Congres Veerkrachtige crisisbeheersing

Meer informatie

Op woensdag 15 mei organiseert het NIPV in samenwerking met de Vakraad Risico- en crisisbeheersing van de Raad van Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio (RCDV) het congres Veerkrachtige crisisbeheersing.

Het congres wordt geopend door IJle Stelstra, algemeen directeur NIPV en Menno van Duin, lector Crisisbeheersing bij het NIPV. Key-note spreker Erwin Muller, hoogleraar en bestuurder Universiteit Leiden, neemt ons mee in de ontwikkelingen op het terrein van crisisbeheersing.  

Onderzoek en praktijk rond hedendaagse thema’s van de crisisbeheersing

Daarna belichten we in een groot aantal deelsessies onderzoek en praktijk rond hedendaagse thema’s van de crisisbeheersing. Daarbij zijn drie lijnen te onderscheiden:  

• Een sterk fundament. Alleen vanuit een stevige basis kunnen we flexibel reageren en improviseren bij onverwachte wendingen. Deze deelsessies doorlopen de gehele cyclus van risico- en crisisbeheersing, met onder andere sessies over de (on)mogelijkheden van crises vroegtijdig herkennen, operationeel leiderschap en de nafase.    

• Partners in nieuwe uitdagingen. Samenwerkingsverbanden met diverse actoren vergroten het bereik, de slagkracht en de kwaliteit van de crisisrespons. Deze deelsessies behandelen een spectrum aan crisispartners die verschillende aspecten van crisisbeheersing voor hun rekening (kunnen) nemen: van overheden en overheidsinstanties tot private organisaties en ook de burgers zelf.   

• Voorbereid op de toekomst. Met het oog op huidige trends en verwachtingen wat zal komen, zetten we in op vaardigheden en kennis die steeds relevanter lijken te worden. Deze deelsessies gaan onder andere in op prioritering bij schaarste en gebruik van technologie bij crisisbeheersing.  

De veerkracht van Nederland

In het plenaire middagdeel staat ‘De veerkracht van Nederland’ centraal. We brengen 100 jaar publieke veiligheid voor het voetlicht, door 70 jaar terug te kijken en 30 jaar vooruit te blikken, door stil te staan bij wat we hebben bereikt en te overdenken wat ons nog te doen staat.   

Met twee tafelgesprekken op het gebied van maatschappelijke veerkracht en klimaatadaptatie onder leiding van Diana Matroos geven we u een inkijkje in de komende jaren van veerkracht.  

Maatschappelijke veerkracht: 

• Sharon Dijksma, burgemeester Utrecht 
• Michel Dückers, bijzonder hoogleraar Universiteit Groningen
• Lieke Sievers, burgemeester Edam-Volendam 
• Erwin Muller, hoogleraar en bestuurder Universiteit Leiden
• Heleen van den Berg, directeur Cordaid
• Brigadegeneraal Prof. Dr. Han Bouwmeester, Hoogleraar Militair-Operationele Wetenschappen aan de Nederlandse Defensie Academie

Klimaatadaptatie: 

• Maarten van Aalst, Director-General & Chief Scientist, KNMI en professor Climate and Disaster Resilience, Universiteit Twente 
• Meindert Smallenbroek, algemeen directeur Unie van Waterschappen 
• Nicole Rijkens, postdoctoraal researcher and teacher, Maastricht Sustainability Institute  
• Lesley Fer, directeur Risicobeheersing & Rampenbeleid Curacao q.q. nationale crisis coördinator 
• Nils Rosmuller, lector Energie- en transportveiligheid NIPV 

Gezien het snelgroeiende aantal personen die bij veiligheidsregio’s en hun partners werkzaam zijn op dit terrein, beoogt dit congres de eerste editie te zijn van een jaarlijks terugkerend groot congres Crisisbeheersing vanuit NIPV en de Vakraad Risico- en crisisbeheersing. 

Deelsessies

Ronde 1

A | Digitale (grensoverschrijdende) crisisbeheersing 

Met Martijn Korpel (NIPV), Marian Ramakers- van Kuijk (EMRIC, Euregio Maas-Rijn Incidentbestrijding en Crisisbeheersing), Nathalie Won (NCCN, Belgie) en Martijn van der Werff (NIPV).

