Kennismaken met IV-scenario’s op Brandweerevent

Nieuws van het LEC Industriële Veiligheid, november 2024

Het Brandweerevent op 16 en 17 oktober werd dit jaar druk bezocht. Zo’n 1100 brandweerfunctionarissen togen naar Nijkerk om elkaar te ontmoeten en kennis op te doen tijdens een van de vele deelsessies over actuele thema’s in het veiligheidsdomein. Ook het LEC Industriële Veiligheid (LEC IV) was present en verzorgde een deelsessie, over scenariodenken en ‘industriële risico’s’, die zich in toenemende mate ook buiten de klassieke ‘Seveso-regio’s’ kunnen voordoen. ‘Van scenariodenken naar scenariospecialist’.

Net als vorig jaar was het LEC IV met een informatiestand aanwezig op het Inspiratieplein van de eventlocatie. Ook collega’s van de Sector Milieu en Industrie van Brandweer Nederland sloten aan. Doel: kennismaken en kennis delen met brandweercollega’s die meer willen weten over het IV-specialisme.

‘Netwerken’

Programmamanager Ron Bouwman van het LEC IV: “Het jaarlijkse Brandweerevent is ook voor ons ‘the place to be’. Om ons eigen netwerk te ontmoeten en om te laten zien met welke ondersteunende diensten en producten wij er zijn voor de gehele Nederlandse brandweer. Onze publicaties, zoals handreikingen, leidraden en factsheets, zijn voor meer brandweerfunctionarissen zinvol dan alleen voor specialisten industriële veiligheid. Want risico’s die we in het verleden vooral kenden van Seveso-inrichtingen, sluipen als gevolg van de energie- en grondstoffentransitie steeds meer de stedelijke gebieden binnen. Bovendien zijn ook veel van onze opdrachtgevers, de directeuren veiligheidsregio, op het event aanwezig. Voor het LEC is het dan ook een mooie gelegenheid om te netwerken.”

Tijdens de druk bezochte deelsessie die het LEC IV verzorgde, zag Ron Bouwman niet alleen bekenden uit het Netwerk Industriële Veiligheid onder de deelnemers, maar ook veel nieuwe gezichten van afdelingen Risicobeheersing, maar ook vanuit het taakveld repressie. “Voor sommige deelnemers was de besproken thematiek een eerste kennismaking met het specialisme industriële veiligheid; voor anderen was het een verdieping”, aldus Bouwman.

Opslaggebouwen

In de deelsessie nam Henk van Wetten de deelnemers mee in de wereld van scenario’s, met als binnenkomer dat escalatiescenario’s met IV-eigenschappen zich op ieder bedrijfsterrein met grote opslagloodsen kunnen voordoen. Want wat ligt er allemaal in die loodsen? Ook opslaggebouwen met koopmansgoederen, die formeel niet onder de Seveso-regelgeving vallen, kunnen nog steeds vol producten staan die kunnen leiden tot plasbranden, veel schadelijke uitststoot en een grote omgevingsimpact. Voor repressieve brandweerlieden is het belangrijk te weten wat er in de loods zit maar ook welke ‘lines of defence’ (LOD’s) aanwezig zijn, want die bepalen hun handelingsperspectief. Compartimentering en stationaire brandbeveiligingsinstallaties remmen de brandontwikkeling en geven meer tijd. En is het een PGS-15-loods? Dan is het sowieso een IV-scenario en moet de aanwezige stationaire installatie, vaak een schuimblusinstallatie, de brand effectief blussen.

Belangrijk in zo’n geval is dat de brandweer een stap terug doet en niet zonder meer een opslagruimte betreedt waar een stationair schuimblussysteem in werking is. Want in een volgeschuimde ruimte kunnen brandweerlieden niets uitrichten en het openen van deuren kan leiden tot het wegstromen van het schuim, waardoor het effect van deze line of defence kan wegvallen en de brand alsnog escaleert. Van Wetten benoemde verder het cascademodel. Hoe één incident kan leiden tot een kettingreactie van gebeurtenissen, waardoor het incident onbeheersbaar kan worden. Bijvoorbeeld een aanrijding van een heftruck met een opslagstelling, die daardoor bezwijkt, met brand als gevolg.

Met de ‘vlinderdasbenadering’ kan in de hele keten proactie-preventie-preparatie-repressie een keuze worden gemaakt uit maatregelen die deze risico’s beheersen. Van bouwkundig-technische maatregelen zoals aanrijdbescherming of een goede opleiding voor heftruckchauffeurs, via compartimentering en stationaire blussystemen tot een repressieve strategie voor als de eerdere LOD’s falen.

Een waarschuwing van Van Wetten: “Vertrouw in een opslagvoorziening met stationaire brandbeveiliging nooit volledig op het functioneren van die systemen, want ze kúnnen falen. En dan moet je aan de repressieve kant toch een strategie hebben voorbereid voor hoe je zo’n incident kunt beheersen en brandoverslag naar belendingen kunt voorkomen. In de vakgebieden risicobeheersing en IV maken we gebruik van het Scenarioboek als basis voor het beheersbaar maken van de risico’s in industriële objecten. Aan de hand daarvan beoordelen we de bouwplannen en vergunningen, maar belangrijk is om in de gebruiksfase ook toezicht te blijven houden op het goed functioneren van alle lines of defence en te controleren of het onderhoud goed is geborgd. Want het samenspel van goed functionerende ‘BIO-maatregelen’ in een complex opslaggebouw bepaalt wat de brandweer op het ‘Uur U’ wel kan en wat niet.

Ammoniaktransitie

Tijdens het Brandweerevent werden, zowel in het plenaire programma als in deelsessies, meerdere thema’s besproken die ook het werkveld van het LEC IV raken. In het bijzonder de invloed die ontwikkelingen als klimaatadaptatie, energie- en grondstoffentransitie heeft op het werk van de brandweer. Een leerzame workshop werd verzorgd door H2K over de eigenschappen van ammoniak bij incidenten. Actueel, want Nederland staat aan de vooravond van een ‘waterstoftransitie’ waarbij ammoniak als waterstofdrager op grote schaal zal worden geproduceerd, getransporteerd en opgeslagen. In buisleidingen, spoorketelwagens en schepen. Maar wat is ammoniak precies? Hoe gedraagt het gas zich als het vrijkomt bij lekkage en wat zijn dan voor de brandweer de do’s en dont’s?

De deelsessie vond niet voor niets in de open lucht plaats, want de specialisten van H2K creëerden op het buitenterrein een daadwerkelijke ‘ammoniaklekkage’, die de deelnemers er direct van doordrong een veilig plekje bovenwinds te zoeken. Zichtbaar was onder andere hoe ammoniak zich gedraagt bij lekkage in de gas- en vloeistoffase en bij het ‘koud koken’ van een plas gelekt tot vloeistof verdicht gas. Een korte maar nuttige kennismaking van de deelnemende brandweerlieden, met een stof die zij in hun inzetpraktijk in de nabije toekomst wellicht veel vaker gaan tegenkomen. Het is een van de consequenties van de energietransitie die industriële veiligheidsrisico’s dichter bij de woonomgeving brengt en waarop de brandweer zich dus moet voorbereiden.