Spoorveiligheid

Vervoer per spoor speelt een belangrijke rol in onze samenleving. Zowel voor de mobiliteit van mensen, als voor het transport van goederen. Het spoor heeft daarmee een maatschappelijk en economisch belangrijke functie. Spoorbeheerder ProRail en spoorvervoerders zetten zich daarom samen in om betrouwbare spoorverbindingen in stand te houden en spoorveiligheid te garanderen. Bij een incident zet ProRail zich in om, in samenwerking met overheidshulpdiensten het ongeval te verhelpen en het spoor veilig vrij te geven. Uitdagingen bij spoorincidentbestrijding zijn de lastige bereikbaarheid van het spoor en de beperkte werkruimte. In het kader van spoorveiligheid is een goede samenwerking tussen hulpdiensten en ProRail van belang.

Samenwerking

De samenwerking tussen ProRail, politie en veiligheidsregio’s is gestart bij de aanleg van de HSL/Betuweroute. Daar zijn het Veiligheidsmanagementoverleg Spoor (VMO) en Samenwerkingsoverleg Spoor (SO) uit voortgekomen.

In deze samenwerkingsverbanden wordt gewerkt aan lesstof, oefenprogramma’s, spoorrisicoprofiel, landelijke aandachts- en informatiekaarten. In 2020 zijn de samenwerkingsafspraken ondertekend.

Plannen en procedures

Een werkgroep met vertegenwoordigers van Politie, veiligheidsregio’s en NIPV ontwikkelt en beheert de volgende documenten: 

• Landelijke informatiekaart Spoor (LIS). 
• Landelijke aandachtskaart Spoor (LAS).
• Landelijke aandachtskaart Betuweroute.
• Landelijke aandachtskaart HSL-Zuid.

Daarnaast stemt ProRail met deze werkgroep af over onder andere calamiteitenplannen tunnels en informatiekaarten emplacementen.  

Hulpdiensten kunnen de operationele informatiekaarten voor tunnels en emplacementen, en de calamiteitenkaarten materieel opvragen via het contactformulier onderaan.

Voor de politie is een protocol, webapp en video beschikbaar voor een versnelde afhandeling van een aanrijding op het spoor. De video is een gezamenlijke productie van de NP, ProRail, NS en het OM. De video is toegankelijk via de link van producent Karst Grid. Het protocol is toegankelijk via de politieomgeving.

De inhoud van de app beschrijft het veilig werken op en rond een spoorwegbaanvak, de 3 scenario’s uit het protocol, de rollen binnen de politie en de overige rollen en verantwoordelijkheden bij een aanrijding.

Ook geeft de app nadere achtergrond informatie over bijvoorbeeld incidenten met veel impact/opschaling.  De inhoud van de app over het veilig werken zijn conform het LIS en de afspraken uit het SO.

Recent is daarin nog opgenomen de Meldkamer check. Deze staat nog niet in het LIS. De inhoud van het protocol en de app zijn/worden bij de politie ook onderdeel van de interne opleiding Basis opleiding spoor.

Risico- en crisisbeheersing

Om een goede balans te vinden tussen de veiligheid op en rond het spoor, het economisch belang van het vervoer van gevaarlijke stoffen en de mogelijkheid voor ruimtelijke ontwikkelingen nabij het spoor is de Wet Basisnet ontwikkeld. Deze wet geldt voor vervoer van gevaarlijke stoffen via weg, water en spoor. In Nederland nemen we daarmee extra veiligheidsmaatregelen boven op de bestaande Europese wetgeving.

Met het Basisnet voor het spoor zijn afspraken gemaakt over het risico dat het vervoer van gevaarlijke stoffen mag veroorzaken. Deze zijn per spoortraject vastgelegd in zogenaamde risicoplafonds. Gemeenten moeten bij de ruimtelijke ordening (het bouwen langs het spoor) rekening houden met deze risicoplafonds. Als het risico hoog is, mogen er dicht bij het spoor geen woningen en andere kwetsbare bestemmingen gebouwd worden.

Het Basisnet trekt zo een denkbeeldige lijn tussen het vervoer en de bebouwing. Wat verder weg van het spoor moeten gemeenten bij ruimtelijke ontwikkelingen een gedegen afweging maken: welke bestemmingsfuncties zijn, uitgaande van de afgesproken risicoplafonds, acceptabel en welke maatregelen kunnen in de ruimtelijke inrichting worden genomen om te voorkomen dat bij een ongeval veel slachtoffers vallen door gevaarlijke stoffen? Ook geeft het Basisnet gemeenten en veiligheidsregio’s inzicht waarmee bij rampbestrijdingsplannen rekening te houden.

Incidentbestrijding en -evaluatie

Op het gebeid van ‘Incidentbestrijding en evaluaties’ richten we ons op het leren van de spoorincidenten waar hulpverleners opgetreden hebben. Dat doen we door inzicht te krijgen in de incidenten die landelijk plaatsvinden en de lessen die daar regionaal uit getrokken worden te analyseren. Die lessen en eventuele trends worden vertaald naar aangepaste procedures en/of les- en leerstof.

Vakbekwaamheid

Het Nederlandse spoor is één van de veiligste in Europa, maar er vinden nog steeds grotere spoorwegongevallen plaats waarbij meerdere hulpdiensten en ProRail gezamenlijk in actie komen. Hierbij kan worden gedacht aan een ongeval met gevaarlijke stoffen, een botsing van treinen of het ontsporen van een trein. Dit soort incidenten vereisen specifieke kennis en een goede samenwerking tussen de hulpdiensten en ProRail. Dit mede omdat het optreden op het spoor ook niet ongevaarlijk is.

Om hulpverleners voor te bereiden op dergelijke incidenten wordt er continu aandacht besteed aan het verbeteren van de vakbekwaamheid van de incidentbestrijders. Dit doen we bijvoorbeeld doormiddel door het ontwikkelen van E-Modules, het organiseren van praktijkactiviteiten en het opstellen van vakbekwaamheidsprogramma’s. Dit met het doel om zo effectief mogelijk te kunnen optreden bij incidenten op het spoor en de schade op ieder aspect te kunnen beperken.  

Commissie monitoring en rapportage

De commissie Monitoring en Rapportage heeft als taak:

• Monitoring (borging) en waar nodig, actualiseren van afspraken zoals opgenomen in de samenwerkingsafspraken. Het betreft afspraken uit het veiligheidscontract en de convenanten.
• Het opstellen van een jaarlijkse rapportage.

De commissieleden hebben als achtergrond incidentbestrijding, politie en/of ProRail.