Iedereen kan zich indenken dat technologische ontwikkelingen enorme kansen bieden voor een succesvolle crisisbeheersing. De genetwerkte manier van samenwerken is hiermee steeds beter te faciliteren. Maar hoe verzilveren we die kansen in een versnipperd landschap van verschillende applicaties en initiatieven? De sprekers nemen u in een uur mee in hoe de Landelijke Voorziening Crisisbeheersing (waaronder LCMS) naar dit vraagstuk kijkt. Om vervolgens stil te staan bij de geleerde lessen in een drielanden oefening met België en Duitsland, waarin deze visie samen met het Belgische Crisismanagement systeem Paragon is toegepast. 

B | Verdelen van schaarste

Met o.a. Anouk van Alphen (Erasmus MC) en Ewald Beld (Eenheid Den Haag) en Hans Zuidijk (Veiligheidsregio Hollands Midden).

Wie helpen we, wanneer er niet genoeg mensen of middelen zijn om iedereen te helpen? Het Nederlandse crisisstelsel heeft weinig ervaring met dit dilemma. Klimaatverandering – denk aan gelijktijdige branden of een grote overstroming – gaat echter gepaard met voorspelde schaarste. In deze deelsessie zijn sprekers aan het woord uit disciplines die wél veel over de verdeling van schaarse hulp nagedacht hebben. Sprekers vanuit de politie, medische kolom en brandweer vertellen over de rol die schaarste in hun sector speelt, en de afwegingen die gepaard gaan met de verdeling ervan.

C | De BOB-methode: Succesvolle werkwijze of Haarlemmer Olie? 

Met o.a. Arjen Boin (Crisisplan), Werner Overdijk (Crisisplan), : Fleur Alink (Gemeente Amsterdam), Koos Janssen (Casema) en Esther Lieben (Veiligheidsregio Haaglanden).

Vrijwel ieder besluitvormingsorgaan in Crisisland maakt gebruik van de BOB-methode. BOB-trainingen vormen de basis van iedere crisisopleiding. De variëteit in de toepassing van deze methode is echter opmerkelijk. Het is ook niet altijd duidelijk of deze methode nu echt werkt (onderzoek naar de werking van de BOB-methode ontbreekt). Dit roept de vraag op: welke functie vervult de BOB-methode eigenlijk? In deze deelsessie nemen we gezamenlijk het BOB-instituut de maat.  

D | Visies op veerkracht 

Met Caroline van Bers (Universiteit Twente), Robert Borst (Erasmus Universiteit Rotterdam), Berthold Gersons (ARQ/Amsterdam UMC) en Karin Vuuren (Erasmus Universiteit Rotterdam).

‘Veerkracht’ is ‘the buzzword’ van de hedendaagse crisisbeheersing – maar wat betekent het eigenlijk, en kunnen we veerkracht überhaupt beïnvloeden? Is het mogelijk de veerkracht van individuen, organisaties of de samenleving als geheel te versterken? Ook onderzoekers zijn het hier niet over eens. In deze sessie geven onderzoekers vanuit verschillende disciplines hun kijk op het concept en gaan ze in gesprek over de mate waarin maatschappelijke veerkracht te beïnvloeden is. Voor iedereen die meer houvast wil krijgen op een intrigerend maar nog steeds vaag concept. 

E | Rijkswaterstaat: zonder schuring is er ook geen glans! 

Met Marc Ardon en Lizzy Bradley (beiden Rijkswaterstaat).

In 2020 zijn bij Rijkswaterstaat de zeven regionale crisisonderdelen overgegaan in één landelijke crisisorganisatie. Geïnspireerd door de veiligheidsregio’s, maar dan een stap verder. Na vier jaar maken we de balans op. In deze deelsessie vertellen we wat Rijkswaterstaat ook alweer mag, kan en doet. Je komt ons vaker tegen dan je wellicht op het eerste gezicht verwacht: Water. Wegen. Werken. Rijkswaterstaat. In de samenwerking leren we elkaar als ketenpartners steeds beter kennen, wat leidt tot een veerkrachtiger crisisbeheersing, zowel op de bekende terreinen als de nieuwe ontwikkelingen. Tijdens deze sessie wordt ingezoomd op een aantal recente en relevante casussen: Fremantle Highway (2023), Stuw Grave (2023) en de overlaatdam bij Maastricht (2024). Ook besteden we aandacht aan de multidisciplinaire evaluaties van deze crises. 

