Vakbekwaamheid en arbeidsveiligheid: twee kanten van dezelfde medaille
6 juni 2025
Het brandweerveld en het NIPV weten elkaar steeds beter te vinden bij het ontwikkelen van leermiddelen voor de blijvende vakbekwaamheid van brandweerpersoneel. Belangrijke aanjager van deze samenwerking is het Ontwikkelfonds Brandweer. Ymko Attema, sectorhoofd Vakbekwaamheid en Kennis Brandweer Twente, is namens de Vakraad Leren en Ontwikkelen van Brandweer Nederland betrokken bij de Stuurgroep Ontwikkelfonds en Platform Vakbekwaam Blijven. Rijk Hofman is projectleider vakbekwaamheid bij het Centrum voor Opleiding en Vorming Brandweer (COVB), onderdeel van het NIPV. Samen beantwoorden ze zeven vragen over vakbekwaamheid bij de brandweer en geven ze hun toekomstvisie op dit thema.
Wat moet je doen om vakbekwaam te blijven?
Attema: “Allereerst moet je vakbekwaam worden, en dus zorgen dat je een basisopleiding krijgt. Dan start de grote puzzel voor de regio’s om te zorgen dat je de benodigde kennis en vele vaardigheden ook onderhoudt. Ik zie dat er daarbij een gekke ‘waterscheiding’ optreedt tussen vakbekwaam worden – waarbij het NIPV en regionale opleidingsinstituten (roi’s) de opleidingen op landelijk niveau verzorgen – en blijven, waarbij elke regio zijn eigen verantwoordelijkheid heeft en die op zijn eigen manier invult.”
Hoe sluit dat aan op de ambitie van de stuurgroep?
Attema: “In de regio ben ik als Sectorhoofd Vakbekwaamheid en Kennis een soort van manager van schaarste: ik heb beperkte tijd en beperkte middelen. Er komt veel kijken om van een oefening een relevant leermoment te maken en als les- en leermiddelen dan meer landelijk worden gedeeld of samen ontwikkeld met het NIPV betekent dat een ontlasting. Vanuit de stuurgroep stimuleren we de samenwerking bij de ontwikkeling van les- en leermiddelen. Zodat het NIPV voorziet in iets wat goed past bij de behoeften van het werkveld. Zo kan het NIPV de regio’s ontzorgen. En door een betere verdeling van het werk tussen NIPV en veiligheidsregio’s kunnen les- en leermiddelen efficiënter worden ontwikkeld. Juist door de samenwerking gaat de kwaliteit omhoog: doordat er meerdere ogen naar kijken, ieder vanuit de eigen expertise.”
Wat is de rol van het Ontwikkelfonds Brandweer?
Attema: “De wereld verandert snel; wat vandaag waar is, kan morgen anders zijn. Dus daar moeten we ook op kunnen inspelen. Voor leermiddelen voor bijscholing op de kazernes kloppen we via het ontwikkelfonds aan bij het NIPV. Bovendien ontwikkelt het NIPV de onderwijscontent door op basis van onderzoek dat het NIPV als kennisinstituut uitvoert.”
Hofman: “Het Ontwikkelfonds realiseert zaken op drie sporen: spoor 1 is onderwijscontent voor leergangen, spoor 2 is onderwijscontent voor bijscholingen en spoor 3 is het bijscholen van regionale kerninstructeurs. Het ontwikkelen van (praktijk)oefenmiddelen behoort niet tot de taken van het ontwikkelfonds, maar ligt bij de regio’s zelf.”
Hoe zien jullie je eigen rol?
Hofman: “Ik zie heel duidelijk de rol van het NIPV binnen de kenniscirkel: Kennis ontwikkelen (Onderzoek)-Kennis ontsluiten (Onderwijs)-Kennis toepassen (Praktijk)-Evalueren (Leren van incidenten). Wij moeten die cirkel samen op gang houden. Daar hebben we de regio’s keihard bij nodig.”
Attema: “De rol van het NIPV als kennisinstituut zie ik dichtbij de post- door onderwijs praktisch en concreet te houden, en dat we leermiddelen voor de opleidingen ook kunnen benutten voor het oefenprogramma. Want we doen het samen. Wij leunen op het NIPV. Dat bracht vroeger dikke rapporten, nu ontwikkelt het les- en leermiddelen voor, door en met de praktijk. Onze lijntjes zijn kort.”
Waar liggen uitdagingen?
Attema: “De grote uitdaging daarbij is hoe brengen we de behoeften van 25 verschillende regio’s in beeld. Daar zijn we zoekende in, via netwerken en platforms. De mindset in de regio is dat ze gewend zijn om in de productiestand te schieten, en hoe zeg je dat ook: alleen ga je sneller, maar samen kom je verder? Dat zie ik gebeuren, dus bij deze de oproep richting de regio, kijk om je heen, misschien zijn er meerdere regio’s die te maken hebben met dezelfde uitdagingen. Dan kun je een collectief maken en wordt de kwaliteit van leermiddelen beter!
Daarnaast: elke regio heeft een eigen kleurtje en geurtje en we spreken nog onvoldoende dezelfde taal. Om elkaar te begrijpen is dat wel van wezenlijk belang. Dat heeft ook tijd nodig. Ik zie echt verbeteringen, er is wil en bereidheid tot samenwerking. Kijken naar jezelf is lastig: maar er is een andere generatie aan het opkomen die ook anders naar dingen kijkt en de regio’s zijn ook gegroeid. Er is meer onderwijskundige capaciteit, en er is nu ook andere expertise aan boord zodat we beter kunnen kijken naar de kwaliteit van de leermiddelen.”
