Onderzoeksagenda lectoraat Brandweerkunde

(Deze onderzoeksagenda is voor het laatst bijgewerkt op 2 juni 2025)

De samenleving en de wereld veranderen steeds, er ontstaan nieuwe risico’s en ook nieuwe (technologische) mogelijkheden. Deze dynamiek vraagt veel van brandweerorganisaties. Het werkgebied van het lectoraat Brandweerkunde richt zich op de ontwikkeling en kwaliteit van de brandweerorganisatie om nu en de toekomst de taken optimaal te kunnen uitvoeren. Het gaat hierbij om incidentbestrijding en om organisatorische aspecten als vakbekwaamheid, cultuur, leiderschap en duurzame inzetbaarheid.

Op de onderzoeksagenda van het lectoraat Brandweerkunde staan de volgende onderzoeken:

Onderzoek Rookgaskoeling

Eerder zijn literatuur- en experimentele onderzoeken naar rookgaskoelingstechnieken uitgevoerd. Er zijn echter twee variabelen (pulserende boogmethode en deur gesloten) niet onderzocht en dat leidt tot vragen uit de beroepspraktijk. Daarom onderzoekt het lectoraat dit jaar als sluitstuk van het experimenteel onderzoek ook deze variabelen in een experiment.

Verwachte opleverdatum: vierde kwartaal 2025

Inventarisatie maatregelenmatrix

Het doel van deze inventarisatie is het inzichtelijk maken van de maatregelen die er in de veiligheidsregio’s zijn als het gaat om het voorkomen, beperken en bestrijden van natuurbranden, en ook de maatregelen die voor de komende jaren op de planning staan. Denk hierbij aan programma’s, oefeningen, publiekscampagnes, oprichten specialistische teams, etc. De resultaten zullen andere (vervolg)projecten binnen het programma voeden. Daarnaast zullen ze beschikbaar worden gemaakt voor veiligheidsregio’s als inspiratie en om van elkaar te leren.

Opdrachtgever: Programma Natuurbrandveiligheid NIPV

Verwachte opleverdatum: 2025

Natuurbrandbestrijdingstactieken

Dit onderzoek heeft de doelstelling om inzicht te krijgen in welke methoden en tactieken bijdragen aan een effectieve bestrijding van natuurbranden. Dit omvat een analyse van bestaande en nieuwe brandbestrijdingsmaatregelen, een evaluatie van de meest effectieve tactieken, en een vergelijking met internationale best practices. Daarnaast worden lessen uit historische natuurbranden meegenomen om aanbevelingen te doen voor een verbeterde aanpak van natuurbrandbestrijding.

Opdrachtgever: Programma Natuurbrandveiligheid NIPV

Verwachte opleverdatum: 2025

Brandgedrag in de natuur

Het doel van dit project is om door middel van onderzoek en kennisdeling inzicht te krijgen in brandgedrag in de natuur, specifiek de invloed van vegetatie en meteorologie. Veiligheidsregio’s kunnen de resultaten gebruiken om hun aanpak voor natuurbrandpreventie en -bestrijding te verbeteren. Daarnaast dient het rapport als kennisbasis voor andere projecten op het gebied van natuurbrandveiligheid, inclusief het onderzoek naar natuurbrandbestrijdingstactieken (zie hierboven).

Opdrachtgever: Programma Natuurbrandveiligheid NIPV

Verwachte opleverdatum: 2025

Onderzoeksproject Extreme Wildfire Events Data hub (EWED)

EWED is een Europees onderzoeksproject, gefinancierd vanuit het KAPP 2023 programma (Knowledge for Action in Prevention and Preparedness) van de EU Civil Protection Mechanism (UCPM). In dit project slaan zes partners, waaronder het NIPV, de handen ineen om data van (extreem) brandgedrag te vergaren en dit te analyseren om op die manier meer kennis op te doen over wanneer en hoe natuurbranden een koppeling vormen met de atmosfeer.

