Blog: Veiligheid als ontwerpvariabele in plaats van als RES(t)-post bij regionale energiestrategieën

9 december 2021

“In een eerdere blog [1] schreef ik over mijn angst dat veiligheid als RES(t)-post wordt gezien bij de ontwikkeling van de regionale energiestrategieën 2.0 (RES) [2]. Gelukkig is er inmiddels veel gebeurd. En kan veiligheid als ontwerpvariabele de energietransitie faciliteren in plaats van belemmeren”, blogt lector Energie- en transportveiligheid Nils Rosmuller.

Kaart van Nederland met de 30 energieregio’s.

De angst waarover ik het in mijn eerdere blog had, was mede ingegeven door de mate waarin veiligheid was geadresseerd in de RES 1.0. Dat was namelijk nog niet al te best. Maar in de tussentijd is er gelukkig veel gebeurd. Binnen Brandweer Nederland draait de kennisontwikkeling en -deling over de energietransitie op volle toeren. De kennistafel Veiligheidsbeleid energietransitie leeft volop. De relaties met de Topsector Energie en met bestuurders zijn gelegd. En, last but not least, met de stuurgroep Veiligheid energietransitie [3] hebben we gesproken met de directeur van het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie [4.]

De veiligheidsregio’s hebben de mogelijkheid gekregen om een werkblad Input omgevingsveiligheid voor de RES 2.0 aan te leveren, dat inmiddels is opgenomen op de website van de NP-RES [5]. Niet voor niets zijn veiligheidsregio’s de adviseurs van bevoegd gezagen op het gebied van risicobeheersing, omgevingsveiligheid en incidentbestrijding aangaande maatschappelijke ontwikkelingen. Samen met mijn lectoraat heeft Brandweer Nederland dat werkblad opgesteld. Het werkblad bevat de veiligheidsaandachtspunten voor de ontwikkeling van RES 2.0. Maar het werkblad biedt tevens de helpende hand in deze. En die helpende hand is geen overbodige luxe, zoals ik aan de hand van onderstaande exercitie nader duid.

Geospecifieke dataset van energieregio Noord-Holland-Zuid.

Je ziet dat er zoekgebieden zijn benoemd die niet mogen/kunnen vanwege veiligheidsbeperkingen, of gebieden waarvoor je speciale maatregelen moet gaan treffen:

  1. Zo is het niet toegestaan windturbines (blauw gearceerd) in de nabijheid van stalen hogedruk-aardgastransportleidingen te positioneren (zwarte stippellijn). Daar is in dit geval geen rekening mee gehouden, gezien het feit dat een behoorlijk deel van het wind-zoekgebied samenvalt met de ligging van hogedruk-aardgastransportleidingen.
  2. Ook zijn zoekgebieden voor zonneweides gepositioneerd boven en nabij diezelfde hogedruk-aardgastransportleidingen, terwijl zwerfstromen de kathodische bescherming van de stalen buisleidingen aantasten. Speciale maatregelen zullen dan getroffen moeten worden.


Het gaat er ons hier niet om een bepaald zoekgebied of een energieregio in diskrediet te brengen. Integendeel, we denken juist dat de betreffende RES-regio goed bezig is: transparant en analyseerbaar. Zeker in vergelijking met behoorlijk wat andere energieregio’s die ‘her en der wat polygonen getekend hebben op kaartjes’ zonder onderliggende geospecifieke data en waarmee data-analisten nog niet al te veel kunnen in hun analyses [8]. 

Restrictiegebieden

Bij het benoemen van zoekgebieden zou meer dan tot op heden het geval is, rekening gehouden moeten worden met veiligheidsrestricties. Daarbij is het nodig dat geospecifieke data accuraat en van voldoende kwaliteit zijn. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL, 2019) concludeert in zijn studie: “Inzicht in potentiëlen en restricties is essentieel voor het ontwikkelen van visies en plannen, bijvoorbeeld om optimale locaties voor hernieuwbare energieopwekking te vinden, immers duurzame elektriciteitsproductie heeft meer ruimte nodig dan fossiele elektriciteitsproductie en bevindt zich op veel meer locaties en dichter bij burgers en bedrijven. De potentiële opbrengst van duurzame elektriciteitsproductie hangt dus meer dan bij fossiel samen met omgevingsrestricties.” 

In de warmteatlas, één van de projecten van het programma Verbetering van de Informatievoorziening voor de Energietransitie (VIVET), zijn restrictiegebieden opgenomen. VIVET ontwikkelt nieuwe dataproducten en maakt deze beter vindbaar voor gemeenten, provincies, RES-regio’s, netbeheerders en adviesbureaus. Een  handreiking voor omgevingsveiligheid zou dan ook prima passen als het gaat om de informatievoorziening voor de energietransitie. 

Veiligheid als ontwerpvariabele

Deze exercitie leert ons het volgende:

  • Het wordt tijd dat bij de verdere invulling van de zoekgebieden, zoals in de RES 2.0, gebruik wordt gemaakt van beschikbare veiligheidsdata.
  • De combinatie van zoekgebieden en veiligheidsdata geeft de opstellers van de energiestrategieën inzicht in de (on)mogelijkheden [9] van potentiële opwekgebieden van zonne- en windenergie (zoekgebieden) voor wat betreft veiligheid [10].

