Staat van de Veiligheid 2022: minder overtredingen, wel verbetermogelijkheden

In 2022 waren er in Nederland 415 Brzo-bedrijven, waarvan er 390 zijn geïnspecteerd. Enkele bedrijven kregen meerdere keren inspecteurs over de vloer; in totaal zijn 469 inspecties uitgevoerd, waarvan 66 niet vooraf waren aangekondigd. Bij 55 procent van de onderzochte bedrijven werden een of meerdere overtredingen geconstateerd, tegenover 60 procent in 2021. In driekwart van de gevallen was sprake van een lichte overtreding. Ook het totaal aantal overtredingen daalde met negen procent ten opzichte van 2021. Het zijn hoopgevende cijfers, maar tegelijk waren er slechts 21 bedrijven die hun veiligheidsmanagement volledig op orde hadden, dus er is nog wel het een en ander te verbeteren.

Handhaving

In zes gevallen waren de gevonden overtredingen zodanig dat zij direct gevaar opleverden en konden leiden tot een ernstig ongeval. In vier situaties heeft het bevoegd gezag ingegrepen met maatregelen als stillegging van de bedrijfsactiviteiten, een stillegging met boete, bestuurlijke boete en last onder dwangsom. In twee gevallen konden de bedrijven het gevaar wegnemen met het treffen van tijdelijke maatregelen om de veiligheid te waarborgen. Er zijn ook minder zware handhavingsinstrumenten toegepast. Zo werden in ruim 500 gevallen bedrijven aangeschreven of kregen zij waarschuwingen of eisen opgelegd. Bij dertien bedrijven bleek de naleving van de regelgeving dermate problematisch en hardnekkig, dat voor die bedrijven een specifiek handhavingstraject is opgestart, waarbij de bedrijven extra aandacht krijgen van inspectiediensten en het bevoegd gezag.

Afwijkingen

Een nieuw element in De Staat van de Veiligheid 2022 ten opzichte van eerdere edities is dat naast overtredingen ook ‘afwijkingen’ worden geregistreerd. Die hebben hun intrede gedaan in het Jaarverslag BRZO+, een belangrijke bron voor de Staat van de Veiligheid. Afwijkingen zijn situaties die niet ernstig genoeg zijn om officieel als overtreding te worden aangemerkt, maar die voor de bewuste bedrijven wel reden zijn voor actie. De afwijkingen worden geregistreerd sinds de invoering van de nieuwe inspectiemethodiek LBR in 2022 en worden vastgelegd in de rapportagetool GIR 2.0. In totaal werden 1753 afwijkingen gevonden, waarmee bedrijven aan de slag moeten om hun veiligheidsniveau verder te verbeteren. De bedrijven worden aangesproken op die geconstateerde afwijkingen en krijgen tijd en gelegenheid om verbeteringen aan te brengen. Als bij een volgende inspectie de bewuste verbeterpunten niet zijn opgelost, kan alsnog een overtreding worden geregistreerd op het onvoldoende functioneren van het veiligheidsbeheerssysteem.

Incidenten en voorvallen

Het aantal geregistreerde ‘ongewone voorvallen’ bij Brzo-bedrijven was in 2022 met 4282 hoger dan in de twee voorgaande jaren. Het gaat om gebeurtenissen als lekkages en emissies van stoffen in de lucht. Maar er waren ook gebeurtenissen met ernstiger consequenties, zoals ongevallen met gevaarlijke stoffen en één explosie. In 24 gevallen is na een incident een ongevalsonderzoek uitgevoerd en het RIVM heeft vijftien incidenten met gevaarlijke stoffen nader geanalyseerd. ‘Menselijke fouten’, zoals het niet volgen van de juiste procedures, worden in de meeste gevallen als bron genoemd, al merken de onderzoekers op dat die fouten vaak wel het gevolg zijn van ‘systeemfouten’, waarbij onvolkomenheden in het management de kans op ongewenste menselijke handelingen vergroten.

Om een goed beeld te krijgen van de trends in ongewenste voorvallen is het belangrijk dat bedrijven ongewone voorvallen melden. Het percentage bedrijven dat dergelijke voorvallen meldt, is sinds 2015 gestegen van 35 naar ruim 52 procent.

Jaarverslag BRZO+

De Staat van de Veiligheid 2022 is mede gebaseerd op de Brzo-inspectieresultaten uit het Jaarverslag van BRZO+. Tot vorig jaar werden de inspectieresultaten gepubliceerd via de Monitor naleving en handhaving Brzo-bedrijven, maar dit jaar legt BRZO+ voor het eerst verantwoording af over de inspectieactiviteiten in de vorm van een jaarverslag. In die nieuwe verslagvorm wordt uitgebreider ingegaan op het duiden van de resultaten van de inspecties. Het is ook het eerste jaar waarin de samenwerkende inspecties volledig hebben gewerkt met de nieuw ontwikkelde inspectietool LBR en het registratieprogramma GIR 2.0.

De doorontwikkeling en implementatie van beide tools was ook een van de belangrijkste projecten van het BRZO+ in 2022. Volgens programmamanager Erwin de Bruin van BRZO+ zijn de eerste resultaten van het werken met LBR en GIR 2.0 al zichtbaar, in de vorm van meer inzicht in de uitkomsten van inspecties en verschillen in onder andere overtredingen en naleving per regio en bedrijfstak. Uit GIR 2.0 zijn gemakkelijker gegevens naar boven te halen en interpreteren. De invoering van de LBR is een belangrijke stap naar het verder verbeteren van toezicht en handhaving bij Brzo-bedrijven. De systematiek sluit goed aan op de Omgevingswet, waarin de Sevesorichtlijn is geïntegreerd als grondslag voor de in BRZO+ samenwerkende inspectiediensten.

Het afgelopen jaar heeft BRZO+ dus veel energie gestoken in de doorontwikkeling van LBR en GIR 2.0, de toolscombinatie die ‘het hart en de ziel’ van het samenwerkingsverband wordt genoemd. Andere projecten die in het jaarverslag worden genoemd, zijn actualisatie van de Landelijke Handhavingsstrategie Brzo met het oog op de Omgevingswet, implementatie van de Landelijke aanpak zorgbedrijven door de BRZO+-regio’s, de Concernbenadering voor een drietal grote concerns met meerdere vestigingen in het land (Gasunie, Varo, FinCo), een verkenningsstudie voor informatiegericht toezicht en de verdere doorontwikkeling van de BRZO+-Monitor.