Blog: Een watertekort kan er ook nog wel bij …

5 augustus 2022

“Uiteraard zijn de waterschappen en Rijkswaterstaat waakzaam voor de mogelijke gevolgen, maar ervaringen uit het verleden leren dat ook gemeenten en veiligheidsregio’s verhoogd waakzaam zouden mogen zijn”, bloggen Menno van Duin, Frank Cools en Vina Wijkhuijs.

Tarweveld met zeer droge grond
Tarweveld met zeer droge grond.

Het is al eerder gezegd, we rollen van de ene crisis in de andere crisis. Terecht kan de vraag worden gesteld wat nu werkelijk een crisis is en wat niet, maar feit is dat het sinds begin 2020 niet meer rustig is geweest in ons land (en daarbuiten). Natuurlijk heeft het geen zin om alles een crisis te noemen – of in de heldere woorden van professor Arjen Boin: “Als we alles een crisis noemen, is niets een crisis meer” ‒ en heeft het tv-programma EenVandaag in een op zich aardige animatie geprobeerd uit te leggen wat dan wel een crisis is. [1] Nu is dat filmpje enigszins beperkt, omdat daarin een crisis een-op-een gerelateerd wordt aan de nationale crisisstructuur, alsof gemeenten en veiligheidsregio’s bij een crisis geen rol zouden hebben. Ook zonder opschaling naar een Ministeriële Commissie Crisisbeheersing (MCCb) ‒ en een serieus kijkende premier Rutte ‒ kan er sprake zijn van een crisis.

Met het staartje van de coronacrisis (wat gaat er nog komen?), een mogelijk toch wat snel verspreidend apenpokkenvirus en natuurlijk de vluchtelingencrisis is er sinds 3 augustus officieel een nieuwe crisis bijgekomen, namelijk de watercrisis. Er is officieel sprake van waterschaarste en dat betekent dat het landelijke managementteam watertekorten (afgekort MTW) vanaf nu gerechtigd is de verdeling van (mogelijk schaars wordend) water te bepalen. De langdurige droogte (als gevolg van de hitte en het gebrek aan neerslag) eist zijn tol. De waterstanden van de grote rivieren zijn extreem laag. Dat heeft gevolgen voor de scheepvaart, maar ook voor de hoeveelheid drinkwater; een fors deel van ons drinkwater komt immers uit de Maas en de Rijn. En dan te bedenken dat net iets meer dan een jaar geleden Valkenburg en andere gemeenten fors getroffen werden door extreme wateroverlast. Het MTW, waarin onder andere Rijkswaterstaat, de waterschappen en drinkwaterbedrijven participeren, coördineert de verdeling van het (schaarse) water. Er is inmiddels opgeschaald naar niveau 2 (feitelijk watertekort) en bij opschaling naar niveau 3 is er sprake van een (dreigende) nationale crisis.

Uiteraard zijn de waterschappen en Rijkswaterstaat waakzaam voor de mogelijke gevolgen, maar ervaringen uit het verleden leren dat ook gemeenten en veiligheidsregio’s verhoogd waakzaam zouden mogen zijn. Zo was er in 2003 een dijkverschuiving bij Wilnis waardoor de achterliggende woonwijk onder water liep. De langdurige droogte en de lage waterstand hadden de veenkade verzwakt. Hoewel de directe gevolgen beperkt bleven, zag de gemeente De Ronde Venen zich geconfronteerd met een enorme som aan herstelkosten en diende ze bij het Rijk een verzoek in voor een rijksbijdrage. Over deze casus heeft menig jurist zich indertijd gebogen. De afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State hanteerde het toen geldende criterium van een ramp en ging ervan uit dat onder meer een gecoördineerde inzet van diensten en organisaties vereist is. De rechter kwam daarbij tot de conclusie dat alleen bij GRIP-2 (of hoger) er sprake is van een dergelijke gecoördineerde inzet. De gemeente kwam niet in aanmerking voor de kosten die waren gemaakt nadat er was afgeschaald naar GRIP-1 of lager, waardoor de gemeente die kosten uiteindelijk zelf diende te dragen. [2] Het advies aan veiligheidsregio’s is daarom: houd eventueel straks (net iets langer) een ROT (regionaal operationeel team) in de lucht – je weet maar nooit!

Menno van Duin, Frank Cools, Vina Wijkhuijs
lectoraat Crisisbeheersing

[1] Wat er moet gebeuren om iets een crisis te noemen (YouTube)

[2] Uitspraak Raad van State, 200708717/1 (rechtspraak.nl)

Lees ook

25-04-2025
Scholieren bedenken slimme oplossingen voor brandweervraagstukken

Op 16 april streden 8 groepjes scholieren om de Technasium Brandweer Award 2024-2025. Lector Ricardo Weewer en onderzoeker Joost Hermans maakten deel uit van de jury.

25-04-2025
Leertraject over respons op digitale kwetsbaarheid

Het NIPV heeft een leertraject begeleid naar de respons op de storing op het Netherlands Armed Forces Integrated Network (NAFIN) van eind augustus 2024.

25-04-2025
Onderzoek naar rol batterijmanagementsysteem ter preventie van thermal runaway

Kan een batterijmanagementsysteem (BMS) helpen bij het voorkomen van een thermal runaway? Het NIPV deed onderzoek naar de werking van BMS’en en hun preventieve mogelijkheden.

23-04-2025
Norm voor veiligheid en prestaties brandweervoertuigen vernieuwd

Norm NEN-EN 1846-2 beperkt risico’s zodat brandweermensen veiliger kunnen werken. Deze zijn vernieuwd om onder meer de aanschaf van elektrische brandweervoertuigen makkelijker te maken.

17-04-2025
Nieuw bijscholingsprogramma scherpt brandonderzoeker

Brandonderzoekers kunnen zich vanaf nu inschrijven voor verschillende bijscholingsthema- en trainingsdagen die het NIPV dit jaar aanbiedt.

17-04-2025
Akkoord op vervolgstappen programma Onderwijs Onderweg

Deze besluiten vormen een volgende stap in het verbeteren van het onderwijsstelsel voor brandweerzorg en crisisbeheersing.

14-04-2025
Met BI processen en besluitvorming in het veiligheidsdomein ondersteunen 

“Voorheen was BI vooral terugkijken, nu is daarnaast realtime presentatie van data mogelijk. De volgende stap is misschien wel de toekomst voorspellen: data science”, vertellen Wolfgang Hasse en Ninke Maes van het BI-team van het NIPV.

08-04-2025
Bedrijfsbrandweercasus verbindt NIPV en bedrijf

Groot leerrendement voor bedrijf en brandweeronderwijs: een farmaceutisch bedrijf liet zijn bedrijfsbrandweeraanwijzing doorlichten als praktijkcasus voor het leerblok Bedrijfsbrandweer van het NIPV.

08-04-2025
SIV’er in de praktijk: Els Martijn, Veiligheidsregio Zeeland

“In mijn nieuwe job zie ik volop nieuwe uitdagingen, want er is heel veel industriële bedrijvigheid in Zeeland. De grote dynamiek in de industrie en de variatie maken dit werk leuk”, vertelt Els Martijn.