F | Extreem geweld: het schietincident in Rotterdam  

Met o.a. Maikel Lenssen (Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond) en Menno van Duin (NIPV).

De dramatische schietincidenten (en branden) van 28 september 2023 in Rotterdam, waarbij drie doden te betreuren vielen, brachten veel politie en andere hulpverleners op de been. In opdracht van Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond heeft het lectoraat Crisisbeheersing van NIPV het operationeel optreden geëvalueerd en zullen observaties vanuit dat onderzoek worden gedeeld. Daarnaast en misschien wel veel waardevoller zal ook door zeer direct betrokkenen worden verteld hoe zij die gebeurtenissen ervaarden en welke impact deze gebeurtenissen op hen en de organisatie hadden. 

Ronde 2

G | Versterken van maatschappelijke weerbaarheid en veerkracht bij crises 

Met Paul Gelton (NIPV), Michel Dückers (Universiteit Groningen, RIVM, Arq Nationaal Psychotrauma Centrum, NIPV en Nivel) en Jan Pol (Infra Capacity Alliance, ‘ICA’).

We hebben de volledige kracht van de samenleving nodig om toekomstige rampen en crises tegemoet te kunnen treden. Geconstateerd is dat burgers, maatschappelijke organisaties, kennisinstituten, vrijwilligers en bedrijfsleven samen met professionele hulpverleners graag een bijdrage willen leveren bij rampen en crises. Er is groeiende aandacht voor het samenwerken met netwerkpartners bij crisisbeheersing. Hoe betrekken we deze partners en hoe kunnen we gebruik maken van de maatschappelijke ‘capabilities’?  

H | De zin en onzin van plannen 

Met Marte Luesink (NIPV, Universiteit Leiden) en Joyce Kox (NIPV) 

Crisisorganisaties steken veel tijd en energie in het voorbereiden op de volgende crisis. Die voorbereiding vertaalt zich veelal in crisisplannen. Maar hoe nuttig zijn die plannen eigenlijk? Ze kunnen tijdswinst opleveren tijdens een crisis, maar al te vaak blijven crisisplannen in de kast. Sommige crisisplannen hebben het karakter van fantasy documents, maar misschien is het proces van planning wel belangrijker dan de plannen zelf. Onderzoekers van het lectoraat Crisisbeheersing (NIPV) en Crisisplan hebben zich op deze vraag geworpen. In deze interactieve deelsessie presenteren zij de eerste resultaten van hun onderzoek naar de zin en onzin van plannen. Deze sessie is relevant voor iedereen die iets met crisisplannen van doen heeft. 

I | Hulp voor de hulpverlener 

Met Hans te Brake (ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum) en Wytske Geense (NIPV) 

Na een ingrijpende gebeurtenis is bijvoorbeeld psychosociale opvang en nazorg wenselijk; vaak gebeurt dit in de vorm van georganiseerde collegiale ondersteuning (Team Collegiale Ondersteuning, oftewel TCO – voorheen spraken wij vooral over BOT). Uit onderzoek blijkt dat, ondanks de richtlijn Psychosociale ondersteuning voor geüniformeerden uit 2010, forse verschillen bestaan in de manier waarop regio’s de opvang en nazorg voor brandweermensen organiseren. In deze sessie wordt ingegaan op deze verschillen en de factoren die hierop van invloed zijn.  

Maar naast de nazorg is ook preventie (weerbaarheid) en de mate waarin men zich kan voorbereiden belangrijk. In de herziening van de richtlijn (die dit jaar uitkomt) is aandacht voor deze preventieve aspecten. In het tweede deel van deze sessie wordt het een en ander gedeeld over de herziening van deze richtlijn.  