Waar vinden jullie elkaar en versterken jullie elkaar?
Hofman: “Het brandweervak is heel complex met veel verschillende taken en regiospecifieke accenten. Het gaat van een kat uit de boom halen tot aan de inzet bij grote branden en alles wat ertussen zit. En vooral: elk incident is anders en daardoor nauwelijks te beoefenen. Dit geldt zeker voor de grotere en complexere calamiteiten. Dus we moeten goed nadenken over hoe we vakbekwaam kunnen blijven. Wat is de vakbewaamheid van een hulpverlener, hoe ziet die er eigenlijk uit? Wat moet je minimaal kennen en kunnen om veilig je werk te kunnen doen? Zeker in een maatschappij waar de uitdagingen ook groter en complexer worden is dit een heel relevant vraagstuk. Wat kunnen we als brandweer aan en waar liggen de grenzen, want vergeet niet dat de meeste brandweermensen vrijwilliger zijn. Dan is het zaak om te proberen zaken eenvoudig te houden. Bovendien moet de brandweer vaak optreden in situaties waarvan de gevolgen bij voorbaat onoverzichtelijk zijn. Dat betekent dat we in de opleidingen moeten werken aan improviseren en lerend vermogen; communiceren en trainen op weerbaarheid en veerkracht. Soms ook in situaties met vakoverstijgende context. Dat betekent bijvoorbeeld goed kunnen samenwerken met experts op afstand.”
Attema: “Ja dat herken ik. Rijk noemt terecht de vrijwilligers. Want dat betekent dat het overgrote deel van de brandweer uit mensen bestaat die een andere baan hebben. Die komen na hun werk naar de kazerne om te oefenen. En dan betekent het dat leren, naast belangrijk en nuttig ook leuk moet zijn. En inderdaad, het is belangrijk om het eenvoudig en behapbaar te houden; zoals de basisprincipes bij brandbestrijding. Daarbij hoort ook het delen van leermiddelen en het delen van de ontwikkeling ervan. Zo krijg je niet alleen meer inzicht, maar ook meer gezamenlijke focus.”
Hoe kijken jullie naar de komende periode?
Hofman: “Eigenlijk gaat het bij vakbekwaam worden om gestolde vakkennis, terwijl er bij vakbekwaam blijven meer ruimte voor doorontwikkeling en innovatie van vakkennis is. Ik vind dat ook spannender, het speelveld om iets te onderzoeken of proberen is groter. Voor bijscholen en oefenen gelden minder strakke kaders dan voor het opleiden. Instructeurs hebben een speciale rol in het overdragen van nieuwe ontwikkelingen en inzichten aan hun collega’s. Zij zijn onze navelstreng naar het werkveld.”
Attema: “Van schaarste word je ook creatief. Nieuwe onderwijstechnieken zoals micro-learning en nieuwe werkvormen vind ik superinteressant, juist ook wanneer daarbij AI ingezet wordt. Maar dat zijn nu vooral nog experimenten op inhoud en vorm.”
Hofman: “We werken landelijk aan een flexibel en modulair leerlandschap. Een groot voordeel hiervan is dat we de onderwijscontent weer thematisch en functie-overstijgend kunnen ontwikkelen. In het huidige functie- en competentiegerichte brandweeropleidingsstelsel is de onderwijscontent en daarmee de vakkennis verweven met een spaghetti aan kwalificaties en opleidingstechnische uitgangspunten. We moeten kennis en opleidingen weer gaan ontvlechten. Die ontvlechting maakt het mogelijk om voor vakbekwaam worden én blijven dezelfde onderwijscontent en leermiddelen te ontwikkelen. Dit maakt de ontwikkeling en het beheer van de onderwijsproducten efficiënter en goedkoper. Bovendien kunnen vakbekwaam worden en blijven op die manier beter naar elkaar toegroeien tot vakbekwaam zijn. Zo kunnen we misschien de muur tussen vakbekwaam worden en blijven, waar ook Ymko op doelt, slechten.”
Attema: “Vakbekwaam zijn, dat is mooi en belangrijk, maar dan hebben we nog wel wat hordes te nemen. Waarom maken we vakmanschap niet de verantwoordelijkheid van de persoon zelf? Ik denk dat we dat optimaal moeten faciliteren. Dat begint tijdens de opleiding. Daar dienen cursisten helder te krijgen wat de eigen ontwikkelbehoeften zijn. Wat mij betreft is die waterscheiding tussen worden en blijven dus ook niet houdbaar. Veilig werken is daarbij een veel beter handvat! We moeten meer naar de bronvraag toe: wat moeten we doen om veilig te kunnen werken.”
Hofman vult aan: “Vakbekwaamheid en arbeidsveiligheid zijn twee kanten van dezelfde medaille. Formeel gezien hoeft de veiligheidsregio als werkgever alleen maar aan te tonen dat zijn werknemers hun werk veilig en gezond kunnen uitoefenen en dat zij hiervoor van de werkgever de juiste kennis en hulpmiddelen krijgen aangereikt. De brandweer heeft een inspanningsverplichting, geen resultaatverplichting. We hoeven niet elk incident met succes te kunnen bestrijden. Het is veel belangrijker om na een uitruk veilig op de kazerne terug te keren. Stuur brandweermensen niet onnodig naar allerlei civiele cursussen om certificaten te scoren die alleen maar een vals gevoel van veiligheid en vakbekwaamheid creëren. Wanneer je te weinig tijd hebt om nieuw aangeleerde vaardigheden te onderhouden, hebben trainingen weinig nut. Beter kun je als brandweer civiele experts inschakelen om een specifiek probleem op te lossen, zeker wanneer er geen mensenlevens op het spel staan en de tijdsdruk daarmee relatief is. Als NIPV’er word ik gedreven door de missie om nieuwe namen op ons brandweermonument te voorkomen.”
