de gezamenlijke beeldvorming verrijken. Dit zorgt er uiteindelijk voor dat mensen tijdens rampen en crises sneller en beter geholpen kunnen worden. De ambitie voor de toekomst is om ook buiten een incident via het LCMS doorlopend contactgegevens en belangrijke informatie met crisispartners te delen. Zo is relevante informatie van en voor het Rode Kruis altijd binnen handbereik.
Harm Goossens, algemeen directeur van het Rode Kruis: “Aansluiten op de LVCb zorgt ervoor dat het Rode Kruis sneller en efficiënter hulp kan verlenen. Door netcentrisch te werken kunnen wij meteen zien wat de situatie is, en hoe we onze hulpverleners het beste kunnen inzetten. Zij kunnen zich zo beter concentreren op waar ze het allerbeste in zijn: hulpverlenen aan mensen in nood. Natuurlijk gaan wij ook informatie delen, zodat anderen daar gebruik van kunnen maken en ons snel in kunnen schakelen bij een crisis. Zo geven we samen onze crisisinzet in de toekomst vorm.”
Over de Landelijke Voorziening Crisisbeheersing (LVCb)
Via de doctrine Netcentrisch werken en systemen als het Landelijk Crisis Management Systeem (LCMS), helpt de Landelijke Voorziening Crisisbeheersing zo’n 200 crisispartners samenwerken in alle fases van crisisbeheersing. Crisispartners hebben via de LVCb altijd en overal toegang tot beheerde informatievoorziening. Hiermee kunnen crisisfunctionarissen voor, tijdens en na de crisis een rijk en actueel beeld met elkaar delen. In dit beeld is niet alleen informatie over de situatie opgenomen, maar ook informatie over de andere crisispartners. Dit laatste zorgt voor meer netwerkbewustzijn; het helpt crisispartners in de gezamenlijke besluitvorming.
Bekijk ook
Sectorale evaluatie van cyberoefening ISIDOOR-4
22 mei 2024
Hoe hebben de veiligheidsregio’s, het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) en VR-ISAC gefunctioneerd tijdens de cyberoefening ISIDOOR-4? Dat heeft het NIPV geëvalueerd. De oefening heeft bijgedragen aan bewustwording en vakbekwaamheid van de deelnemers. Daarnaast hebben de deelnemende regio’s nieuwe inzichten opgedaan, bijvoorbeeld over het Interregionaal Operationeel Team (IROT), de rol van cyberburgemeesters bij cybercrises en de afstemming met VR-ISAC bij interne cyberincidenten.
Oefening met meer dan 120 organisaties en ruim 3000 deelnemers
De oefening werd georganiseerd door het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) in samenwerking met de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV) en het COT Instituut voor Veiligheid en Crisismanagement. Meer dan 120 organisaties en ruim 3000 deelnemers uit sectoren als drinkwatervoorziening, telecom en energie namen deel aan de oefening.
Aanbevelingen uit de evaluatie
Uit de evaluatie, gedaan in opdracht van de werkgroep Digitale ontwrichting en cyber van de Raad van Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio (RCDV), komen enkele aanbevelingen. Deze gaan vooral over de landelijke aanpak van cybercrises.
OL-call: leiderschap en regie
Een OL-call (OL staat voor Operationeel Leider) is een nuttig instrument voor gemeenschappelijke afstemming tussen veiligheidsregio’s en voor beeld- en oordeelsvorming. Om in de toekomst effectief te kunnen zijn, moet zo’n gemeenschappelijk overleg strakker worden ingericht. Hiervoor is strategisch leiderschap nodig: voor duiding, sense-making en besluitvorming. Daarnaast zijn herkenbare vergaderregels belangrijk, waaronder een duidelijke (BOB-)structuur en overlegagenda én een duidelijke ‘wie-is-wie’.
Opbouw landelijk operationeel beeld
Uit de evaluatie blijkt dat het belangrijk is om te verkennen hoe bij bovenregionale cybercrises een landelijk operationeel beeld kan worden opgebouwd: een beeld dat inzicht geeft in de impact binnen de vitale sectoren en de bedrijfsvoering van veiligheidsregio’s. Waarbij moet worden geduid welke informatie daarbij behulpzaam is, wie die informatie kan aanleveren en van betekenis kan voorzien. Het LOCC dient een dergelijke verkenning uit te voeren samen met de veiligheidsregio’s, het VR-ISAC en NCTV/NCSC.
Planvorming voor landelijke (cyber)crises
Specifieke afspraken en procedures in bestaande planvorming blijken onvoldoende helder zijn. Daarbij gaat het onder meer over de deelname van de veiligheidsregio’s aan het IAO (Interdepartementaal Afstemmingsoverleg) en de ICCB (Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing), de wijze van terugkoppeling uit het IAO naar de veiligheidsregio’s én de bestuurlijke informatievoorziening en afstemming. Het advies van de onderzoekers is om met de betrokken partijen een verkenning uit te voeren naar deze lacunes in planvorming (idealiter ook in relatie tot andere crisistypen). En om te bekijken of concrete afspraken nodig zijn om die lacunes in te vullen.
Opleiding: wegwijs in de landelijke structuur
Bestaande opleidingen voor sleutelfiguren in de crisisbeheersing, zoals informatiemanagers, operationeel leiders en communicatieadviseurs, kunnen worden aangevuld met kennis over de werking van de landelijke crisisstructuur (taken en rollen, procedures en processen). Op deze manier worden sleutelfiguren wegwijs in de werking van de landelijke structuur.
Scenariodenken: anticiperen op de middellange termijn
De mogelijkheden om als veiligheidsregio’s beter in te spelen op de middellange termijn moet worden onderzocht: situaties waarin duidelijke triggers voor opschaling ontbreken, maar waarin wel al preventief nagedacht kan worden over scenario’s en mogelijke responsmaatregelen. Daarbij is het belangrijk om van elkaar te leren, bijvoorbeeld over de inzet van planningsstaven of pre-ROT’s (Regionale Operationele Teams).
Over ISIDOOR
ISIDOOR is een tweejaarlijkse grootschalige cyberoefening. De vierde editie, ISIDOOR 2023, vond plaats in november 2023. Sectorale deelnemers aan ISIDOOR-4 en aan deze evaluatie waren Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond, Veiligheidsregio IJsselland, Veiligheidsregio Haaglanden, Veiligheidsregio Utrecht, NoordWest-4 (Veiligheidsregio’s Amsterdam-Amstelland, Kennemerland, Noord-Holland-Noord en Zaanstreek-Waterland), LOCC en VR-ISAC.