Blog: Kan je strafschoppen – crises – trainen?

12 december 2022

Lector Crisisbeheersing Menno van Duin: “Een forse portie veerkracht is altijd nodig in dergelijke, extreme situaties”.

Nederland verloor met strafschoppen op een WK en velen zullen eerdere drama’s nog herinneren waar De Boer, Seedorf en anderen op cruciale momenten een strafschop misten. Van Gaal zag 2014 – ook verlies met strafschoppen van Argentinië – ongetwijfeld weer langskomen.

De afgelopen dagen stonden er hele verhandelingen in de kranten over dit fenomeen. Hard, niet te laag en zuiver zo’n 50 centimeter van de paal! Het trainen van die strafschop kan wel – zo is langzamerhand de algemene meer wetenschappelijke opinie. Natuurlijk kan het een keer misgaan, maar door erop te trainen en vaste patronen aan te leren en te focussen op die patronen, is het beter mogelijk je – ook in die ultieme spannende situatie – te wapenen tegen de enorme druk die op dat moment op de schouders van de speler ligt. Geen garanties, maar wel een verhoogde kans door een betere focus op datgene waar het in dat ultieme moment over gaat. Dat betekent ook dat je niet nog tijdens de aanloop van gedachten moet veranderen. Bij de variant met de haperende aanloop (vreselijk lelijk – ik hoop altijd dat het dan misgaat!) zal de speler meestal helemaal geen keuze hebben gemaakt en de reactie van de keeper leidend laten zijn.

Parallellen met acute ramp of crisis en penalty

Daarmee zijn er natuurlijk interessante parallellen met de acute ramp of crisis. Kan je daar wel op trainen? Hier is hetzelfde antwoord te geven. Tot op zekere hoogte is dat trainbaar. In die zin dat je allerlei randvoorwaarden vooraf georganiseerd en beoefend kan hebben en dat flink zal uitmaken. Ook hier is er natuurlijk nog een zeker ‘restrisico’; de extreme omstandigheden waarbinnen die acute situatie zich voltrekt is altijd anders dan datgene wat beoefend is en waar vooraf al die procedures en maatregelen voor zijn bedacht. Daarom is een forse portie veerkracht altijd nodig in dergelijke situaties. Veerkracht kan vergroot worden door professionalisering (meer ervaring!) door flexibiliteit in de organisaties in te bouwen (‘de ME achter de hand’), door ook soms wat ‘out of the box’ te blijven denken maar het tegelijkertijd ook het niet te bijzonder te willen maken (vooral gewoon te blijven doen).

Extreme focus verhoogt de druk

Dat laatste sloot aan bij mooie woorden van Rafael van der Vaart – vooraf en ook na afloop – die feilloos aanvoelde dat al te grote nadruk op één onderwerp – ‘de heilige Messi’ en ‘de extreme fixatie op de strafschoppen’ – de situatie voor de spelers er niet eenvoudiger op maakte. De extreme focus op de strafschoppen draagt bij aan de routines maar verhoogt ook de druk. De crisis wordt vooral bedwongen door datgene wat al die jaren ervoor is opgebouwd aan kennis en deskundigheid in combinatie met de veerkracht van het moment. Daarmee is de strafschop ook onderdeel van het gewone en is het onvermijdelijk dat in het bijzondere (de kolkende fluitende massa en de druk op de schouders) er zaken mis zullen gaan; zeker als de verwachtingen naar buiten extra zijn opgevoerd: “we hebben er al maanden erop getraind”.

Lector Crisisbeheersing, Menno van Duin

Lees ook

10-07-2025
Lage risicoperceptie, maar wel informatiebehoefte: burgers willen anders geïnformeerd worden over klimaatrisico’s

Veel Nederlanders onderschatten de risico’s van klimaatverandering, terwijl ze wel behoefte hebben aan meer informatie – en dat het liefst op een andere manier dan nu gebeurt.

10-07-2025
“It matters what you are doing, even if you can’t always see the impact with your own eyes” 

Een paar weken geleden woonde ik de reünie bij van mijn masterprogramma Disaster Risk Management and Climate Change Adaptation in Lund, Zweden.

10-07-2025
De meeste mensen deugen: lessen uit een bijzondere doorleefsessie over grootschalige stroomuitval

In Veiligheidsregio Twente werd onlangs een unieke doorleefsessie gehouden. Geen gewone crisisoefening, maar een diepgaande verkenning van wat er gebeurt als West-Europa 3 dagen zonder elektriciteit komt te zitten.

10-07-2025
Update programma Klimaatveiligheid

Programmamanager Charlotte van Ruijven geeft het laatste nieuws over het programma Klimaatveiligheid.

10-07-2025
Pilot projectwerkplaats: inventarisatie gevolgen hitte en droogte afgerond

Voor een betere voorbereiding op extreme hitte en extreme droogte zijn de mogelijke gevolgen op publieke veiligheid en mogelijke betrokken partners in kaart gebracht.

09-07-2025
NIPV ontvangt subsidie voor onderzoeksbijdrage aan vernieuwend onderzoek naar crowd-simulaties

Het NIPV gaat een bijdrage leveren aan het project INVISE, een samenwerking met technologiepartner uCrowds en de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland. Het project richt zich op de ontwikkeling van digital twins: digitale kopieën van de leefomgeving, die beter kunnen voorspellen hoe mensen zich gedragen bij grote evenementen en in crisissituaties.

09-07-2025
Netcentrische crisisbeheersing: van ad hoc-afstemming naar op tijd in de startblokken

Drie crisispartners blikken terug op de netcentrische samenwerking tijdens de NAVO-top 2025.

07-07-2025
Factsheet SIS-inzet Tarwekamp Den Haag (‘Ik zoek mijn naaste’)

Na de explosie op 7 december 2024, ging het telefoonnummer ‘Ik zoek mijn naaste’ open voor ongeruste naasten van mogelijke slachtoffers.

03-07-2025
Van pionieren naar professionaliseren: landelijke brandweerspecialismen goed op weg

Landelijke brandweerspecialismen ontwikkelden zich tot onmisbare eenheden. Nu is het tijd voor de volgende fase.