J | De (on)mogelijkheden van crises vroegtijdig herkennen 

Met o.a. Tim van Sliegdregt (Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant), Jeroen Wolbers (Universiteit Leiden) en Nikki Ikani (Universiteit Leiden)  

Veiligheidsregio’s hebben op grote schaal geïnvesteerd in centra voor het monitoren en vroegtijdig signaleren van zich ontwikkelende en ontknopende crises. Maar hoe zorgen we ervoor dat we niet tijd en geld verspillen aan een onmogelijk doel? In deze sessie verkennen sprekers vanuit de praktijk en de wetenschap in hoeverre het mogelijk is crises in een vroeg stadium te herkennen, en geven handvatten voor de effectieve monitoring en duiding van informatie.  

K | Grootschalige stroomuitval 

Maartje Schuurmans (Therewolf), Maaike Aansorgh-Bok (Alliander) en Daan Kerkhof (Tennet).

In deze sessie nemen sprekers ons mee in de effecten van grootschalige stroomuitval: de wijze waarop stroomuitval – zoals onderzoek steeds laat zien – tot in de haarvaten van de maatschappij doordringt en de consequenties hiervan voor crisisbeheersing. We maken pas op de plaats: hoe voorbereid zijn we als die grote stroomstoring ons morgen overkomt?  

L | De betekenis van waterschappen in de crisisbeheersing 

Met o.a. Jan Bonjer (Waterschap Hollandse Delta), Erik van der Linden (Rijnland) en Marcel Matthijsse (programmamanager WAVE)  

Het hoogwater van afgelopen winter, maar ook de overstromingen enkele jaren eerder in het zuiden van ons land – heeft de blijvende relevantie van waterproblematiek weer benadrukt. Klimaatverandering zal de frequentie van dergelijke watervraagstukken alleen maar vergroten en de urgentie van dit thema versterken: niet alleen hoogwater, maar ook droogte en slechte waterkwaliteit. In deze sessie gaan sprekers in op de rol die de waterschappen in crisisbeheersing (kunnen) vervullen en gaan ze in gesprek over de kansen en obstakels die zij zien in de samenwerking tussen waterschappen en veiligheidsregio’s.  

Ronde 3 

M | Leiderschap in meer langdurige crises 

Met o.a. Paul ’t Hart (Universiteit Utrecht), Hubert Bruls (burgemeester Nijmegen), Saskia van den Broek (directeur Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland)  

Onze kennis van wat crises van leiders vergt, is voornamelijk gebaseerd op de klassieke kortstondige crises: terreuraanslagen, natuurrampen, grote branden. Maar zijn die vaardigheden ook relevant in de langdurige crises waar leiders nu mee van doen hebben, of vragen die wat anders van crisisleiderschap? In dit panel gaan bestuurders en een hoogleraar over dit vraagstuk in gesprek. 

N | Scenariodenkers in de crisisbeheersing 

Met o.a. Marte Luesink (NIPV/Universiteit Leiden), Hugo Tempelman (Defensie) en Rogier van Voorden (Veiligheidsregio Hollands Midden). 

Scenariodenken in crisisbeheersing is in ontwikkeling. We zien veel variatie in waarom, hoe en door wie scenario’s worden ontwikkeld. Deze deelsessie richt zich op het laatste aspect, namelijk: wie ontwikkelen scenario’s? Welke functionarissen moeten vooruitdenken, scenario’s ontwikkelen en besluitvormers adviseren? Moeten ze daarvoor over bepaalde competenties beschikken? En waar in de organisatie moet dit proces plaatsvinden? Deze vragen komen aan bod tijdens de interactieve deelsessie, waarin een panel van crisisprofessionals inzichten deelt over scenariodenken en scenariodenkers. 

O | Bevolkingszorg: het schietincident in Rotterdam 

Met o.a. Wouter Bijlsma (GGD Rotterdam-Rijnmond) en Paul Brinkman (Gemeente Rotterdam)

De dramatische schietincidenten (en branden) van 28 september 2023 in Rotterdam, waarbij drie doden te betreuren vielen, brachten veel politie en andere hulpverleners op de been. In opdracht van de gemeente Rotterdam en GGD Rotterdam-Rijnmond heeft het lectoraat Crisisbeheersing van het NIPV het operationeel optreden van team bevolkingszorg en de psychosociale hulpverlening (PSH) geëvalueerd. In deze sessie zullen observaties vanuit het onderzoek worden gedeeld. Daarnaast zal door direct betrokkenen worden verteld hoe zij de gebeurtenissen hebben ervaren en welke impact deze gebeurtenissen op hen en de organisatie hadden. 

