7 Klimaatverandering
Een groot deel van Bonaire wordt bedreigd door klimaatverandering. Uit een onderzoek uit 2022 dat de Vrije Universiteit in opdracht van Greenpeace uitvoerde, blijkt dat het laaggelegen eiland, als we niks doen, aan het einde van deze eeuw voor een vijfde deel onder water zal staan. “Daarnaast kan klimaatverandering leiden tot het uitsterven van de koraalriffen,” vertelt Edison Rijna.
“Die riffen fungeren als golfbreker, dus zonder gezond koraal wordt de kans op overstromingen alleen maar groter. Het koraal is daarbij erg belangrijk voor de economie, vanwege het duiktoerisme. En het is een belangrijk onderdeel van onze identiteit. Niet voor niets heet de hoofdstad Kralendijk, ofwel ‘Koralendijk’.” Rijna was van 2014 tot 18 april 2023 gezaghebber van Bonaire. Met ingang van die datum werd hij speciaal gezant voor Caribisch Nederland voor EU-fondsen, VN-fondsen en economische betrekkingen met Latijns-Amerika. “Ik merk dat de Europese Unie en ook de departementen in Nederland soms niet helemaal weten wat er daadwerkelijk op de eilanden speelt. Ik wil een rol spelen in het bevorderen van dat begrip. Dat onderzoek uit 2022 was daarbij zeker een wake-upcall.”
“Ver voordat duurzaamheid internationaal een item werd, waren wij op Bonaire al bezig met maatregelen om koraal te beschermen. Daarom is ons koraal nog steeds in relatief goede staat. Een ander symbool van Bonaire wordt overigens ook bedreigd door de dreigende overstroming. In het zuiden van Bonaire broeden de flamingo’s en staan de slavenhuisjes. Als we niks doen, komt op termijn juist dat deel onder water te staan.”
Neemt Bonaire maatregelen tegen dreigende overstromingen? “Natuurlijk doen we dat,” antwoordt Rijna. “Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat de mangroves in goede staat zijn. Die kunnen water tegenhouden. Maar ik denk dat met name de internationale gemeenschap in actie moet komen. Aan adaptatie kunnen we als Bonaire en de rest van de kleine eilanden zelf wat doen, maar mitigatie vraagt om een gecoördineerde internationale aanpak.” Rijna denkt dat het rapport van de VU ook een waarschuwing was voor de Nederlandse overheid. “Ik wil me er als speciaal gezant voor inzetten dat men zich realiseert wat de impact is op deze bijzondere Nederlandse gemeente, die toch echt onderdeel van het land is.”
Samenwerking tussen de eilanden
Rijna merkt op dat de Caribische eilanden sinds orkaan Irma meer zijn gaan samenwerken. “Tot nu toe hebben wij minder last van orkanen dan bijvoorbeeld Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius. Wel hebben wij last van wind reversals. Het hele eiland is gebouwd op de noordoostpassaat, maar bij storm draait de wind naar zuidwest en worden pieren weggeslagen, lopen huizen schade op en worden wegen weggespoeld. Je ziet ook dat stormen groter worden. Irma was een storm die buiten alle proporties was. Door klimaatverandering komen stormen dichter bij Bonaire. De kans bestaat dus dat er ooit een orkaan op de ‘ABC-eilanden’ Aruba, Bonaire en Curaçao aan land komt.”
“Op dit moment wordt er gezamenlijk gewerkt aan een signaleringssysteem bij tsunami-dreiging. Want hoe ga je je volk dan bijvoorbeeld om drie uur ’s nachts wakker maken? Na Irma werden mensen van de bovenwindse eilanden naar een benedenwinds ziekenhuis gebracht. Voordat de storm toesloeg, werden kwetsbare mensen uit voorzorg geëvacueerd. De crisiscoördinatoren van de bijzondere gemeenten Bonaire, Saba en Sint Eustatius én van de landen Sint Maarten, Curaçao en Aruba zijn onlangs bij elkaar gekomen om die samenwerking te intensiveren en heldere afspraken te maken.”
Sargassum bedreigt de stranden
Ook burgers worden geactiveerd als er crises of rampen dreigen. Bij het opruimen van sargassum bijvoorbeeld. “Sargassum is een zeewier dat onze stranden ernstig bedreigt,” vertelt Rijna. “In Brazilië en Latijns-Amerika gebruiken ze veel kunstmest en bij regen gaat die de zee in. Zeewieren als sargassum vinden die kunstmest heerlijk, dus er drijven hele bergen van dat spul naar onze kusten. Als het sargassum aanspoelt, trekt het de zuurstof uit het water en gaan de gezonken hopen rotten. Daardoor gaat alles dood: schildpadden, krabben, vissen… En het stinkt bovendien ontzettend. Het is echt een bedreiging voor het hele Caribisch gebied, voor zowel de economie als de leefbaarheid. Daarom kunnen burgers zich via WhatsApp en social media bij de natuurorganisaties op de eilanden melden om te helpen bij het opruimen.”
Galileo en Copernicus
Zo komt er heel wat op de Bijzondere Gemeenten van Nederland af. Het rapport van de VU is kritisch op de Nederlandse overheid, die nog maar weinig oog lijkt te hebben voor de klimaatdreigingen op deze eilanden. Toch ziet Rijna in zijn nieuwe functie dat de bereidwilligheid vanuit Europa er zeker is. “Als gezant heb ik veel contact met de Europese Unie rond het mondiale satellietnavigatiesysteem Galileo en het aardobservatieprogramma Copernicus. De programma’s laten informatie en weerbeelden zien waardoor bijvoorbeeld waarschuwingssystemen eerder in werking worden gesteld. Zo kunnen vooraf evacuaties plaatsvinden. Dit wordt nu breed uitgerold in het Caribisch gebied en in Amerika. Als gezant draag ik eraan bij dat de eilanden van Caribisch Nederland hierin ook worden meegenomen. Vanuit Europa wordt daar ruimhartig aan bijgedragen. Men begint het grote belang van veiligheid voor Caribisch Nederland echt in te zien.”
“Op dit moment wordt er gezamenlijk gewerkt aan een signaleringssysteem bij tsunami-dreiging. Want hoe ga je je volk dan bijvoorbeeld om drie uur ’s nachts wakker maken? Na Irma werden mensen van de bovenwindse eilanden naar een benedenwinds ziekenhuis gebracht. Voordat de storm toesloeg, werden kwetsbare mensen uit voorzorg geëvacueerd. De crisiscoördinatoren van de bijzondere gemeenten Bonaire, Saba en Sint Eustatius én van de landen Sint Maarten, Curaçao en Aruba zijn onlangs bij elkaar gekomen om die samenwerking te intensiveren en heldere afspraken te maken.”