Bekijk ook
Ontstaan in Zuid6 verspreidt het Veiligheidsbeeld zich als een olievlek over Nederland
6 juni 2025
In 2022 ontwikkelden de zes zuidelijke veiligheidsregio’s het Veiligheidsbeeld: een digitaal overzicht van alle dreigingen en kwetsbaarheden in een veiligheidsregio. Hierdoor zijn de regio’s beter voorbereid op mogelijke incidenten. Ook kunnen ze soms ‘last-minute’ GRIP-opschalingen vermijden. Inmiddels is het Veiligheidsbeeld onderdeel van de routine in vrijwel alle veiligheidsregio’s en zijn er veel ambities voor de doorontwikkeling. Op v5 juni werd het contract met een nieuwe softwareleverancier ondertekend. “Een mooi moment om stil te staan bij dit gezamenlijke succes”, aldus productmanager Mark Janssen, die zich sinds 2024 ontfermt over de implementatie en doorontwikkeling van het Veiligheidsbeeld.
Veiligheidsbeeld als onderdeel van de weekstart
“Praktisch alle veiligheidsregio’s gebruiken inmiddels een vorm van het Veiligheidsbeeld in de weekstart. De medewerker van het Veiligheidsinformatieknooppunt (VIK) maakt een integraal beeld dat met een kleurcode op verschillende thema’s het actuele risico weergeeft. Die thema’s kunnen heel divers zijn. Bijvoorbeeld: evenementen, cyberdreigingen, weersomstandigheden, instroom vluchtelingen, infectieziekten. Dat integrale beeld wordt vervolgens gedeeld met de piketfunctionarissen of het VIK, en ketenpartners.”
Betere voorbereiding, betere crisisbeheersing
“Piketfunctionarissen zijn met zo’n integraal beeld beter voorbereid op hun dienst. Vanuit het VIK zien ze mogelijke stapelingen van risico’s beter aankomen, waardoor je kan voorkomen dat deze stapeling uitgroeit tot een incident. Denk aan weerwaarschuwingen in combinatie met festivals.In de aanloop naar een daadwerkelijk incident draagt het Veiligheidsbeeld bij aan betere crisisbeheersing en helpt het om niet blind in een GRIP te schieten. Ook ketenpartners hebben beter zicht op wat er speelt in hun werkveld en de mogelijke impact daarvan op anderen.”
De regio’s máken het Veiligheidsbeeld
“Een groot deel van de regio’s gebruikt het Veiligheidsbeeld om te monitoren en signaleren. Daarnaast leveren alle regio’s de informatie uit hun regio aan. Ze benutten én verstrekken dus informatie. Dit maakt het niet alleen in de oorsprong maar ook in de huidige vorm een gezamenlijk product, want met de geleverde input kunnen we ook een landelijk beeld maken. Daarin zijn de regionale beelden samengevat. Het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) gebruikt dat samengevatte beeld om landelijk overzicht te houden. Om nog makkelijker tot zo’n overzicht te komen werken we met de regio’s aan het standaardiseren van de regionale beelden.”
Op naar automatisering
De ondertekening van het contract met de nieuwe softwareleverancier markeert een volgende fase, de doorontwikkeling van het Veiligheidsbeeld. Janssen: “Ik zie onder andere potentie in automatisering, op verschillende gebieden. Nog meer bronnen benutten, bijvoorbeeld de informatie uit de Operationele Risico Meter (ORM) geautomatiseerd tonen in het Veiligheidsbeeld, of NL-Alerts. En daarnaast het automatiseren van meldingen bij dreigingen of het veranderen van statussen; bijvoorbeeld de KNMI-kleurcode. Dat je dan real-time de melding krijgt: ‘let op: verandering in kleur’. Dit is ook één van de wensen van de gebruikers uit de regio’s en daar doen we het natuurlijk uiteindelijk voor.”
Inzichten uit het landelijk Congres Crisisbeheersing 2025
6 juni 2025
Op 21 mei 2025 kwamen in het Spant! in Bussum meer dan 700 professionals samen voor het landelijk Congres Crisisbeheersing: crises to come!. Met ruim 20 deelsessies in zowel Nederlands als Engels bood het congres een rijk en actueel programma over de uitdagingen van morgen. De energie was voelbaar: een dag vol kennisdeling, scherpe discussies en nieuwe inzichten over de crisisvraagstukken van morgen. Op de levendige informatiemarkt vonden bezoekers elkaar om ideeën uit te wisselen, samenwerking te versterken en elkaar te inspireren.
Bundeling output deelsessies
Na de plenaire opening namen dr. Fredrik Bynander en dr. Iben Bjørnsson de bezoekers mee in hoe Zweden en Denemarken investeren in de maatschappelijke weerbaarheid ten tijde van militaire dreiging. Daarna volgde een programma van meer dan twintig deelsessies waarbij wordt ingezoomd op de thema’s klimaatrisico’s, technologische ontwikkelingen en geopolitieke dreiging, maar ook op weerbaarheid en veerkracht. Van elke sessie is een beknopt verslag gemaakt dat u hier kunt downloaden.
Direct na de deelsessies legde keynote speaker Beatrice de Graaf de link tussen heden en verleden en deed ze een oproep om vooral met elkaar in gesprek te blijven, zeker in tijden van toenemende polarisatie.
