Blog: Kan waterstof veilig worden getransporteerd door bestaande aardgasleidingen?

Nadere duiding geven

Het artikel waar het om gaat, is getiteld ‘A review of challenges with using the natural gas system for hydrogen’. In het artikel raden de auteurs het gebruik van waterstof in bestaande aardgasleidingen om diverse veiligheidsredenen af. Gasunie en netbeheerders in Nederland staan – mede op basis van andere onderzoeken – positief tegenover de veiligheid van het transport van waterstof door aardgasleidingen. Bij veiligheidsregio’s heeft het artikel tot onrust geleid, omdat ze niet weten wie of wat te geloven. Het NIPV is gevraagd om een nadere duiding te geven.

Nuance ontbreekt soms

Onze conclusie is dat de auteurs de fysische en chemische verschillen tussen aardgas en waterstof goed beschrijven. Op het gebied van veiligheid ontbreken echter enkele nuanceringen. Hierdoor worden lezers die niet bekend zijn met de (materiaal)eigenschappen van waterstof en aardgas op het verkeerde been gezet.

Waarom waterstof?

Maar eerst even terug naar het belang van waterstof: waterstof staat de laatste jaren volop in de belangstelling vanwege de rol die het speelt in de energietransitie. In de industrie kan waterstof aardgas vervangen als energiebron bij productieprocessen, zodat er geen CO₂ meer vrijkomt en klimaatdoelen gehaald kunnen worden. Daarnaast kan duurzaam opgewekte energie van bijvoorbeeld zonnepanelen en windturbines worden omgezet in waterstof, waardoor energie beter opgeslagen en getransporteerd kan worden.

Sinds de ontdekking van het gasveld in Slochteren in de jaren zestig van de vorige eeuw, beschikt Nederland over een groot netwerk aan aardgasleidingen. Vanwege het sluiten van dit gasveld kan een aantal van deze leidingen mogelijk gebruikt worden om waterstof te transporteren. Gasunie en netbeheerders onderzoeken daarom sinds enkele jaren of dit mogelijk is en, zo ja, onder welke voorwaarden.

Veiligheidsrisico’s van waterstof versus aardgas

De veiligheidsrisico’s van waterstof die de auteurs in het artikel beschrijven, worden onderkend door Gasunie en de netbeheerders. Het gaat dan vooral om de aantasting van stalen buisleidingen door waterstof en het lekken van waterstof door leidingwanden heen. Maar waar de auteurs terecht de risico’s benoemen, schieten ze tekort in hun overzicht van de vele, vaak openbaar beschikbare onderzoeken die zijn en worden uitgevoerd om deze risico’s te beperken.

Zo stellen de auteurs van het artikel dat waterstof gemakkelijker lekt dan aardgas, omdat een waterstofmolecuul kleiner is dan een aardgasmolecuul. Maar waterstof- en aardgasmoleculen zijn beide meer dan een factor 1000 kleiner dan het kleinste gaatje in een leidingsysteem. Het is dus niet verwonderlijk dat uit Brits onderzoek is gebleken dat als waterstof lekt, aardgas ook lekt. En dat als aardgas niet lekt, waterstof ook niet lekt. De auteurs noemen dit Britse onderzoek echter niet. Een tweede voorbeeld is het lekken van waterstof door leidingen heen. Dat gebeurt inderdaad, maar wat het artikel niet vermeldt, is dat aardgas ook door leidingen heengaat maar in mindere mate. Onderzoek heeft aangetoond dat de hoeveelheden waterstof of aardgas die op die manier vrijkomen zeer klein zijn en bovendien vrijkomen over de gehele lengte van leidingen. Hierdoor worden hoge gasconcentraties niet bereikt, uitzonderlijke omstandigheden daargelaten.

De veiligheid van waterstof moet in beeld blijven

Het is goed om mensen te attenderen op de risico’s die kunnen ontstaan als aardgas wordt vervangen door waterstof. Waterstof is immers een gevaarlijke stof waar voorzichtig mee moet worden omgegaan. Wij pretenderen niet voor 100% de ins en outs te kennen die met de introductie van waterstof in aardgasleidingen gepaard gaan, maar zijn er wel van overtuigd dat het artikel een onvolledig beeld geeft van de werkelijke risico’s.

Wij zijn van mening dat door het wegvallen van aardgas als energiebron en door de klimaatdoelstellingen van Nederland en Europa, waterstof ook vanuit veiligheidsperspectief in beeld kan blijven als vervanger van aardgas. Waterstof kan veilig toegepast worden in systemen die oorspronkelijk ontworpen zijn voor aardgas, mits passende maatregelen worden genomen om verbrossing en vermoeiing te voorkomen. 

Lees de uitgebreidere inhoudelijke reactie

Margreet Spoelstra en Johan Reinders
Onderzoekers Energie- en transportveiligheid