Problematiek in opvang vluchtelingen en asielzoekers nader beschouwd
2 maart 2023
De opvangcapaciteit van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) is niet langer toereikend. Op 26 januari 2023 kopte het NRC: “Nederland stevent af op een ‘maatschappelijk ontwrichtende asielcrisis”. Hoe kan het dat opnieuw een nieuwe asiel- of vluchtelingencrisis wordt verwacht, terwijl in 2022 maatregelen werden aangekondigd om dit te voorkomen?
Om deze vraag te beantwoorden heeft het NIPV een snelle kennismobilisatie uitgevoerd. De onderzoekers hebben gesprekken gevoerd met diverse betrokken partijen – onder anderen gemeenten, veiligheidsregio’s, het COA, het Rode Kruis, Vluchtelingenwerk en de IND – om inzicht te krijgen in hoe zij tegen de huidige problemen, mogelijke oplossingen en de toekomst aankijken.
Knelpunten in beeld
Ondanks de uiteenlopende organisaties waren respondenten opvallend eensgezind over de problemen die nu spelen. De huidige opvangproblematiek maakt duidelijk hoe fragiel de asielketen is, mede door de wijze van financiering. Het COA, de IND en de vreemdelingenpolitie (AVIM) kunnen hierdoor lastig opschalen en het achter de hand houden van reserve-opvangplekken is niet rendabel.
Daarbij is het voor gemeenten momenteel (vrijwel) onmogelijk om, naast het vinden van opvangplekken en woonruimte, aan de geldende kwaliteitsnorm voor onderwijs en medische zorg te voldoen: docenten en artsen zijn (bijna) niet te vinden, en vrijwilligers of mensen zonder diploma mogen niet voor de klas staan.
Bovendien is de afgelopen jaren te weinig gedaan om de opvang structureel te organiseren. Wat in de media tot een dreigende asielcrisis is gedoopt, vinden respondenten eerder een beleidscrisis. Ondanks dat ze een hardwerkende, betrokken staatssecretaris zien, hebben ze de indruk dat zowel het urgentiebesef als politieke wil ontbreekt om problemen samen aan te pakken. Niemand pakt de spreekwoordelijke bal op. De provincies, die de opvangcapaciteit over gemeenten (zouden moeten) verdelen, zijn daarbij de ‘grote afwezigen’. Ook is het vertrouwen tussen het Rijk enerzijds en regio’s en gemeenten anderzijds geschaad, omdat het kabinet afspraken niet nakomt en sommige gemeenten geen (geschikte) opvangplekken regelen.
Aanbevelingen: denk out-of-the-box
Voor een complex probleem, zoals het opvangvraagstuk, zijn nauwelijks simpele oplossingen voorhanden. Zo lang we in een dreigende (opvang)crisissituatie zitten, moeten we accepteren dat ‘nood soms wet breekt’. Dit vergt een vorm van ‘out-of-the-box’ denken en flexibiliteit binnen de (Rijks)overheid: betrek bijvoorbeeld private organisaties bij het regelen van opvangplekken, zet gepensioneerde docenten voor de klas en versnel procedures om leegstaande panden gereed te maken als opvanglocatie. Laat bovendien asielzoekers, net als Oekraïense vluchtelingen, werken tijdens de langdurige asielprocedure: het voorkomt mentale problemen, en zorgt voor een betere integratie en meer draagvlak in de samenleving.
Bekijk ook:
Lees ook
Leg de positie van de voorzitter van het IRBT niet wettelijk vast. Daarvoor pleiten lector Crisisbeheersing Menno van Duin en senior onderzoeker Vina Wijkhuijs.
De klimaatverandering, en het daaruit voortvloeiende streven naar een meer duurzaam energiegebruik, heeft een enorme invloed op wijze waarop met energie wordt omgegaan; ook in de woonomgeving.
Karin Dangermond onderzocht de invloed van de brandweercultuur op het verwerken van ingrijpende incidenten.
De inventarisatie brengt in kaart hoe veiligheidsregio’s wensen dat de crisisfunctionarissen ‘van morgen’ scenariodenken toepassen.
Op verzoek van de Veiligheidsregio Hollands Midden is Verwantencontact ingezet bij het treinongeluk in Voorschoten op 4 april 2023. In totaal kwamen 50 telefoontjes binnen van ongeruste verwanten.
‘Stap uit je bubbel en kijk naar wat jou verbindt met andere regio’s en organisaties. Want soms overstijgen jouw issues de regio’, zegt Soufiane Benslimane, teammanager landelijke middelen bij NIPV.
De basisprincipes van de manier waarop partners samenwerken in een crisisnetwerk zijn vernieuwd. Dit is vastgelegd in het Referentiekader Netcentrische Crisisbeheersing 2023.
Het vakbekwaamheidsadvies is gemaakt voor collega’s in de veiligheidsregio’s die zich bezighouden met de blijvende vakbekwaamheid van brandweermedewerkers.
Trainer-adviseur Marn van Bloois heeft samen met het veld de vernieuwde opleiding Calamiteitencoördinator ontwikkeld.