Erik Schrijvers, lector Crisisbeheersing bij het NIPV, sprak zijn trots uit over het congres: “De kwetsbaarheid en de geopolitieke dreiging nemen alsmaar toe, en daarmee groeit ook de behoefte aan ontmoeting en kennisdeling. Ik ben enorm trots dat het, mede dankzij de tomeloze inzet van het lectoraat Crisisbeheersing en de vakraad, opnieuw gelukt is om zo’n mooi congres neer te zetten. Ik kijk nu al uit naar 2026. Ook dan zal de behoefte aan ontmoeting en kennisdeling op het gebied van crisisbeheersing weer onmiskenbaar groot zijn.”
Podcasts crisisbeheersing
Tijdens de bijeenkomst namen we ook een podcast op over de deelsessie ‘De uitdagingen van langdurige inzet van de (crisis)organisatie’. In deze aflevering gaat BNR-presentatrice Diana Matroos in gesprek met: Lionique Engel (programmaregisseur crisisbeheersing, Veiligheidsregio Noord-Holland Noord), Marte Luesink (onderzoeker crisisbeheersing, NIPV) en Selma van der Haar (decaan, NIPV).
Ook Erik Schrijvers en Liesbeth Holterman (strategisch adviseur, Cyberveilig Nederland) schoven aan bij Diana Matroos voor een podcast over digitale ontwrichting. Ze gaan in op de voorbereiding op zulke incidenten, de impact ervan en de onderlinge samenhang van digitale crises.
Volgende editie congres
Noteer alvast woensdag 20 mei 2026 in uw agenda: dan organiseren we de derde editie van het landelijk Congres Crisisbeheersing. Wilt u een seintje ontvangen zodra de inschrijving opent? Laat dan op de congrespagina uw e-mailadres achter.
Bekijk ook
NIPV-VVBA-scriptieprijs 2025 voor masterscriptie over het brandgedrag van vegetatie in groene gevels
5 juni 2025
Merel Schouten van de TU Eindhoven heeft met haar masterscriptie over het brandgedrag van vegetatie die wordt gebruikt in verticale groensystemen de NIPV-VVBA-scriptieprijs 2025 gewonnen. “Wat deze masterscriptie onderscheidt, is het sterk wetenschappelijke karakter. De scriptie combineert experimentele brandtesten met geavanceerde computersimulaties. Deze tweeledige aanpak geeft een dieper inzicht in hoe vegetatie zich gedraagt tijdens een brand en levert waardevolle data op die toekomstig onderzoek kunnen ondersteunen”, aldus het juryrapport.
Merel Schouten behandelt in haar scriptie een zeer relevant en steeds belangrijker onderwerp op het gebied van brandveiligheid: het brandgedrag van vegetatie die wordt gebruikt in verticale groensystemen (groene gevels). Nu deze systemen steeds populairder worden in duurzame architectuur, is het essentieel om hun invloed op brandveiligheid te begrijpen. Maar er is nog weinig onderzoek naar dit onderwerp gedaan.
Volgens de jury is de scriptie goed gestructureerd, duidelijk geschreven en geeft deze heldere conclusies. Hoewel de methoden complex kunnen zijn voor niet-specialisten, zullen technische lezers de academische nauwkeurigheid waarderen. Vooral gezien de experimentele uitdagingen en het detailniveau dat nodig was om simulaties aan te passen voor deze unieke context. Het onderzoek helpt bij het verbeteren van de brandveiligheid en is een goede basis voor toekomstig onderzoek naar hoe brand zich gedraagt in groene gebouwen.
Innovatieve en spraakmakende master- of bachelorthesis
De scriptieprijs van het NIPV en de Vereniging van Brandveiligheidsadviseurs (VVBA) is op 5 juni voor de dertiende keer uitgereikt tijdens het 17e Internationaal Congres Fire Safety & Science. De scriptieprijs is ingesteld voor de meest innovatieve, spraakmakende, relevante of fundamentele master- of bachelorthesis over brandveiligheid. Aan de prijs is een bedrag verbonden van € 1.200, te besteden aan een Fire Safety Engineering (FSE) gerelateerd onderwerp, zoals een cursus, studiereis of studieboeken.
Lees de winnende scriptie
Download de winnende scriptie en de scripties van de andere twee genomineerden op de website van de Stichting Fellow FSE.
Bekijk ook
Maatwerkopleiding Ploegchef voor vrijwillige postcommandanten in Amsterdam en Rotterdam
28 mei 2025
Samen aan de slag om de ‘koude kant’ van leidinggeven te verdiepen. Leen van den Ouden en Wilfred van Randwijk van Veiligheidsregio’s Rotterdam-Rijnmond (VRR) en Amsterdam- Amstelland (VRAA) hebben de handen ineengeslagen voor een gezamenlijk opleidingstraject op maat, verzorgd door het NIPV. Aanleiding was de behoefte in beide regio’s om vrijwillige postcommandanten beter toe te rusten voor hun taak als ploegchef. Deze maand starten twaalf vrijwilligers met de avondopleiding.
Hoe kwam dit traject tot stand?
“Eerst een stukje geschiedenis”, begint Van den Ouden het gesprek. Van den Ouden is programmamanager weerbare samenleving bij de VRR en als docent en examinator betrokken bij het NIPV. “In onze regio’s is het aantal postcommandanten gehalveerd. Tegelijkertijd moeten zij een groter team aansturen, bijvoorbeeld 35 vrijwilligers op meerdere kazernes. Waar tijdens een inzet de leidinggevende taken bij de bevelvoerder liggen, heeft de ploegchef een heel andere focus, namelijk de koude taken in de driehoek ‘leidinggeven’, ‘coachen’ en ‘managen’. Voor ploegchefs is er al langere tijd de reguliere leergang Ploegchef van het NIPV, maar dat is een dagopleiding en dus minder geschikt voor vrijwilligers, die vaak een fulltime baan hebben. Daarom ontstond het idee om een avondopleiding aan te bieden.”
