Problematiek in opvang vluchtelingen en asielzoekers nader beschouwd
2 maart 2023
De opvangcapaciteit van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) is niet langer toereikend. Op 26 januari 2023 kopte het NRC: “Nederland stevent af op een ‘maatschappelijk ontwrichtende asielcrisis”. Hoe kan het dat opnieuw een nieuwe asiel- of vluchtelingencrisis wordt verwacht, terwijl in 2022 maatregelen werden aangekondigd om dit te voorkomen?
Om deze vraag te beantwoorden heeft het lectoraat Crisisbeheersing van NIPV een snelle kennismobilisatie uitgevoerd. De onderzoekers hebben gesprekken gevoerd met diverse betrokken partijen – onder anderen gemeenten, veiligheidsregio’s, het COA, het Rode Kruis, Vluchtelingenwerk en de IND – om inzicht te krijgen in hoe zij tegen de huidige problemen, mogelijke oplossingen en de toekomst aankijken.
Knelpunten in beeld
Ondanks de uiteenlopende organisaties waren respondenten opvallend eensgezind over de problemen die nu spelen. De huidige opvangproblematiek maakt duidelijk hoe fragiel de asielketen is, mede door de wijze van financiering. Het COA, de IND en de vreemdelingenpolitie (AVIM) kunnen hierdoor lastig opschalen en het achter de hand houden van reserve-opvangplekken is niet rendabel.
Daarbij is het voor gemeenten momenteel (vrijwel) onmogelijk om, naast het vinden van opvangplekken en woonruimte, aan de geldende kwaliteitsnorm voor onderwijs en medische zorg te voldoen: docenten en artsen zijn (bijna) niet te vinden, en vrijwilligers of mensen zonder diploma mogen niet voor de klas staan.
Bovendien is de afgelopen jaren te weinig gedaan om de opvang structureel te organiseren. Wat in de media tot een dreigende asielcrisis is gedoopt, vinden respondenten eerder een beleidscrisis. Ondanks dat ze een hardwerkende, betrokken staatssecretaris zien, hebben ze de indruk dat zowel het urgentiebesef als politieke wil ontbreekt om problemen samen aan te pakken. Niemand pakt de spreekwoordelijke bal op. De provincies, die de opvangcapaciteit over gemeenten (zouden moeten) verdelen, zijn daarbij de ‘grote afwezigen’. Ook is het vertrouwen tussen het Rijk enerzijds en regio’s en gemeenten anderzijds geschaad, omdat het kabinet afspraken niet nakomt en sommige gemeenten geen (geschikte) opvangplekken regelen.
Aanbevelingen: denk out-of-the-box
Voor een complex probleem, zoals het opvangvraagstuk, zijn nauwelijks simpele oplossingen voorhanden. Zo lang we in een dreigende (opvang)crisissituatie zitten, moeten we accepteren dat ‘nood soms wet breekt’. Dit vergt een vorm van ‘out-of-the-box’ denken en flexibiliteit binnen de (Rijks)overheid: betrek bijvoorbeeld private organisaties bij het regelen van opvangplekken, zet gepensioneerde docenten voor de klas en versnel procedures om leegstaande panden gereed te maken als opvanglocatie. Laat bovendien asielzoekers, net als Oekraïense vluchtelingen, werken tijdens de langdurige asielprocedure: het voorkomt mentale problemen, en zorgt voor een betere integratie en meer draagvlak in de samenleving.
Bekijk ook:
Lees ook
Om veiligheidsregio’s, brandweer en bedrijfsbrandweer te helpen bij de transitie naar fluorvrij blusschuim is een handig stappenplan ontwikkeld.
In nauwe samenwerking met het Netwerk Vrijwilligheid van Brandweer Nederland is de ‘Gesprekstool vrijwilligheid bij de brandweer’ ontwikkeld. Hiermee kunnen brandweerkorpsen met elkaar in gesprek gaan over het thema vrijwilligheid.
René Hagen, tot 1 januari van dit jaar lector Brandpreventie, is benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau.
We delen de ambitie en verantwoordelijkheid om veiligheidsvraagstukken te adresseren en zo mogelijk ook te beantwoorden. Daarnaast willen beide instituten mensen opleiden die nu en in de toekomst verantwoordelijk zijn voor veiligheid in Nederland.
Het lectoraat Energie- en transportveiligheid onderzocht welke ontwikkelingen tot 2030 verwacht worden en hoe die kunnen doorwerken op de veiligheid van mensen die wonen en werken in de buurt waar deze ontwikkelingen plaatsvinden.
Het snel opmerken en inschakelen van de brandweer vergroot de overlevingskans bij woningbrand, blijkt uit onderzoek van NIPV en teams Brandonderzoek van de veiligheidsregio’s.
Om inzicht te verkrijgen in de ervaringen die bij de opvang van de Oekraïense vluchtelingen zijn opgedaan, heeft het lectoraat Crisisbeheersing een snelle kennismobilisatie uitgevoerd onder veiligheidsregio’s en gemeenten.
De leidraad GGB beschrijft het bijstandsmodel, waarin ambulancezorg, mobiele medische teams (MMT’s), Rode Kruis-Noodhulpteams, GHOR en NIPV samenwerken om tijdens een grootschalig incident op te schalen, bijstand te verlenen en effectief samen te werken.
Het Landelijk Operationeel Team Corona (LOT-C)), waarvoor veel NIPV-collega’s werkzaam waren, is per eind maart ontmanteld.