Literatuurstudie naar multidisciplinair leiderschap tijdens crises
7 december 2023
Tijdens een crisis staat er veel op het spel: de veiligheid en gezondheid van burgers en hulpverleners, de continuïteit van vitale diensten, openbare orde en veiligheid, natuur en milieu. Terecht worden er dan ook hoge eisen gesteld aan crisismanagement en -leiderschap. Reden voor het NIPV om onderzoek te doen naar crisisleiderschap. De resultaten uit deze verkennende literatuurstudie dienen als input voor empirisch vervolgonderzoek naar crisisleiderschap op operationeel, tactisch en strategisch niveau.
Factoren die het crisisleiderschap beïnvloeden
In deze studie is onderzocht welke factoren het crisisleiderschap beïnvloeden. De studie toont dat vier factoren multidisciplinair leiderschap tijdens een crisis beïnvloeden, namelijk:
- Situationele factoren, zoals de mate van dreiging, omvang en soort crisis.
- Omgevingsfactoren, zoals het aantal betrokken crisisteams, bestuurlijke betrokkenheid en reacties van gedupeerden.
- Leiderschapsfactoren, zoals persoonlijkheid, vaardigheden en leiderschapsstijlen.
- Teamfactoren, zoals de samenstelling, bereidheid en kunde van het crisisteam.
Vijf leiderschapsdimensies
Op basis van dit onderzoek onderscheiden de onderzoekers vijf leiderschapsdimensies. Deze dimensies gelden voor elke (in)formele leider binnen crisismanagement, ongeacht rol, hiërarchische positie en taken. Het gaat om:
- Taakgericht leiderschap (‘de professional’): gericht op de uitoefening van concrete taken en processen.
- Teamgericht leiderschap (‘de primus inter pares’): gericht op de behoeften, verwachtingen en bereidheid van het crisisteam.
- Omgevingsgericht leiderschap (de partner’): gericht op de interacties met het bredere crisisnetwerk, gedupeerden en de samenleving.
- Persoonlijk leiderschap (‘de mens’): gericht op de leider zelf met zijn mens-zijn, valkuilen, vaardigheden en voorkeursstijlen.
- Integratief leiderschap (‘de gids’): de leider heeft de verschillende leiderschapsstijlen volwaardig geïntegreerd in zijn/haar handelingsrepertoire.
Reflecteren op eigen functioneren
Crisisfunctionarissen kunnen deze dimensies gebruiken om te reflecteren op hun eigen functioneren: in hoeverre zijn deze dimensies onderdeel van je handelingsrepertoire als leider en hoe schakel je tussen de verschillende dimensies?
Vervolg: empirisch onderzoek naar goed operationeel crisisleiderschap
Momenteel voeren we vervolgonderzoek uit in drie veiligheidsregio’s. Hierbij staat het leiderschap van de leider CoPI (= commando plaats incident) centraal.