Verkenning toezicht bedrijfsbrandweerorganisaties

September 2022

Begin september heeft het LEC Industriële Veiligheid zijn rapportage ‘Verkenning toezicht op de bedrijfsbrandweerorganisatie’ besproken met het kernteam van het netwerk IV. De verkenning geeft inzicht in de manier waarop de veiligheidsregio’s dit toezicht op de zogenoemde ‘Artikel-31 bedrijven’ met een bedrijfsbrandweerplicht hebben georganiseerd. De resultaten van de verkenning laten zien dat er verschillen in aanpak zijn tussen de veiligheidsregio’s en ook dat de regio’s als toezichthouder meer houvast zoeken om het toezicht op aangewezen bedrijven goed uit te voeren.

De verkenning naar de uitvoering van het toezicht op bedrijfsbrandweren is eind 2021 en begin dit jaar uitgevoerd, via gesprekken met specialisten industriële veiligheid en coördinatoren van de samenwerkingsclusters in het Netwerk IV. Leren van elkaars best practices en het streven naar grotere uniformiteit zijn de doelen van de uitgevoerde verkenning. De verkenning is ook een stap om te komen tot een handreiking of werkwijzer voor het toezicht op bedrijfsbrandweren. “De Werkwijzer bedrijfsbrandweren kent sinds 2019 geen hoofdstuk ‘toezicht’ meer”, licht Jan Meinster van het LEC IV toe. “We proeven in gesprekken met onze partners in het Netwerk IV dat aan zo’n houvast voor de praktische uitvoering van het toezicht wel behoefte is.”

In de verkenning is om te beginnen gekeken of de veiligheidsregio’s beleid hebben voor hun aanwijs- en handhavingsbeleid met betrekking tot bedrijfsbrandweren. Onder de vlag van het LEC IV zijn hiervoor in 2018 twee modelbeleidsdocumenten opgesteld, die de regio’s als kader voor hun eigen beleid kunnen gebruiken. Op dit moment hebben drie van de 25 veiligheidsregio’s hun aanwijs- en handhavingsbeleid om uiteenlopende redenen nog niet bestuurlijk vastgesteld. Dat betekent overigens niet dat die regio’s geen toezicht of handhaving uitvoeren.

De variatie in aanpak tussen de regio’s is groot en de insteek is om op basis van de resultaten van de verkenning te komen tot een handreiking met tips en best practices. Want hoe organiseer je het toezicht op de bedrijfsbrandweer? Hoe bereid je een inspectie voor en welke thema’s komen dan aan bod? Met welke frequentie moet een bedrijfsbrandweer worden geïnspecteerd en beoordeeld en hoeveel uur zou dit toezicht per bedrijf per inspectie mogen kosten? Ook de inhoudelijke focus van het toezicht is een punt van aandacht. Zo is het belangrijk dat bij inspecties van bedrijfsbrandweerorganisaties primair wordt gekeken naar hun wettelijke taken, gericht op het voorkomen van effecten van incidenten buiten de bedrijfspoort. Volgens Jan Meinster moet uit verdere gesprekken met het netwerk IV blijken in hoeverre de veiligheidsregio’s behoefte hebben aan uniforme kaders voor de uitoefening van deze toezichttaak.

De veiligheidsregio’s kunnen in ieder geval van elkaars praktijkervaringen en gebruik maken van al ontwikkelde methoden en werkwijzen. Zo heeft de Veiligheidsregio Zeeland een agenda opgesteld voor de te inspecteren bedrijven, waarin de verwachtingen ten aanzien van de inspectie worden beschreven. De Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond heeft een handreiking opgesteld voor het beoordelen van oefenplannen van bedrijfsbrandweerorganisaties. Sommige regio’s, zo blijkt uit de verkenning, laten de bedrijfsbrandweer tijdens de inspectie een oefening uitvoeren, om de paraatheid en prestaties te toetsen. Het samenwerkingsgebied Noord heeft één gezamenlijke pool IV-specialisten die belast zijn met toezicht op de aangewezen bedrijfsbrandweren in de drie noordelijke regio’s. Zo wordt de continuïteit geborgd en de expertise bevorderd.

Uit de verkenning blijkt volgens Jan Meinster ook dat de veiligheidsregio’s behoefte hebben aan juridische ondersteuning bij met name de handhaving, in situaties waarin een bedrijfsbrandweerorganisatie niet aan de wettelijke eisen voldoet. Om die handhaving op grond van artikel 63 van de Wet veiligheidsregio’s op een professionele manier uit te voeren, is een goede juridische onderbouwing van groot belang. Niet alle veiligheidsregio’s kunnen in voorkomende gevallen terugvallen op ter zake deskundige juridische expertise in hun eigen organisaties. Omdat overtredingen waarop handhaving nodig is niet in elke regio wekelijks voorkomen, loont het voor de regio’s niet om die expertise structureel in huis te hebben, terwijl de bedrijfsjuristen die zich bezig houden met bedrijfsvoeringszaken en aanbestedingsrecht onvoldoende op dit thema zijn gespecialiseerd. Het LEC IV wil met het netwerk in conclaaf om te onderzoeken of dergelijke expertise gezamenlijk voor het land kan worden georganiseerd.

Zo zijn er meer thema’s die nog verdere verdieping behoeven voor een op te stellen handreiking of werkwijzer voor toezicht op bedrijfsbrandweren. Zo is het bijvoorbeeld ook niet standaard dat bedrijven die aanvankelijk in een aanwijstraject niet bedrijfsbrandweerplichtig blijken, in de toekomst kritisch gevolgd worden. Als het bedrijf productieprocessen wijzigt of grotere hoeveelheden gevaarlijke stoffen in opslag krijgt, kan aanwijzing namelijk alsnog aan de orde zijn. Ook de interne en externe communicatie over het bedrijfsbrandweertoezicht is een punt van verdere verbetering. Het delen van bevindingen tussen regio’s onderling, is bijvoorbeeld geen vanzelfsprekendheid, terwijl door het delen van ervaringen wel van elkaars praktijk kan worden geleerd. Enkele goede voorbeelden die de inventarisatie opleverde, waren de halfjaarlijkse rapportages van de veiligheidsregio’s Twente en Gelderland-Midden, met daarin ook aandacht voor wat er speelt bij Brzo-bedrijven in de werkgebieden, en het themarapport over industriële veiligheid dat Limburg-Zuid opstelt. Daarin worden ook de resultaten van bedrijfsbrandweerinspecties vermeld.

De rapportage van de verkenning zal na bespreking in het kernteam voor vaststelling worden aangeboden aan het managementoverleg van het Netwerk IV. Bovendien is gewerkt aan een samenvatting waarmee de resultaten beschikbaar zijn voor het land.