Blog: Bonsaiboompjes kweken
26 september 2023
Het Internationaal Congres Fire Safety & Science was voor lector Brandweerkunde Ricardo Weewer een wake-upcall. “Het is vijf over twaalf. Maar nog niet helemaal te laat om in actie te komen.”
De brandveiligheid in Nederland is redelijk op orde, dachten we. De kunst is om het zo te houden. Ons laatste congres Fire Safety & Science was voor mij een wake-upcall. De Toekomstverkenning Brandweer en onderzoek naar hoogbouw wijzen in dezelfde richting. Het is vijf over twaalf. Maar nog niet helemaal te laat om in actie te komen.
Congres Fire Safety & Science (FSS) 2023
Het FSS-congres had dit jaar als thema: brandveiligheid in relatie tot duurzaam bouwen en energietransitie in de stedelijke omgeving. Het congres was een duidelijke wake-upcall. Wojciech Wegrynski en Nils Rosmuller schetsten de ontwikkelingen. De verduurzaming raast door en brandveiligheid staat niet bepaald hoog op de agenda. Regelgeving loopt achter. Batterijen en energieopslagsystemen als brandoorzaak zullen steeds meer voorkomen, zeker als er geen eisen zijn aan productveiligheid. Er is veel discussie over bouwen in hout. De huidige testmethoden blijken niet geschikt, toch worden er houten gebouwen gebouwd. De samenleving is een living lab geworden, omdat we de risico’s van de afzonderlijke ontwikkelingen niet kennen, laat staan tot welke cascade-effecten deze kunnen leiden. Een klein incident kan door gekoppelde risico’s snel tot een landelijke crisis leiden. “Normal accidents” zoals Perrow dat noemt.
Natuurbranden in de stedelijke omgeving
Jim Davies vertelde op het FSS-congres hoe Londen vorig jaar werd overvallen door een stadse natuurbrand. De brandweer kon dit met 145 brandweereenheden niet aan: “fire service collaps”. Huizen en bedrijven werden door het natuurvuur verzwolgen. Aangezien Nederland in feite een grote stad met wat parken is, kan dit bij ons ook gebeuren. Het Natuurbrandsignaal ’23 schetst al de noodzaak tot actie, maar een stadsnatuurbrand stond nog niet op het lijstje.
Toekomstverkenning Brandweer
Het is alweer 15 jaar geleden dat de brandweer haar strategische reis startte die leidde tot de Brandweer over morgen. Er werden negen trends onderkend waar de brandweer zich voor 2040 op kon richten. Bij de actualisatie in 2015 bleken de ontwikkelingen sneller te gaan dan gedacht. Vorig jaar deed de brandweer opnieuw een toekomstverkenning. In feite spelen nog dezelfde trends, maar wat verwacht werd in 2040 is nu al grotendeels werkelijkheid. Groot verschil is dat het geen losse trends meer zijn, maar dat de trends verweven zijn geraakt. Belangrijkste conclusie: de toekomst is in hoge mate onvoorspelbaar geworden.
Hoogbouw
In het thema hoogbouw komen verdichting, energietransitie, demografische ontwikkelingen en verduurzaming samen. Er wordt steeds meer, hoger en complexer gebouwd. In opdracht van de brandweer onderzocht het NIPV of branden in hoogbouw nog wel bestreden kunnen worden en of de preventievoorschriften nog passend zijn. De onderzoekers concluderen dat de brandbestrijding al lastig was, maar met de huidige ontwikkelingen en mogelijkheden branden in hoge gebouwen niet meer adequaat kunnen worden bestreden.
De brandweer als vangnet
De samenleving rekent erop dat de brandweer het wel oplost en alle branden kan blussen. Maar die verwachting kan de brandweer steeds minder waarmaken. De brandweer kan alle nieuwe ontwikkelingen onmogelijk bijhouden. In mijn blog over de innovatieagenda voor de brandweer beschreef ik al eerder de uitdagingen. Houten gebouwen, parkeergarages met laadstations, energieopslagsystemen, kunststof gevels, zonnepanelen in het dak en in de gevel die nog steeds aan minimale wettelijke normen voldoen, zijn aan de orde van de dag. We kunnen niet meer verwachten dat de brandweer dat alleen oplost. Ook niet als de brandweer nu start met de innovaties.
Eén na beste moment
“Brandveiligheid is een collectieve verantwoordelijkheid waarin ook bestuur, burgers en industrie hun rol moeten oppakken”, was de belangrijkste conclusie van het FSS-congres. Ontwerpers, architecten, fabrikanten, overheid, brandweer én burgers zullen zich ieder voor zich en samen moeten afvragen wat zíj zelf kunnen bijdragen om te voorkomen dat branden compleet uit de hand lopen.
In elk geval is óók een robuust vangnet dat het vertrouwen van de samenleving heeft noodzakelijk om alles wat misgaat snel, slagvaardig en effectief met de juiste kennis op te vangen. Zo blijven incidenten klein en loopt niet elk incident uit op een landelijke crisis.
We moeten ons realiseren dat het na twaalven is. Als je bonsaiboompjes wilt kweken, is het beste moment 30 jaar of 15 jaar (Brandweer over morgen) geleden. Het op één na beste moment om te starten is nu.
Ricardo Weewer
lector Brandweerkunde
Deze column is, in ingekorte vorm, eerder verschenen in Brandveilig.com nr. 3, 2023.