Natuurbrandanalisten aan de basis van risico-inschatting
7 april 2025
Het is donderdag 20 maart als het nieuwe team natuurbrandanalisten bij elkaar komt voor overleg. Er is al een aantal weken nauwelijks regen gevallen en op vrijdag en zaterdag neemt de wind toe en de relatieve luchtvochtigheid juist af. Kortom: omstandigheden waarbij een natuurbrand zich snel kan ontwikkelen. De natuurbrandanalisten stellen een uitgebreide verwachting op voor het weekend.
Wanneer de weersomstandigheden erom vragen, stellen de natuurbrandanalisten een uitgebreide natuurbrandanalyse op. De samenvatting van de analyse komt via het Landelijk Actiecentrum Natuurbranden (LAC-NB) in het landelijke multibeeld in het Landelijk Crisis Management Systeem (LCMS), waardoor de informatie bij een groot aantal organisaties terechtkomt. De natuurbrandanalisten ondersteunen daarmee de collega’s van de specialistische natuurbrandteams en veiligheidsregio’s bij het inschatten van de risico’s.
Natuurbrandanalisten met verstand van meteorologie, vegetatie en brandgedrag
In 2024 is gestart met het opleiden van zeven collega’s voor de rol van natuurbrandanalist. Onder aanvoering van Brian Verhoeven, afgestudeerd meteoroloog en onderzoeker bij het NIPV, heeft het team grote stappen gezet in het kunnen analyseren van de omstandigheden voor én tijdens natuurbranden. In het team zitten collega’s met verstand van meteorologie, vegetatie en brandgedrag en natuurbrandbestrijding. Hun expertise geeft een integraal overzicht voor specialistische natuurbrandteams en veiligheidsregio’s om een informatiegestuurde inschatting van het natuurbrandrisico te maken.
Situatie op tijd beter in beeld
“Het tijdig kunnen inschatten van het natuurbrandrisico is ontzettend belangrijk om zowel de specialistische teams als de veiligheidsregio’s voor te kunnen bereiden op de omstandigheden waarmee ze te maken kunnen krijgen”, zegt Jelmer Dam, landelijk coördinator natuurbrandbeheersing bij het NIPV. Hij faciliteert en ondersteunt de natuurbrandanalisten in hun werk. “De natuurbranden in april 2020 zullen nog vers in het geheugen liggen. Er was tijdens die branden sprake van (weers)omstandigheden die de bestrijding bijzonder lastig maakten. Maar vooraf hadden we die omstandigheden niet goed duidelijk: er was bijvoorbeeld geen bericht uitgestuurd naar de specialistische teams of veiligheidsregio’s dat de kans op een snel uitbreidende natuurbrand heel erg groot was. Op dat moment hadden we ook nog niet de beschikking over natuurbrandanalisten, dus we hadden de situatie gewoon minder goed in beeld. Internationaal vormen natuurbrandanalisten de basis voor het brandweeroptreden, doordat deze analisten een zeer nauwkeurige inschatting van het risico kunnen maken. En dan bedoel ik zowel het risico op de snelle uitbreiding van branden, als het risico dat personeel kan lopen tijdens de bestrijding, bijvoorbeeld omdat de wind gaat draaien.”
Voorbereid zijn op risicovolle dagen en vooraf actie ondernemen
Dam geeft aan: “Een recent praktijkvoorbeeld komt uit Amerika. Ruim voor de verwoestende branden in Los Angeles, hebben de natuurbrandanalisten al waarschuwingen afgegeven dat de omstandigheden zodanig extreem zouden zijn, dat de kans heel groot was dat natuurbranden onbeheersbaar zouden worden. Vooraf konden ze de bevolking waarschuwen, waardoor uiteindelijk de hoeveelheid slachtoffers relatief klein bleef. Zo willen we ook in Nederland voorbereid zijn op (zeer) risicovolle dagen: als we weten dat we te maken krijgen met moeilijke omstandigheden om natuurbranden te beheersen, kunnen we daar vooraf actie op ondernemen.”