Natuurbranden met extreem brandgedrag, ook wel EWE’s genoemd (Extreme Wildfire Events), lijken namelijk steeds vaker voor te komen. In Catalonië, de regio waar twee van de onderzoekspartners vandaan komen, is in de laatste jaren het aandeel EWE’s van 0,2-0,5% van alle natuurbranden toegenomen naar 5-7%. We weten daarentegen nog niet hoe deze branden precies werken, wat ze lastig te voorspellen en dus ook te bestrijden maken.

De opgedane kennis in dit project wordt vervolgens omgezet naar bruikbare informatie en tools voor de mensen die dit in de voorbereiding of operationeel willen gebruiken.

Het project wordt geleid door de Catalaanse Pau Costa Foundation. Partners van het project zijn daarnaast de Catalaanse brandweer, de Noorse brandweer, de Griekse brandweer, Wageningen Universiteit en het NIPV. Bekijk meer informatie op de website van het EWED-project.

Opdrachtgever: Pau Costa Foundation

Verwachte opleverdatum: 2025

Dataverzameling en Dashboard Kerncijfers Natuurbranden

Dataverzameling staat centraal bij het leren van natuurbranden. Het NIPV houdt zich sinds 2023 bezig met het verzamelen van data over natuurbranden. De natuurbrandmeldingen uit het Geïntegreerd Meldkamer Systeem (GMS) worden automatisch verzameld en dagelijks bijgeladen op het onine dashboard Kerncijfers Natuurbranden als voorlopige cijfers. Elk jaar worden de definitieve cijfers uit alle bronnen (GMS, OBI4One en artillerieschietkamp ‘t Harde) vastgesteld aan de hand van verificatiestappen en geclassificeerd aan de hand van berichtgeving vanuit de veiligheidsregio’s en/of via (sociale) media.

Verwachte opleverdatum: 2025

Herziening Natuurbrandsignaal ’23 op basis van KNMI-klimaatscenario’s

In januari 2023 is het rapport Natuurbrandsignaal ’23 gepubliceerd. De centrale vraag in dit rapport was hoe, onder andere met het oog op klimaatverandering, natuurbranden in Nederland aan het veranderen zijn. Dat geldt voor het aantal branden, het brandgedrag en de grootte van de brand en de mogelijke impact van de branden. Naar aanleiding van de nieuwe KNMI Klimaatscenario’s (2024), wordt in het kader van natuurbranden een extra analyse op die nieuwe klimaatscenario’s gedaan ter aanvulling op het eerder gepubliceerde Natuurbrandsignaal ’23. Dit project is een samenwerking tussen het NIPV en het KNMI.

Verwachte opleverdatum: 2025

Ervaringen met psychosociale ondersteuning rondom ingrijpende incidenten

Repressieve brandweermensen worden tijdens hun (vrijwilligers)werk blootgesteld aan ingrijpende incidenten. Dit zijn incidenten die als zo overweldigend worden ervaren dat ze impact kunnen hebben op de mentale gezondheid en dan leiden tot klachten als angst en stress.
Met dit onderzoek wordt inzicht verkregen in hoe repressieve brandweermensen de psychsociale ondersteuning ervaren. Zowel preventief, tijdens als na ingrijpende incidenten en vanuit het perspectief van leidingontvangers (zoals manschappen) en leidinggevenden. Er wordt een landelijk rapport en – bij voldoende respons – ook regionale rapporten opgeleverd.

Verwachte opleverdatum: vierde kwartaal 2025

Belevingsonderzoek repressief brandweerpersoneel 2025

In 2025 vindt het Belevingsonderzoek voor vrijwillig en beroeps repressief brandweerpersoneel weer plaats. Het is een vierjaarlijks onderzoek dat nu voor de derde keer wordt uitgevoerd. Het onderzoek bestaat uit een digitale vragenlijst en focusgroepen. Begin 2025 is het onderzoek gestart met een uitvraag onder de brandweercommandanten over de thema’s en accenten van het onderzoek. Op basis daarvan is de inhoud van de vragenlijst enigszins aangepast. In september wordt de digitale vragenlijst verspreid onder alle repressieve brandweermensen. De landelijke rapportage en de regionale tabellenboeken verschijnen in de loop van 2026. Bekijk meer informatie op de pagina Belevingsonderzoeken brandweer.