Wendy van Middelkoop is als decaan bij het NIPV betrokken bij de leergang en was meteen enthousiast over het idee van een maatwerkopleiding. Van Middelkoop: “De benaming van deze functie verschilt per veiligheidsregio. Ook heeft het feit of er een beroepsploeg wordt aangestuurd of een vrijwillige post, gevolgen voor de functienamen. Denk bijvoorbeeld aan de functienamen wachtcommandant of ploegchef bij een beroepsploeg, en postcommandant of-coördinator bij vrijwillige korpsen. Het is voor ons een mooie opdracht om de opleiding af te stemmen op vrijwillige ploegchefs, die toch weer tegen andere uitdagingen aanlopen in hun werk.”
Wat willen jullie bereiken?
“Ook het onderzoek van Karin Dangermond en Ricardo Weewer naar de vrijwillige brandweer heeft bijgedragen aan dit traject”, vult Van Randwijk aan. Van Randwijk is sectormanager brandweerzorg bij VRAA en heeft in de loop der jaren de samenstelling van het vrijwilligerskorps zien veranderen. “De teams zijn nu pluriformer van samenstelling. Dat vraagt andere kwaliteiten van de leidinggevenden. Zo zijn de jongere generaties een stuk mondiger en dat creëert een andere dynamiek. Hoe ga je daar als ploegchef mee om? We willen hun een stevige rugzak meegeven met een stukje zelfkennis en gesprekstechnieken, om zowel de individuele vrijwilliger als het team goed te kunnen coachen.”
De deelnemers geven aan behoefte te hebben aan meer inhoud en theoretische onderbouwing, zodat zij zich steviger voelen in hun rol als leidinggevende. Van Randwijk: “Je bent immers één van hen, maar tegelijk ook een verlengstuk van het management en de bedrijfsvoering. In de opleiding proberen we die menselijke én zakelijke kant samen te brengen.”
Hoe is de leergang opgebouwd?
De leergang is opgebouwd rondom een aantal leerlijnen. Van den Ouden legt uit: “Eerst ga je met jezelf aan de slag: wat is jouw leiderschapsstijl? Ben je sturend of meer coachend? Daarna staat leidinggeven aan individuen centraal, zoals coaching. Vervolgens zijn er lessen over bedrijfsvoering en daarna ligt de focus op leidinggeven aan het team. De deelnemers maken een ploeganalyse en leren functioneringsgesprekken voeren, waarbij ook conflicthantering aan bod komt.” “En vergeet niet het mentale aspect”, vult Van Randwijk aan. “In een team spelen veel zaken onder de oppervlakte. Het is de kunst dat te signaleren en het gesprek erover aan te gaan. In sommige teams is er veel weerstand bij veranderingen; hoe ga je daarmee om en hoe krijg je ze mee?”
Wat is de meerwaarde van maatwerk?
“We werken met casuïstiek die herkenbaar is voor vrijwilligers”, zegt Van Middelkoop. “Door te werken met de opbrengsten van onderzoek naar leiderschap en vrijwilligheid bij de brandweer en de casuïstiek die we tijdens groepsgesprekken horen, verrijken we de leergang en werken we met zaken waar mensen in de praktijk echt tegenaanlopen.”
Van den Ouden vult aan: “Vrijwilligers zijn echt een andere doelgroep met een andere casuïstiek. De brandweer is niet hun primaire taak en ze zijn meestal geen manager van beroep. Daarom gaan we aan de slag met hun eigen praktijkervaringen en proberen de opdrachten daar ook op aan te passen.” “Naast theorie en praktijkopdrachten zit de meerwaarde voor de deelnemers ook in het sparren met elkaar”, aldus Van Randwijk. “Door deel te nemen aan de leergang vergroot je je netwerk. Ook word je onderdeel van de community van ploegchefs, zodat je kunt leren van andere postcommandanten.”
Inmiddels hebben twaalf postcommandanten zich opgegeven voor de leergang, die deze maand van start gaat in Leiden. Zij hopen binnen een jaar hun diploma in ontvangst te nemen.
Bekijk meer informatie over de leergang Ploegchef. Of neem contact op met decaan Wendy van Middelkoop.
Contact
Bekijk ook
Van incident tot inzicht: 3 jaar slimme samenwerking tussen NIPV en Stichting Salvage
27 mei 2025
In april 2022 tekenden het NIPV en Stichting Salvage een samenwerkingsovereenkomst. Drie jaar later kijken Kim de Valk (interim teammanager vakgroep Datawetenschappen bij het NIPV) en Johan van den Berg (directeur-bestuurder Stichting Salvage) terug op wat er sindsdien is bereikt. Wat hebben ze geleerd? En hoe zorgen de gedeelde data voor een veiliger Nederland?
De meerwaarde van samenwerken
De Valk: “Sinds we begonnen met de samenwerking, wisselen we maandelijks data uit en hebben we regelmatig overleg over nieuwe ontwikkelingen. Binnen het NIPV hebben we grote stappen gezet, vooral op het gebied van datagedreven werken. Zo is in 2025 het lectoraat Datagedreven publieke veiligheid van start gegaan. Binnen het lectoraat ontwikkelen we niet alleen kennis over data, maar onderzoeken we ook hoe we data kunnen gebruiken om de brandweerzorg en crisisbeheersing verder te verbeteren. Dankzij deze kennis kunnen we straks nog meer gericht onderzoek doen.”
