Maatwerkopleiding Ploegchef voor vrijwillige postcommandanten in Amsterdam en Rotterdam
28 mei 2025
Samen aan de slag om de ‘koude kant’ van leidinggeven te verdiepen. Leen van den Ouden en Wilfred van Randwijk van Veiligheidsregio’s Rotterdam-Rijnmond (VRR) en Amsterdam- Amstelland (VRAA) hebben de handen ineengeslagen voor een gezamenlijk opleidingstraject op maat, verzorgd door het NIPV. Aanleiding was de behoefte in beide regio’s om vrijwillige postcommandanten beter toe te rusten voor hun taak als ploegchef. Deze maand starten twaalf vrijwilligers met de avondopleiding.
Hoe kwam dit traject tot stand?
“Eerst een stukje geschiedenis”, begint Van den Ouden het gesprek. Van den Ouden is programmamanager weerbare samenleving bij de VRR en als docent en examinator betrokken bij het NIPV. “In onze regio’s is het aantal postcommandanten gehalveerd. Tegelijkertijd moeten zij een groter team aansturen, bijvoorbeeld 35 vrijwilligers op meerdere kazernes. Waar tijdens een inzet de leidinggevende taken bij de bevelvoerder liggen, heeft de ploegchef een heel andere focus, namelijk de koude taken in de driehoek ‘leidinggeven’, ‘coachen’ en ‘managen’. Voor ploegchefs is er al langere tijd de reguliere leergang Ploegchef van het NIPV, maar dat is een dagopleiding en dus minder geschikt voor vrijwilligers, die vaak een fulltime baan hebben. Daarom ontstond het idee om een avondopleiding aan te bieden.”
Wendy van Middelkoop is als decaan bij het NIPV betrokken bij de leergang en was meteen enthousiast over het idee van een maatwerkopleiding. Van Middelkoop: “De benaming van deze functie verschilt per veiligheidsregio. Ook heeft het feit of er een beroepsploeg wordt aangestuurd of een vrijwillige post, gevolgen voor de functienamen. Denk bijvoorbeeld aan de functienamen wachtcommandant of ploegchef bij een beroepsploeg, en postcommandant of-coördinator bij vrijwillige korpsen. Het is voor ons een mooie opdracht om de opleiding af te stemmen op vrijwillige ploegchefs, die toch weer tegen andere uitdagingen aanlopen in hun werk.”
Wat willen jullie bereiken?
“Ook het onderzoek van Karin Dangermond en Ricardo Weewer naar de vrijwillige brandweer heeft bijgedragen aan dit traject”, vult Van Randwijk aan. Van Randwijk is sectormanager brandweerzorg bij VRAA en heeft in de loop der jaren de samenstelling van het vrijwilligerskorps zien veranderen. “De teams zijn nu pluriformer van samenstelling. Dat vraagt andere kwaliteiten van de leidinggevenden. Zo zijn de jongere generaties een stuk mondiger en dat creëert een andere dynamiek. Hoe ga je daar als ploegchef mee om? We willen hun een stevige rugzak meegeven met een stukje zelfkennis en gesprekstechnieken, om zowel de individuele vrijwilliger als het team goed te kunnen coachen.”
De deelnemers geven aan behoefte te hebben aan meer inhoud en theoretische onderbouwing, zodat zij zich steviger voelen in hun rol als leidinggevende. Van Randwijk: “Je bent immers één van hen, maar tegelijk ook een verlengstuk van het management en de bedrijfsvoering. In de opleiding proberen we die menselijke én zakelijke kant samen te brengen.”
Hoe is de leergang opgebouwd?
De leergang is opgebouwd rondom een aantal leerlijnen. Van den Ouden legt uit: “Eerst ga je met jezelf aan de slag: wat is jouw leiderschapsstijl? Ben je sturend of meer coachend? Daarna staat leidinggeven aan individuen centraal, zoals coaching. Vervolgens zijn er lessen over bedrijfsvoering en daarna ligt de focus op leidinggeven aan het team. De deelnemers maken een ploeganalyse en leren functioneringsgesprekken voeren, waarbij ook conflicthantering aan bod komt.” “En vergeet niet het mentale aspect”, vult Van Randwijk aan. “In een team spelen veel zaken onder de oppervlakte. Het is de kunst dat te signaleren en het gesprek erover aan te gaan. In sommige teams is er veel weerstand bij veranderingen; hoe ga je daarmee om en hoe krijg je ze mee?”
Wat is de meerwaarde van maatwerk?
“We werken met casuïstiek die herkenbaar is voor vrijwilligers”, zegt Van Middelkoop. “Door te werken met de opbrengsten van onderzoek naar leiderschap en vrijwilligheid bij de brandweer en de casuïstiek die we tijdens groepsgesprekken horen, verrijken we de leergang en werken we met zaken waar mensen in de praktijk echt tegenaanlopen.”
Van den Ouden vult aan: “Vrijwilligers zijn echt een andere doelgroep met een andere casuïstiek. De brandweer is niet hun primaire taak en ze zijn meestal geen manager van beroep. Daarom gaan we aan de slag met hun eigen praktijkervaringen en proberen de opdrachten daar ook op aan te passen.” “Naast theorie en praktijkopdrachten zit de meerwaarde voor de deelnemers ook in het sparren met elkaar”, aldus Van Randwijk. “Door deel te nemen aan de leergang vergroot je je netwerk. Ook word je onderdeel van de community van ploegchefs, zodat je kunt leren van andere postcommandanten.”
Inmiddels hebben twaalf postcommandanten zich opgegeven voor de leergang, die deze maand van start gaat in Leiden. Zij hopen binnen een jaar hun diploma in ontvangst te nemen.
Bekijk meer informatie over de leergang Ploegchef. Of neem contact op met decaan Wendy van Middelkoop.