Opdrachtgever: Veiligheidsberaad

Verwachte opleverdatum: 2026

Verkennend onderzoek naar rol van brandweercultuur op het improvisatievermogen tijdens de incidentbestrijding

Om inzicht in de cultuur (het DNA) van de brandweer te krijgen en de vraag te kunnen beantwoorden in hoeverre bepaalde cultuurelementen functioneel zijn, is het van belang ook te kijken naar de taakomgeving. Improviseren is daarbij een belangrijk aspect waar we meer over willen weten. Een manier om dat te doen is door verhalen te verzamelen over ‘bijzondere klussen’. Die verhalen en verdiepende vragen over de omstandigheden en de impact van deze klussen geven een beeld van cultuurelementen en leiden mogelijk tot beter inzicht in de grenzen van functionaliteit. Ook hier wordt weer de blik vanuit de brandweermens gericht

Verwachte opleverdatum: vierde kwartaal 2025

Rol van de brandweercultuur bij nabespreken van incidenten

Een belangrijke manier om kennis bij de brandweer te verkrijgen is door het nabespreken (leren) van incidenten. Bij het nabespreken speelt de brandweercultuur in de ploeg of op de
post een belangrijke rol. Onderzocht wordt op welke wijze de brandweercultuur het (mono) nabespreken/leren van incidenten door brandweermensen stimuleert, dan wel belemmert.

Verwachte opleverdatum: vierde kwartaal 2025

Paraatheid van de vrijwillige brandweer

Er zijn signalen dat de paraatheid van vrijwillige brandweerposten in toenemende mate onder druk staat. Het is onbekend in hoeverre er sprake is van een landelijk, regionaal of lokaal probleem en of dit structureel of incidenteel van aard is. Dit onderzoek geeft inzicht in hoe het gesteld is met de paraatheid en in de wijze waarop veiligheidsregio’s en vrijwilligers(posten) omgaan met paraatheid: hoe het wordt gemonitord, hoe het (in)formeel is geregeld, waarom paraatheidsproblemen en knelpunten zich voordoen, welke oplossingen er zijn en in hoeverre ze succesvol zijn.

Verwachte opleverdatum: vierde kwartaal 2025

Werkwijze en impact van de first responder-taak in Veiligheidsregio Haaglanden

In Veiligheidsregio Haaglanden hebben de kazernes Maasdijk (sinds 2021), Scheveningen (sinds 2019), Pijnacker-Nootdorp (sinds 2014) en Wassenaar (sinds 2014) een first responder (FR) taak. Deze taak houdt in het uitrukken naar reanimaties binnen het verzorgingsgebied. De Brandweer Haaglanden wil opnieuw nadenken over de richting en toekomst van de FR-taak. Daarbij wil men gebruikmaken van feiten en bevindingen afkomstig uit onafhankelijk en integer praktijkgericht onderzoek. Dit onderzoek heeft als doel om input te leveren aan het management van de Brandweer Haaglanden aan hun fundamentele herbezinning over of en zo ja op welke wijze de VRH de FR-taak het beste kan organiseren

Opdrachtgever: Veiligheidsregio Haaglanden

Verwachte opleverdatum: zomer 2025

Onderzoek Realistisch oefenen

Veiligheidsregio Brabant-Noord en Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost hebben het lectoraat Brandweerkunde gevraagd aanbevelingen te doen om het risico voor brandweerpersoneel bij realistische (binnen)brandbestrijdingsoefeningen te beperken, waarbij de effectiviteit van het brandweeroptreden gewaarborgd blijft. Het onderzoek is verdeeld in drie fasen. In het eerste kwartaal van 2025 wordt fase 1, de verkennende fase, uitgevoerd, waarin vanuit literatuur, documentatie en een uitvraag bij de veiligheidsregio’s en oefencentra naar o.a. de oefendoelen, de gevaren en de maatregelen bij warm oefenen wordt gekeken. Na afloop van fase 1 wordt bekeken of en zo ja op welke wijze fase 2 (gesprekken, interviews en expertsessies met instructeurs, manschappen en bevelvoerders) en fase 3 (onderzoeken welke alternatieven mogelijk zijn op basis van de verzamelde informatie uit de eerste twee fasen) worden vormgegeven.