Van den Berg: “Inderdaad, we delen al veel data, maar Stichting Salvage heeft zich de afgelopen jaren vooral gericht op de verbetering van interne processen. We hebben geïnvesteerd in systemen en een eigen datawarehouse, wat nodig was voor onze groei. Toch hebben we nog niet volop gebruik kunnen maken van de data die het NIPV verzamelt. Dat gaat de komende jaren zeker veranderen. Wij richten ons steeds meer op preventie en kunnen daardoor vraag en aanbod nog beter op elkaar afstemmen.”
Wat heeft de samenwerking concreet opgeleverd?
De samenwerking heeft al concrete resultaten opgeleverd, vooral op het gebied van data-analyse. “Een goed voorbeeld is de data die we nu verzamelen over branden waarbij zonnepanelen betrokken waren. TNO, NEN en het NIPV hebben tussen 2022 en 2023 in kaart gebracht bij hoeveel branden een zonne-energiesysteem betrokken was. Dit was een belangrijke eerste stap, maar de dataset was nog beperkt. Alleen branden waarbij de brandweer ingreep en waar we data van de Teams Brandonderzoek van veiligheidsregio’s hadden, konden worden meegenomen. Dankzij de data van Stichting Salvage kunnen we nu een veel groter aantal branden analyseren, wat ons helpt om de risico’s beter in beeld te brengen”, aldus De Valk.
Van den Berg: “Daarnaast hebben we het meldkamersysteem verrijkt. Voorheen ontbrak vaak informatie over de vermoedelijke oorzaak van een incident. Nu kunnen we dankzij het platform van Salvage incidentnummers koppelen aan de meldkamerdata. Dit maakt het makkelijker om gegevens te combineren en sneller inzicht te krijgen.”
Lopende onderzoeken: veiligheid in de energietransitie
Een ander belangrijk onderwerp waarnaar het NIPV onderzoek doet, zijn de veiligheidsrisico’s die samenhangen met de energietransitie. Zoals zonne-energie en elektrische voertuigen.. Van den Berg: “Stichting Salvage is vaak betrokken bij grote incidenten, en daardoor leveren we belangrijke data voor het NIPV. Zeker in de context van de energietransitie, waar nieuwe risico’s ontstaan.”
“Voor ons is het belangrijk om te begrijpen welke factoren bijdragen aan woningbranden. Door de data van Stichting Salvage kunnen we gerichter onderzoeken welke bouwkundige en sociaal-demografische kenmerken verbonden zijn aan woningbranden. Deze informatie helpt ons om preventie nog effectiever te maken”, vult De Valk aan.
Nieuwe partners en bredere impact
Door de samenwerking hebben zowel het NIPV als Stichting Salvage nieuwe partners aangetrokken en krijgen ze steeds meer media-aandacht. De Valk: “De media weten het NIPV en Stichting Salvage steeds sneller te vinden. Onze dashboards worden regelmatig geraadpleegd en dienen steeds vaker als bron voor persvragen.”
“Klopt. Ook bij Stichting Salvage merken we dat we vaker door andere partijen, zoals woningbouwcorporaties, worden benaderd. Ze willen weten of bepaalde woningen in risicovolle wijken een hogere kans op brand hebben. Dit is een interessante vraag, waar we samen met het NIPV goede antwoorden op kunnen geven”, zegt Van den Berg. De Valk voegt eraan toe: “Door onze data te delen, kunnen we samen voorspellende modellen maken die branden en de schade die ze veroorzaken helpen voorkomen. Uiteindelijk is dat ons doel: Nederland veiliger maken door kennis te ontwikkelen en deze te delen.”
Brand in Arnhem: de rol van Salvage
In maart 2025 was Stichting Salvage ook actief na de grote brand in het historische centrum van Arnhem. Drie Salvage-coördinatoren hielpen bij het beperken van de schade. Van den Berg: “Het is cruciaal om meteen maatregelen te nemen om verdere schade te voorkomen. De data die wij verzamelen over de schadegraad en de oorzaken van branden is belangrijk voor verzekeraars, maar ook voor andere betrokkenen. Het NIPV kan ons daarbij ondersteunen door de data verder te analyseren en inzichten te delen.”
Vooruitblik: wat komen er voor trends aan?
De samenwerking tussen het NIPV en Stichting Salvage heeft al veel waardevolle inzichten opgeleverd, en er zijn meerdere trends die ze de komende tijd willen volgen. De Valk: “We zien bijvoorbeeld een toename in het aantal incidenten met elektrische voertuigen, zoals hoover boards. Dankzij de data van Stichting Salvage kunnen we deze trends nu beter in beeld brengen en ons afvragen: als dit een indicator is voor een verhoogd risico, hoe kunnen we dat dan gebruiken om de veiligheid te verbeteren?”
Van den Berg: “Daarnaast zien we dat de markt van thuisbatterijen en zonnepanelen groeit. Dit brengt nieuwe veiligheidsrisico’s met zich mee. We moeten ervoor zorgen dat onze database up-to-date blijft, zodat we ook deze nieuwe risico’s kunnen monitoren.”
Belang van uniforme data
Een van de grote voordelen van de samenwerking is de manier waarop data uniform wordt verzameld, wat het vergelijken van incidenten vergemakkelijkt. “Verzekeraars werken vaak regionaal en hebben hun eigen systemen. Daardoor is het lastig om gegevens goed te vergelijken. Onze samenwerking is anders: wij verzamelen data op een uniforme manier, landelijk, wat het makkelijker maakt om grote trends te ontdekken”, stelt Van den Berg. De Valk vult aan: “Onze data is echt uniek. De samenwerking zorgt ervoor dat we betrouwbare en uitgebreide informatie hebben die niet alleen voor onszelf, maar voor alle betrokkenen belangrijk is.”