En zo werd de situatie voor de periode van 21 en 22 maart van dit jaar ook in kaart gebracht door de natuurbrandanalisten. In de verwachting namen ze op dat er op 21 maart in het hele land een risico was op snelle uitbreiding van natuurbranden als gevolg van de harde wind en lage luchtvochtigheid en op 22 maart in het noorden en oosten van Nederland het risico hoog zou blijven. Verhoeven: “En die verwachting bleek precies te kloppen. Op zaterdag was er in het noordoosten van het land sprake van een relatieve luchtvochtigheid rond de 30 procent en windkracht 5, waardoor een natuurbrand zich daar heel snel uit kon breiden. Het waren écht risicovolle omstandigheden. Sterker nog, de omstandigheden waren zeer vergelijkbaar met bijvoorbeeld 20 april 2014, toen op Nationaal Park De Hoge Veluwe ruim 500 hectare afbrandde. Dat zette ons als team op scherp, ondanks dat het pas maart was. Gelukkig bleven echt grote branden uit, maar ik ben ontzettend blij dat we met de natuurbrandanalisten in ieder geval konden waarschuwen voor de risico’s. Je hebt niet altijd het geluk dat de ontstekingen uitblijven of op plekken zijn met een beperkte mogelijkheid tot uitbreiding.”
Zowel voor als tijdens incidenten analyses maken
De ontwikkeling van het team hangt nauw samen met de inrichting van een Landelijk Actiecentrum Natuurbranden. De natuurbrandanalisten dragen wekelijks bij aan de briefing die wordt georganiseerd voor alle betrokkenen in het actiecentrum. Maar ook tijdens incidenten zijn de natuurbrandanalisten paraat. Dam: “De natuurbrandanalisten analyseren de situatie niet alleen voorafgaand aan een brand, maar kunnen ook tijdens het incident een verwachting maken voor een specifiek gebied. Als er bijvoorbeeld een onweersbui aan komt, dan kan dat grote gevolgen voor de bestrijding van een brand hebben als de wind plotseling toeneemt en van richting verandert. De natuurbrandanalisten hebben een kort lijntje met de landelijk adviseurs natuurbrandbeheersing (LA-NB) en delen eventuele risico’s snel.”
De natuurbrandanalisten worden momenteel alleen ingezet voor het inschatten van de risico’s van natuurbranden. Dam wil alvast een voorzichtige aanbeveling doen: “We zien dat in dit team collega’s met hele brede kennis over meteorologie en de effecten van het weer op het brandweeroptreden zitten. Misschien kunnen de analisten dus in de toekomst ook wel vroegtijdig waarschuwen voor (dreigende) overstromingen als gevolg van hevige neerslag, stormen of zware onweersbuien. Het zou mooi zijn als we de potentie van dit team optimaal kunnen benutten!”
Integrale aanpak van natuurbranden
Het NIPV levert een belangrijke bijdrage aan natuurbrandveiligheid in Nederland. Hierbij staat een integrale aanpak centraal waarin onze vier werkvelden (onderzoek, onderwijs, ondersteuning, informatie) elkaar versterken. Met praktijkgericht onderzoek, state-of-the-art onderwijs, relevante informatie en ondersteuning op het gebied van natuurbrandveiligheid versterkt en verbindt het NIPV de veiligheidsregio’s, Rijk en andere crisispartners. Dat doen we bijvoorbeeld door ondersteuning van de nieuwe natuurbrandanalisten, landelijk adviseurs natuurbrandbeheersing en andere specialistische teams. Ook het nieuwe NIPV-programma Natuurbrandveiligheid geeft het onderwerp een extra impuls. Dit zorgt ervoor dat ons land beter voorbereid is op natuurbranden als gevolg van klimaatverandering.