Opdrachtgever: Veiligheidsregio’s Brabant-Noord en Brabant-Zuidoost

Verwachte opleverdatum: zomer 2025

Beheersmatig leiderschap bij de brandweer

Binnen het Grote Werk Toekomstbestendig werkgeverschap denkt men onder andere na over wat toekomstbestendig leiderschap is binnen de brandweer en over bijbehorende visievorming. Vanwege dit programma, en vanwege inzichten die voortkwamen uit eerdere onderzoeken, is besloten specifiek onderzoek te doen naar beheersmatig brandweerleiderschap bij de brandweer. Het is nu namelijk niet bekend of en in hoeverre het brandweerleiderschap uniek is of te vergelijken valt met andere (publieke) organisaties. Hierdoor is ook niet bekend of visievorming en ontwikkeling op het gebied van leiderschap binnen de brandweerorganisatie gebaseerd moet zijn op generieke kennis over leiderschap of juist op (deels) specifieke kennis over brandweerleiderschap.
De resultaten van dit onderzoek dienen als input voor de visie op leiderschap die ontwikkeld wordt en voor de opleidingen en leerlijn Leiderschap binnen de brandweer.

Verwachte opleverdatum: vierde kwartaal 2025

Literatuurstudie blootstelling tijdens brandweerwerk

Op het gebied van blootstelling wordt er door middel van een literatuurstudie een eerste inzicht gecreëerd. Dit draagt bij aan de prioritering van onderzoek naar blootstelling tijdens het brandweerwerk. Ook wordt er geparticipeerd in de Expertgroep PFAS.

Verwachte opleverdatum: 2025

Onderzoek Ontwikkelen systeem (bijna)ongevallenregistratie

Met Brandweer Nederland ontwikkelt het lectoraat een systeem voor (bijna) ongevallenregistratie. De registratie wordt op dit moment in een pilot uitgetest, met 10 veiligheidsregio’s. Op enig moment kan de analyse van deze data leiden tot prioritering van nader onderzoek naar arbeidsveiligheid en duurzame inzetbaarheid.

Verwachte opleverdatum: 2025

Inventarisatie Gezondheidseffecten van het brandweerwerk

De gezondheidseffecten worden in kaart gebracht. In 2025 wordt een literatuurstudie uitgevoerd naar hart- en vaatziekten en onder welke omstandigheden die voorkomen bij brandweerpersoneel. Ook wordt er bijgedragen aan het opzetten van een gezondheidsmonitor.

Verwachte opleverdatum: 2025

Literatuurstudie brandweerspecifieke aspecten van vitaliteit

Om optimaal bij te dragen aan de vitaliteit van het brandweerpersoneel wordt er in 2025 gestart met een literatuurstudie naar brandweer-specifieke aspecten van vitaliteit of de bijbehorende interventies.

Verwachte opleverdatum: 2025

Onderzoek integraal modulair beschermingsconcept

Dit onderzoek is al gestart in 2021. In 2024 zijn praktijkexperimenten gedaan. Het resultaat is kennis over optreden van de brandweer in verschillende kledingconfiguraties. De resultaten worden in 2025 verwacht. Hierbij wordt tevens aangegeven welke modellen geschikt zijn om optimale kledingconfiguraties voor te stellen.