Mooi voorbeeld
Drie jaar na de start blijkt dat de samenwerking niet alleen meerwaarde heeft voor de data-uitwisseling, maar ook concreet bijdraagt aan de verbetering van de publieke veiligheid. De samenwerking is een mooi voorbeeld van hoe publieke en private organisaties gezamenlijk risico’s kunnen beperken en incidenten effectiever kunnen bestrijden.
Bekijk ook
Achter de schermen bij NL-Alert
26 mei 2025
Hoe komt een NL-Alert tot stand? Wie zijn erbij betrokken? En hoe zorgen crisisfunctionarissen ervoor dat ze vakbekwaam blijven in dit complexe en risicovolle proces? In de vijfdelige podcastserie ‘Achter de schermen bij NL-Alert’ nemen de gasten u mee in de wereld achter één van de bekendste crisiscommunicatiemiddelen van Nederland. Aan de hand van een brand in De Krim in 2024 is het proces gereconstrueerd: van besluitvorming tot het verzenden van het bericht.
Elke aflevering zoomt in op een andere schakel in de keten, met bijdragen van o.a. Diana Inkelaar (officier van dienst crisiscommunicatie), Cees-Jan Bloemendaal (adviseur gevaarlijke Stoffen), Mariska Kruithof (hoofd Informatie Crisiscommunicatie), Janny Nijsing (coördinator crisiscommunicatie), Ton van Rijn (generalist meldkamer), Patrick van der Linden dienstenmanager Alerteringsdiensten) en Bo van Aalst (projectleider NL-Alert).
Vakbekwaamheid als fundament
Het NIPV ontwikkelt e-modules over NL-Alert zodat crisisfunctionarissen die betrokken zijn bij het beslissen, opstellen en verzenden van NL-Alerts op een uniforme manier worden bijgeschoold. Met deze aanpak zorgt het NIPV ervoor dat iedereen die werkt met NL-Alert beschikt over dezelfde basiskennis, volgens duidelijke instructies werkt en is voorbereid op uiteenlopende crisissituaties.
NL-Alert informeert mensen via hun mobiele telefoon in noodsituaties – bijvoorbeeld bij grote branden, overstromingen of andere incidenten waarbij snel handelen van levensbelang kan zijn.
Onderzoeken, kennisdocumenten en e-modules
Het NIPV werkt nauw samen met het ministerie van Justitie en Veiligheid, de Landelijke Meldkamer Samenwerking (LMS), de veiligheidsregio’s, meldkamers en andere crisispartners om de vakbekwaamheid van de crisisfunctionarissen kwalitatief hoog te houden.
Alle onderzoeken, kennisdocumenten en e-modules NL-Alert zijn te vinden op de pagina Crisiscommunicatie.
Luister de podcastreeks
Bekijk ook
Koninklijke onderscheiding voor Frans Schippers
22 mei 2025
Frans Schippers is woensdag 22 mei tijdens de afsluiting van het congres Crisisbeheersing benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Hij ontving deze onderscheiding vanwege zijn grote verdiensten op het gebied van brandweer en crisisbeheersing en daarnaast ook vanwege zijn grote inzet voor een aantal kerkelijke organisaties.
Frans Schippers is momenteel programmadirecteur Onderwijs Onderweg. Tot het voorjaar van 2024 was hij werkzaam als commandant en directeur van Veiligheidsregio Kennemerland.
De onderscheiding werd uitgereikt door Marianne Schuurmans–Wijdeven, burgemeester van de gemeente Haarlemmermeer en voorzitter van Veiligheidsregio Kennemerland: “Vanwege zijn strategisch inzicht, zijn dienend leiderschap en zijn gave om te verbinden, kan de kwaliteit worden geleverd die nodig is bij crisisbeheersing. Frans Schippers is een voorbeeld en inspiratie voor diegenen die werkzaam zijn in de crisisbeheersing. Het heeft zijne Majesteit Koning Willem-Alexander daarom behaagd Frans Schippers te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.”
Bekijk ook
1710 diploma’s uitgegeven in 2024
21 mei 2025
Het dashboard Kerncijfers Diploma’s is bijgewerkt met de cijfers over 2024 voor verschillende repressieve brandweerfuncties. In het dashboard staan data vanaf 2017.
Cijfers 2024 per repressieve brandweerfunctie
In 2024 zijn de volgende aantallen diploma’s uitgegeven:
- Manschap: 1134 diploma’s
- Bevelvoerder: 415 diploma’s
- Officier van dienst: 61 diploma’s
- Hoofdofficier van dienst: 17 diploma’s
- Brandweerduiker: 83 diploma’s.
Stabiel beeld
Ook met de cijfers van 2024 blijft het beeld over de afgelopen vijf jaar stabiel. Alleen in 2020 was er een duidelijke dip zichtbaar, als gevolg van de coronapandemie. Door de tijdelijke stillegging van opleidingen werden dat jaar aanzienlijk minder diploma’s uitgereikt.
Welke functies zijn opgenomen in dashboard?
Het dashboard Kerncijfers Diploma’s toont het aantal uitgegeven diploma’s voor repressieve brandweerfuncties. Hieronder vallen: manschap, bevelvoerder, officier van dienst, hoofdofficier van dienst, adviseur gevaarlijke stoffen en brandweerduiker, zoals beschreven in de Regeling personeel veiligheidsregio’s.