P | Civiel-militaire samenwerking 

Met o.a. Michiel Verlinden (Koninklijke Landmacht), Jori Kalkman (NLDA), Jacobine Janse (VU/ NLDA) en Annelies van Vark (Universiteit Leiden/Defensie) 

Jarenlang spreken wij al over civiel-militaire samenwerking waarbij dan vooral gekeken werd hoe militairen en hun middelen waardevol kunnen zijn in civiele rampenbestrijding en crisisbeheersing. De krijgsmacht maakte dit thema niet voor niets tot één van haar kerntaken; het ondersteunen van de bevoegde gezagen bij allerlei vormen van onheil. Gaandeweg is dat professioneler geworden en geïnstitutionaliseerd met verbindingslijnen/officieren. Maar tegelijkertijd is ook de rol van de krijgsmacht buiten onze grenzen enorm vergroot en kreeg Defensie jarenlang bezuiniging op bezuiniging. Wat was nog echt aan mensen en middelen te leveren? 

De tijden zijn echter veranderd; zeker na de inval van Rusland in Oekraïne. Het belang van de NAVO maar ook onze eigen krijgsmacht (in internationaal verband opererend) is opeens veel vanzelfsprekender geworden. Daarnaast is recent duidelijk geworden dat er niet alleen een lijn ligt van Defensie die het openbaar bestuur ondersteunt, maar dat ook de lijn vice versa een thema is geworden. Het is inmiddels een reële optie dat Nederland betrokken raakt bij oorlog in Europa en dat ook het openbaar bestuur en de daartoe behorende instellingen en organisaties ondersteunend kunnen/moeten zijn aan krijgsmachtonderdelen. Civiel-militaire samenwerking wordt dus steeds crucialer. 

Q | Klimaatverandering en klimaatcommunicatie  

Met o.a. Peter Siegmund (KNMI) en Charlotte van Ruijven (NIPV)

Het klimaat verandert, wereldwijd en dus ook in Nederland. Nederland warmt twee keer zo snel op als wereldgemiddeld. Bovendien nemen extreme temperaturen sneller toe dan de gemiddelde temperatuur. Ook extreme neerslag komt steeds vaker voor.  

In deze deelsessie komt (in ieder geval) het KNMI aan het woord. Het KNMI meet en interpreteert het weer en het klimaat in Nederland, en veranderingen hierin, en maakt klimaatscenario’s voor de komende tijd. Steeds belangrijker daarbij is risicocommunicatie: hoe informeer je een breed spectrum aan gebruikers zo goed mogelijk over klimaatverandering. Deze presentatie gaat in op de waargenomen en de verwachte klimaatverandering wereldwijd en in Nederland, hoe je de veranderingen kunt begrijpen, en hoe het KNMI dit communiceert naar de samenleving. 

R | Energietransitie: een blik op de toekomst 

Met Nils Rosmuller (NIPV) en Maurice Adriaensen (DNV Nederland) 

DNV brengt jaarlijks haar energy outlook uit waarin DNV de toekomst schetst van de energietoekomst. Deze blik op de toekomst geeft een duidelijke trend naar verdere verduurzaming door middel van het gebruik van schonere energiebronnen.  

Deze transitie in het energielandschap gaat gepaard met positieve en negatieve invloeden op de veiligheid en leverbetrouwbaarheid. In deze werksessie zullen de sprekers deze invloeden van de energietransitie met u delen en bespreken hoe hiermee om te gaan. 

Boek De veerkracht van Nederland

Dit jaar vertelt het NIPV het verhaal van de veerkracht van Nederland. Dat doen we aan de hand van de verhalen van 55 mensen die een belangrijke rol spelen of hebben gespeeld in crisisbeheersing en brandweerzorg.

Bestel of bekijk het boek op de pagina De veerkracht van Nederland.