Het Bijlmerramp-complot
30 september 2022, Menno van Duin
Lector Crisisbeheersing Menno van Duin kijkt in een drieluik terug op de Bijlmerramp, 30 jaar geleden. In zijn eerste blog staat hij stil bij de complotverhalen rondom deze ramp.
Dertig jaar na de Bijlmerramp zijn de complotten van indertijd over deze ramp nog steeds populair. Eén dezer dagen start een vijfdelige serie over het neerstorten van de El Al Boeing die kort na de start van Schiphol neerstortte op een tweetal flats in de Bijlmermeer (4 oktober 1992) waarbij uiteindelijk 43 personen om het leven kwamen.
De serie is niet zozeer gericht op de ramp zelf en de spanningen van de eerste weken, maar zal – als ik de beschrijvingen in de media over deze serie mag geloven – vooral inzoomen op de verhalen die vele maanden tot jaren na de ramp de ronde deden. Iedereen die nu ouder is dan zo 45 jaar zal zich daar nog wel wat van herinneren. Het vrachtvliegtuig zou vol hebben gezeten met wapens en munitie; de exacte route van het toestel na de start zou anders zijn dan aanvankelijk werd aangegeven; direct na de ramp zouden personen van de Israëlische veiligheidsdienst in witte pakken op het rampterrein allerlei spullen hebben weggehaald; alle hulpverleners zouden (als gevolg van de lading) zijn blootgesteld aan chemische en nucleaire stoffen.
Een klein jaar na de ramp kwamen de eerste geruchten en vanaf dat moment doken verschillende journalisten – en later ook het PvdA-kamerlid Van Gijzel – hierop. In de serie staan twee van deze journalisten centraal die zich jaren richtten op al die verhalen en ook het nodige bijdroegen aan al deze geruchten en complottheorieën.
In 1998 was inmiddels zoveel over deze ramp onduidelijk dat een parlementaire enquête helderheid moest gaan bieden. De journalisten die jarenlang al die informatie boven tafel haalden, zagen dit als een succes. Zie je wel dat er het nodige aan de hand was. Uiteindelijk bleef echter weinig over van al deze geruchten en complotten en kwam de commissie – in ieder geval voor deze journalisten – met een ontluisterend rapport. Natuurlijk erkenden de betreffende journalisten niet dat zij fout zaten, maar werd ook deze enquête gezien als onderdeel van die doofpot.
Interessant is dat niet alleen de betreffende journalisten maar ook de regisseur van de serie – onder de noemer van fictie – kennelijk geen afstand kunnen nemen van al die complotverhalen. Het levert vast een spannend programma op. Ook in het Volkskrant-artikel over deze serie (Paul Onkenhout, De Volkskrant, 23 september) worden deze journalisten (Pierre Heyboer en Vincent Dekker die model staan voor de twee journalisten in de serie) nog met alle egards beschreven. Hun vasthoudendheid en doorzettingsvermogen worden geroemd. Mij leert het dat wij kennelijk in die tijd journalisten als Maarten Keulemans misten die wel in staat zijn feit en fictie goed te onderscheiden. Keulemans slaagde er ten tijde van de coronacrisis bijvoorbeeld goed in verschillende angstverhalen en complotten die de ronde deden, te weerleggen.
Kennelijk is het nog steeds moeilijk om in te zien dat deze rampvlucht en de directe nasleep minder spectaculair was dan al deze verhalen suggereerden. Het zal vast een spannende serie opleveren, maar het houdt helaas wel deze complotten in leven.
Menno van Duin, Lector Crisisbeheersing
Lees ook het tweede blog: Ervaringen bij onderzoek van de Bijlmerramp
Lees ook
Leest u wel eens een onderzoeksrapport van het NIPV? En wat doet u er dan mee? Kunt u de bevindingen toepassen, en doet u dat ook? Lees de nieuwste blog van lector Ricardo Weewer.
Het onderwijs voor brandweer- en crisisprofessionals moet klaar zijn voor de toekomst. Met die boodschap is het onderwijsjaar 2024-2025 van het NIPV officieel geopend.
Kwaliteitscontrole aan het einde van eerste-levenstoepassingen kan deze risico’s deels borgen.
Het NIPV en Universiteit Twente stellen bijzondere leerstoel in: ‘Veiligheidsaspecten van Energietransitie in de Gebouwde Omgeving’.
Een 8-tal collega’s, van verschillende organisaties, bracht vorige week een werkbezoek aan Roemenië. In enkele dagen gaven de staatssecretaris van Binnenlandse zaken en zijn collega’s een waardevol inzicht in de crisisorganisatie van het land.
Erik Schrijvers start per 1 september 2024 als lector Crisisbeheersing bij het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV).
Uit onderzoek van het NIPV blijkt dat voor brandcompartimenten groter dan 2500 m² extra maatregelen mogelijk zijn om de brandveiligheid van de opslag van lithium-ion batterijen op niveau te houden.
Dit onderzoek laat zien welke interventies kunnen worden uitgevoerd bij een zero-emissie busincident per fase van incidentbestrijding: alarmeren, herkennen, verkennen, stabiliseren, bestrijden en nazorg.
Op 31 december 2023 telde de Nederlandse brandweer in totaal 22.383 personen in repressieve dienst. Hiervan heeft 80 procent een vrijwillig dienstverband en is 14 procent beroeps. Dat en meer blijkt uit de gegevens over repressief brandweerpersoneel die het NIPV publiceert.