Maatwerkopleiding Ploegchef voor vrijwillige postcommandanten in Amsterdam en Rotterdam  

Mei 2025

“Samen aan de slag om de ‘koude kant’ van leidinggeven te verdiepen” 

Leen van den Ouden en Wilfred van Randwijk van respectievelijk de veiligheidsregio’s Rotterdam Rijnmond (VRRR) en Amsterdam Amstelland (VRAA) hebben de handen ineen geslagen voor een gezamenlijk opleidingstraject op maat, verzorgd door het NIPV. Aanleiding was de behoefte in beide regio’s om vrijwillige postcommandanten beter toe te rusten voor hun taak als Ploegchef. In mei starten twaalf vrijwilligers met de avondopleiding.  

Hoe kwam dit traject tot stand?  

“Eerst een stukje geschiedenis,” begint Leen het gesprek. Leen is Programmamanager weerbare samenleving bij de VRRR en als docent en examinator betrokken bij het NIPV. “In onze regio’s is het aantal postcommandanten gehalveerd. Tegelijkertijd moeten zij een groter team aansturen, bijvoorbeeld 35 vrijwilligers op meerdere kazernes. Waar tijdens een inzet de leidinggevende taken bij de bevelvoerder liggen, heeft de ploegchef een heel andere focus, namelijk de koude taken in de driehoek ‘leidinggeven’, ‘coachen’ en ‘managen’. Voor ploegchefs is er al langere tijd de reguliere leergang Ploegchef van het NIPV, maar dat is een dagopleiding en dus minder geschikt voor vrijwilligers, die vaak een fulltime baan hebben. Daarom ontstond het idee om een avondopleiding aan te bieden.” 

Wendy van Middelkoop is als decaan bij NIPV betrokken bij de leergang en was meteen enthousiast over het idee van een maatwerkopleiding. Wendy: “De benaming van deze functie varieert tussen verschillende veiligheidsregio’s. Ook heeft het feit of er een beroepsploeg wordt aangestuurd of een vrijwillige post, gevolgen voor de benaming. Denk bijvoorbeeld aan de functienamen wachtcommandant of ploegchef bij een beroepsploeg, de functienamen postcommandant of –coördinator bij vrijwillige korpsen. Het is voor ons een mooie opdracht om de opleiding af te stemmen op vrijwillige ploegchefs, die toch weer tegen andere uitdagingen aanlopen in hun werk.” 

Wat willen jullie bereiken?  

“Ook het onderzoek van Karin Dangermond en Ricardo Weewer over de vrijwillige brandweer heeft bijgedragen aan dit traject”, vult Wilfred aan. Wilfred is sectormanager brandweerzorg bij VRAA en heeft in de loop der jaren de samenstelling van het vrijwilligerskorps zien veranderen. “De teams zijn nu pluriformer van samenstelling. Dat vraagt andere kwaliteiten van de leidinggevenden. Zo zijn de jongere generaties een stuk mondiger en dat creëert een andere dynamiek. Hoe ga je daar als ploegchef mee om? We willen hen een stevige rugzak meegeven met een stukje zelfkennis en gesprekstechnieken, om zowel de individuele vrijwilliger als het team goed te kunnen coachen.” 

De deelnemers geven aan behoefte te hebben aan meer inhoud en theoretische onderbouwing, zodat zij zich steviger voelen in hun rol als leidinggevende. Wilfred: “je bent immers één van hen, maar tegelijk ook een verlengstuk van het management en de bedrijfsvoering. In de opleiding proberen we die menselijke én zakelijke kant samen te brengen.”  

Hoe is de leergang opgebouwd?  

De leergang is opgebouwd rondom een aantal leerlijnen. Leen legt uit: “Eerst ga je met jezelf aan de slag: wat is jouw leiderschapsstijl? Ben je sturend of meer coachend? Daarna staat leidinggeven aan individuen centraal, zoals coaching. Na een aantal lessen over bedrijfsvoering staat leidinggeven aan het team centraal. De deelnemers maken een ploeganalyse en leren functioneringsgesprekken te voeren, waarbij ook conflicthantering een rol speelt.” “En vergeet niet het mentale aspect,” vult Wilfred aan. “In een team spelen veel zaken onderwater. Het is de kunst dat te signaleren en het gesprek erover aan te gaan. In sommige teams is er veel weerstand bij veranderingen; hoe ga je daarmee om en hoe krijg je ze mee?” 

Wat is de meerwaarde van maatwerk?  

“We werken met casuïstiek die herkenbaar is voor vrijwilligers”, zegt Wendy. “Door te werken met de opbrengsten van onderzoek naar leiderschap en vrijwilligheid bij de brandweer en de casuïstiek die we tijdens groepsgesprekken horen, verrijken we de leergang en werken we met zaken waar mensen in de praktijk echt tegenaan lopen.” 

Leen vult aan: “Vrijwilliger is echt een andere doelgroep met een andere casuïstiek. De brandweer is niet hun primaire taak en ze zijn meestal geen manager van beroep. Daarom gaan we aan de slag met hun eigen praktijkervaringen en proberen de opdrachten daar ook op aan te passen.” “Naast theorie en praktijkopdrachten zit de meerwaarde voor de deelnemers ook in het sparren met elkaar,” aldus Wilfred. “Door deel te nemen aan de leergang vergroot je je netwerk. Ook word je onderdeel van de community van ploegchefs, zodat je kunt leren van andere postcommandanten.” 

Inmiddels hebben twaalf postcommandanten zich opgegeven voor de leergang, die in mei van start gaat in Leiden. Zij hopen binnen een jaar hun diploma in ontvangst te mogen nemen.  

Meer informatie over de leergang Ploegchef: https://nipv.nl/opleidingen/leergang-ploegchef/ of neem contact op met Wendy.vanMiddelkoop@nipv.nl