Voor het vervullen van deze functies is een diploma vereist, zoals vastgelegd in het Besluit personeel veiligheidsregio’s. Het NIPV verzorgt zowel de examinering als de uitgifte van deze diploma’s.
Meer weten?
Bekijk ook
Samen bouwen aan beter onderwijs: ervaringen uit de Manschap-bijeenkomsten
21 mei 2025
Het programma Onderwijs Onderweg startte in 2024 met het project ‘Verkenning beroepspraktijk Manschap’. Dit project onderzoekt welke vaardigheden een beginnend brandweerman of -vrouw moet hebben. Projectleiders Alex van Schaik en Pieter Lodder vroegen zich af wie hen zou kunnen helpen om hierover mee te denken. Al snel werd duidelijk dat de brandweermensen die de functie zelf uitoefenen, samen met hun leidinggevenden, de juiste gesprekspartners waren. Daarom gingen zij in januari op pad en spraken in twaalf bijeenkomsten met beroeps- en vrijwillige brandweermensen uit verschillende regio’s over hun inzichten en ervaringen met deze vraag uit de beroepspraktijk.
Lodder: “Het doel van de bijeenkomsten was om samen met de praktijk te onderzoeken welke taken en eisen precies bij de functie Manschap horen. Tijdens de eerste bijeenkomst in Drachten bleek bijvoorbeeld dat er behoefte was aan meer aandacht voor specifieke, veelvoorkomende scenario’s, zoals schoorsteen- en kachelbranden. Ook het trainen in het gebruik van de portofoon en de apps op de tablet werd genoemd. Door de ervaringen en kennis van professionals te verzamelen, ontstaat er een helder en gezamenlijk beeld van de noodzakelijke vaardigheden voor startende beroepsbeoefenaars. Dit legt de basis voor toekomstgericht onderwijs binnen de brandweer- en crisisbeheersing.”
Leren van elkaar: de bijeenkomst in Drachten
Loes Brinkman is vrijwilliger bij de brandweer en werkt bij Veiligheidsregio Fryslân. Ze werkt al 3,5 jaar voor de brandweer en voltooide de opleiding Manschap twee jaar geleden. Toen ze de uitnodiging voor de bijeenkomst kreeg, twijfelde ze geen moment: “Ik had tijdens mijn opleiding al ideeën over hoe het beter kon. Als je iets vindt, moet je ook je gezicht laten zien.”
Brinkman vond de bijeenkomst inspirerend en een kans om mee te denken. “Wat ik mooi vond, was dat ik de mensen in mijn groepje niet kende, maar toch een goede discussie had. Soms dacht ik: ‘Oh, zo had ik er nog niet naar gekeken.” Ze vond echter dat er veel onderwerpen tegelijk werden besproken. “Misschien was het een beetje veel, maar het was goed dat we betrokken werden bij dit proces.”
“Pak je kans om jouw visie te delen”
Johnny Keijnemans is bevelvoerder en opleidingscoördinator in Gelderland-Zuid. Hij is al jaren actief bij de brandweer en heeft zowel de Manschap- als Bevelvoerdersopleiding gevolgd. Voor hem was het vanzelfsprekend om deel te nemen aan de bijeenkomst: “We kunnen wel veel van alles vinden, maar als je de kans krijgt om echt iets in te brengen, moet je die pakken.”
Keijnemans vond de bijeenkomst waardevol, maar kort. “Twee uur is kort voor zo’n belangrijk onderwerp. De inleiding was goed, de groepsdiscussies waren prima, maar ik had graag wat meer tijd gehad om samen het gesprek aan te gaan over bepaalde onderwerpen.” Wat hem vooral opviel, was dat er nog veel discussie is over wat de basis moet zijn en wat regionaal geregeld kan worden. “Een brandweerman in Gameren doet ander werk dan een collega in Amsterdam. In Gameren worden we regelmatig opgeroepen voor het redden van dieren uit een mestput, terwijl in Amsterdam werken op hoogte vaker voorkomt. Die verschillen zijn er, maar wat is de basis die overal hetzelfde moet zijn? Die vraag blijft belangrijk.”
Hoe nu verder?
De input uit de bijeenkomsten wordt zorgvuldig bekeken en verwerkt. Lodder licht toe: “Het is belangrijk dat we dicht bij onze opdracht blijven, namelijk het beantwoorden van de vraag vanuit de beroepspraktijk. Daarom richt het vervolg van dit project zich niet direct op het herzien van de opleiding, maar op het maken van een voorstel voor een nieuwe bundeling van de taken. In dit voorstel nemen we verschillende dingen mee, waaronder de feedback vanuit het werkveld, maar ook de resultaten uit de evaluatie Manschap van het Centrum voor Opleiding en Vorming Brandweer (COVB) van het NIPV, wetenschappelijke onderzoeksresultaten, de Toekomstverkenning Brandweer en behoeften vanuit werkgevers.”
Op basis van al deze input wordt een voorstel opgesteld voor een aangepaste taakverdeling. Hierover gaan we in gesprek met de Vakraden Incidentbestrijding en Leren en Ontwikkelen. We hopen zo tot een duidelijk beeld te komen van wat er de komende jaren nodig is. Zodra hierover door de RCDV (Raad van Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio) een besluit is genomen, kan de volgende stap gezet worden in de ontwikkeling van een aangepast kwalificatiedossier, waarna ook het onderwijs hierop kan worden aangepast.
Meer informatie
Bekijk meer informatie over het Programma Onderwijs Onderweg.