Uitgelicht
Algemene informatie
Psychosociale hulpverlening is alle ondersteuning en zorg voor het psychisch welbevinden en de gezondheid van getroffenen (collectief en individu). In zowel de acute fase als de nafase van een gebeurtenis. Hulpverleningsorganisaties zijn verantwoordelijk voor het proces van opvang en nazorg aan hulpverleners en crisisprofessionals.
De opvang en nazorg voor professionals (juridisch, economisch en moreel) is als volgt georganiseerd:
- Elke veiligheidsregio heeft een regulier nazorgproces georganiseerd voor hulpverleners met onder andere een bedrijfs-opvangteam/collegiaal opvangteam (BOT/COT).
- Bij de politie ligt veel verantwoordelijkheid voor de medewerker bij de leidinggevende. De opvang loopt doorgaans via collegiale opvang (TCO).
Bij het GGD-proces psychosociale hulpverlening (PSH) gaat het om de coördinatie van de psychosociale hulpverlening aan slachtoffers na ongevallen, rampen, crises en incidenten. Deze hulpverlening verloopt vaak via afspraken van de GGD met de GHOR en instellingen voor slachtofferhulp, geestelijke gezondheidszorg, maatschappelijk werk en mogelijk huisartsen.
NIPV-onderzoeken en -kennisdocumenten
Voorbij het stoere imago. De invloed van de brandweercultuur op de verwerking van ingrijpende incidenten (2023)
Brandweermensen krijgen tijdens hun werk te maken met incidenten die ingrijpend zijn. De mentale gevolgen van ingrijpende incidenten kunnen groot zijn. Brandweermensen ervaren dergelijke incidenten vrijwel altijd als collectief, omdat ze meestal hulp verlenen in een ploeg, die bovendien weer onderdeel is van een groter geheel: het brandweerkorps. De cultuur die binnen dat collectief aanwezig is (brandweercultuur), speelt een belangrijke rol bij het verwerken van ingrijpende incidenten. Onduidelijk is echter hoe de brandweercultuur de verwerking van ingrijpende incidenten beïnvloedt. Het promotieonderzoek van Karin Dangermond, dat in samenwerking met de Universiteit voor Humanistiek is uitgevoerd, geeft dat inzicht.
-
Voorbij het stoere imago. De invloed van de brandweercultuur op de verwerking van ingrijpende incidenten (publieksversie)
pdf | 1 MB | 18-04-2023 -
Beyond tough appearances. The impact of fire service culture in the processing of critical incidents
pdf | 2 MB | 18-04-2023 -
Summary Beyond tough appearances. The impact of fire service culture in the processing of critical incidents
pdf | 616 KB | 18-04-2023
Als de emmer te zwaar wordt: verkennend onderzoek naar de georganiseerde collegiale ondersteuning binnen de brandweer (2023)
Na ingrijpende gebeurtenissen zijn psychosociale opvang en nazorg wenselijk om stressgerelateerde gezondheidsklachten en werkuitval zo veel mogelijk te voorkomen. Dit verkennende onderzoek onder 7 van de 25 veiligheidsregio’s maakt duidelijk dat er verschillen in opzet, uitvoering en ervaringen met de georganiseerde collegiale ondersteuning (TCO) zijn. Breder vervolgonderzoek in alle regio’s is wenselijk.
Lopende NIPV-onderzoeken
Nazorg ervaren door brandweermensen in het algemeen en specifiek leidinggevenden
Brandweermensen kunnen tijdens hun werk blootgesteld worden aan ingrijpende incidenten. Dit zijn incidenten die als zo overweldigend worden ervaren dat ze impact hebben op de mentale gezondheid en kunnen leiden tot klachten als angst en stress. Tijdige en juiste psychosociale ondersteuning is wenselijk, zodat dergelijke gezondheidsklachten en werkuitval zo veel mogelijk voorkomen kunnen worden.
Vooralsnog is onduidelijk hoe brandweermensen de psychosociale ondersteuning ervaren en welke behoeftes zij hebben. Om deze reden voert het NIPV een onderzoek uit naar hoe brandweermensen de psychosociale ondersteuning ervaren op drie verschillende momenten: preventief, tijdens ingrijpende incidenten en na ingrijpende incidenten. Daarbij wordt aandacht besteed aan de rol van operationeel leidinggevenden tijdens deze drie momenten. De verwachte opleverdatum is: derde kwartaal 2025.
Onderzoek naar de organisatie van psychosociale ondersteuning in de veiligheidsregio’s
Het NIPV voerde in 2024 – in afstemming met de Vakraad Bedrijfsvoering, Vakgroep Nazorg en Netwerk HR van Brandweer Nederland en met de WVSV – aan de hand van de Toolbox Psychosociale Ondersteuning voor Veiligheidsregio’s een onderzoek uit naar de wijze waarop psychosociale ondersteuning in de veiligheidsregio’s is georganiseerd. Op regionaal niveau is inzichtelijk gemaakt hoe psychosociale ondersteuning is georganiseerd. En op landelijk niveau is duidelijk gemaakt waar sterke punten en knelpunten liggen op het gebied van psychsociale ondersteuning van (crisis)medewerkers. Dit met als doel dat veiligheidsregio’s op het gebied van psychosociale ondersteuning van elkaar kunnen leren, rekening houdend met de regionale context en specifieke behoeften.
Het landelijke beeld wordt meegenomen, en uiteindelijk als hoofdstuk gepubliceerd, in het nog uit te voeren onderzoek naar hoe brandweermensen de psychsociale ondersteuning ervaren (zie hierboven).
Toolbox Psychosociale Ondersteuning voor veiligheidsregio’s
In opdracht van de Raad van Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio (RCDV) heeft Nationaal Psychotrauma Instituut ARQ in 2024 de toolbox Psychosociale Ondersteuning voor veiligheidsregio’s ontwikkeld. De toolbox is gemaakt om klachten en uitval op korte en lange termijn, waaronder PTSS, te voorkomen of te beperken. Het gaat dan om klachten bij medewerkers binnen de veiligheidsregio’s die veroorzaakt zijn door schokkende en stressvolle werksituaties.
De toolbox sluit aan bij de ‘Richtlijn psychosociale ondersteuning geüniformeerden’. Het gaat om de voorbereiding op ingrijpende gebeurtenissen, collegiale ondersteuning, het signaleren en monitoren van klachten die iemand heeft en uiteindelijk het verlenen van professionele hulp.
De procesboom in de toolbox geeft handvatten voor leidinggevenden en HR-medewerkers om te zien waar binnen de organisatie aan moet worden voldaan en welke acties er nodig zijn. Elke veiligheidsregio kan de informatie op haar eigen manier toepassen, rekening houdend met de regionale context en specifieke behoeften.
Externe bronnen
Gerelateerde kennis
Heeft u een vraag over dit onderwerp?
Neem contact met ons op via dit formulier. Uw gegevens worden alleen gebruikt voor correspondentiedoeleinden.
Velden gemarkeerd met * zijn verplicht