En derhalve is veiligheid hier niet de restpost maar een ontwerpvariabele die bij een goede uitwerking de energietransitie faciliteert, in plaats van belemmert. De adviseurs omgevingsveiligheid, brandveiligheid en risicobeheersing van de veiligheidsregio’s zijn dan de aangewezen gesprekspartners om de energietransitie, ook vanuit veiligheid, verder vorm te geven. 

Nils Rosmuller
lector Energie- en transportveiligheid

Deze blog is mede mogelijk gemaakt door de inzet van collegae Jaco Woudstra en Maarten Huisman, en de aangeleverde geospecifieke dataset van energieregio Noord-Holland-Zuid.


[1] https://nipv.nl/blog/blog-veiligheid-als-restpost 

[2] https://www.regionale-energiestrategie.nl/ondersteuning/handreiking2/2049228.aspx 

[3] Koersdocument Veilige energietransitie 

[4] https://www.regionale-energiestrategie.nl/default.aspx 

[5] https://npres.email-provider.nl/web/gsc0bdsfom/tvnnqifkke

[6] Handreiking Plaatsing zonneweide nabij een stalen buisleiding

[7] https://www.infomil.nl/onderwerpen/veiligheid/nieuws/nieuwe-handreiking-risicozonering-windturbines/

[8] Zie hier de conclusie van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) (2019) op basis van hun analyses van de 30 RES 1.0: “De ruimtelijke detaillering van data is regelmatig te beperkt om voldoende precieze berekeningen te kunnen maken.

[9] Iets dergelijks gebeurt overigens al als het gaat om windturbines in relatie tot vliegvelden. De gebieden nabij luchthavens worden aangegeven als restrictie/verbodsgebied voor windturbines in verband met hun hoogte en de aanvliegroutes en opstijgroutes van vliegtuigen. 

[10] Het PBL concludeert ook dat een gedeeld overzicht van installaties beschikbaar moet zijn, bv. ten behoeve van de (brand)veiligheid.

Lees ook

08-04-2024
Eerste aanmeldingen voor Traineeship Omgevingsveiligheid

De eerste kandidaten voor het Traineeship Omgevingsveiligheid hebben zich gemeld. Op 5 maart ging de wervingscampagne online op de website van Brandweer Nederland en al binnen vier uur was de eerste reactie binnen.

08-04-2024
SIV’er in de praktijk: Mario Struik (VRU)

Risicobeheersing en repressie zijn in het brandweerdomein de twee uitersten links en rechts in de veiligheidsketen. Maar verenigd in één persoon vormen ze een sterke combinatie. Mario Struik, specialist risicobeheersing bij Veiligheidsregio Utrecht, is één van de SIV’ers die kennis en kunde van beide taakvelden combineert in zijn brandweerloopbaan.

08-04-2024
“Grote passie voor industriële veiligheid, maar nu in een andere vorm”

Joram Gielbert heeft op 1 februari zijn werkzaamheden voor de Veiligheidsregio Gelderland-Midden (VGGM) en het LEC IV beëindigd. Maar hij laat de industriële veiligheid beslist niet los, want als zelfstandig adviseur blijft hij in grote lijnen hetzelfde werk doen.

11-03-2024
Effectiviteit waterschermen beperkt en afhankelijk van veel factoren

De inzet van waterschermen of waterstralen om bij chemische incidenten gas- of dampwolken te beïnvloeden, heeft vaak maar een beperkt effect.

01-03-2024
Jaarverslag LEC Industriële Veiligheid 2023

Het afgelopen jaar stond voor het LEC IV vooral in het teken van het verstevigen van zijn positie en relaties in het netwerk van veiligheidspartners.

12-02-2024
“Samenwerking industriële veiligheid vraagt chemie”

Directeur Risico- en Crisisbeheersing Edith van der Reijden geeft inzicht in samenwerking en veilige energietransitie.

12-02-2024
Leidraad Natech Risicobeheer: gevolgen van natuurgeweld voor de industrie

Het Joint Research Centre van de Europese Commissie heeft een leidraad gepubliceerd voor het beheersen van risico’s van ‘Natech’ calamiteiten; industriële incidenten veroorzaakt door natuurgeweld, zoals aardbevingen, overstromingen of extreme temperaturen.

12-02-2024
Landelijke Handhavingsstrategie Seveso-inrichtingen

De Landelijke Handhavingsstrategie Brzo is aangepast aan de Omgevingswet en heet nu Landelijke Handhavingsstrategie Seveso-inrichtingen. Het betreft een wetstechnische en tekstuele wijziging. Inhoudelijk zijn er geen wijzigingen.

19-12-2023
SIV‘er in de praktijk: Johan Braker

Johan Braker, veiligheidsconsultant Industriële Veiligheid bij Veiligheidsregio Groningen, vertelt over zijn boeiende werk.