Verwachte opleverdatum: 2025

Regelgeving brandveiligheid hoge gebouwen (samen met lectoraat Brandveiligheidskunde)

De afgelopen decennia, maar zeker de laatste 10 tot 15 jaar, heeft de hoogbouw in Nederland een grote vlucht genomen. Dit is voor de brandweer een reden tot zorg, omdat de omvang toeneemt en het gebruik ervan verandert. Dit heeft in steeds grotere mate invloed op de brandveiligheid. In opdracht van de Taskforce Hoogbouw van de RCDV is in 2022 samen met het lectoraat Brandweerkunde verkennend onderzoek gedaan naar de (on)mogelijkheden van repressief optreden in hoge gebouwen. In dit vervolgonderzoek van het lectoraat Brandveiligheidskunde en het lectoraat Brandweerkunde staat centraal welke aanpassingen in regelgeving nodig zijn om de brandveiligheid in hoge gebouwen te verbeteren.

Opdrachtgever: Taskforce Veilige Hoogbouw van de RCDV

Verwachte opleverdatum: najaar 2025

Fatale woningbranden en reddingen bij brand (samen met lectoraat Brandveiligheidskunde)

In nauwe samenwerking met de brandonderzoekers uit de regio’s wordt elke fatale woningbrand en elke redding bij brand door de brandweer onderzocht. Aan de hand van een uitgebreide vragenlijst worden de factoren en omstandigheden die van invloed zijn op het overlijden of redding bij een woningbrand verzameld en geanalyseerd. De cijfers worden gepubliceerd in het dashboard Kerncijfers Veiligheidsregio’s. De trendanalyses staan op de pagina Fatale woningbranden.

Verwachte einddatum: doorlopend

Vooronderzoek Kwetsbare personen (samen met lectoraat Brandveiligheidskunde)

In 2025 wordt gestart met een vooronderzoek naar kwetsbare personen waarbij gebruik wordt gemaakt van de beschikbare data uit de onderzoeken naar fatale woningbranden en redding en andere externe beschikbare databronnen (zoals data van Stichting Salvage). In het vooronderzoek staat centraal het identificeren van factoren waardoor mensen kwetsbaar zijn of worden bij brand en het verkennen van verdiepende analyses.

Verwachte einddatum: 2025

Pilotproject Gewonden bij woningbranden (samen met lectoraat Brandveiligheidskunde)

Het NIPV doet doorlopend onderzoek naar fatale woningbranden en naar reddingen bij woningbranden. Hierover is dan ook veel informatie beschikbaar. Onduidelijk is echter hoeveel personen gewond raken bij woningbranden. Dit is zeer relevante informatie om bijvoorbeeld te kunnen bepalen hoe de brandveiligheid in de woonomgeving kan worden verbeterd. Deze pilot richt zich dan ook op de vraag of het aantal gewonden bij woningbranden kan worden bepaald door verschillende datastromen te combineren. Hierbij kan gedacht worden aan openbare databronnen (nieuwsberichten), data over slachtoffers met brandwonden, data vanuit de meldkamer, data vanuit ziekenhuizen, data vanuit de database reddingen bij brand, etc.

Verwachte einddatum: 2025

Leren van incidenten (samen met lectoraat Brandveiligheidskunde)

Bij het leren van incidenten worden op basis van een aantal realistische casussen trendanalyses uitgevoerd. De onderzoeksvraag is steeds welke trends kunnen worden ontdekt en welke lessen daaruit getrokken kunnen worden. Aandachtspunten hierbij zijn vooral: trends op het gebied van preventieve voorzieningen, incidentbestrijding, en commandovoering (human factors). De geselecteerde incidenttypes zijn: specifieke gebouwen (hoge gebouwen, gesprinklerde gebouwen), specifiek gebruik (zorg), specifieke interventies (defensief binnen, basisprincipes), specifieke branden (gebouwschil, gasexplosies, natuurbranden).

Het doel van dit onderzoek is tweeledig. Onderzoekstechnisch wordt inzichtelijk hoe van incidenten geleerd kan worden doordat het NIPV hiervoor een methodiek ontwikkelt. Daarnaast worden veiligheidsregio’s in staat gesteld om te leren van incidenten doordat het NIPV de rode draden met hen op allerlei manieren deelt (kennisdisseminatie).

Verwachte opleverdatum: 2025