Home Blog: Sociale wetenschappers rukken op in de crisisaanpak: The Exceptional Eight

label Maatschappelijke veerkracht

Blog: Sociale wetenschappers rukken op in de crisisaanpak: The Exceptional Eight

24 september 2025

Bij een ramp denken we aan brandweer, politie en artsen. Maar sociale wetenschappers? Toch groeit hun rol in de crisisaanpak razendsnel. “Zonder kennis van menselijk gedrag en vertrouwen kun je geen crisis de baas”, blogt Michel Dückers, bijzonder hoogleraar Crises, Veiligheid en Gezondheid aan de Rijksuniversiteit Groningen. De bijzondere leerstoel is ingesteld door de universiteit in samenwerking met ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum, het NIPV, Nivel en het RIVM.

Michel Duckers — Michel Dückers. Foto: NIPV.

Van bijrol naar hoofdrol

Projecten als Sonar-Global (een internationaal netwerk van sociale wetenschappers) en het programma Adapt! (waarin culturele, sociale en bestuurlijke capaciteiten centraal staan als maatschappelijke sleutel tot veerkracht) laten zien dat sociaalwetenschappelijke inzichten steeds vaker een plek krijgen naast biomedische en technische expertise. Waar voorheen vooral artsen en ingenieurs de koers bepaalden, schuiven nu ook gedrags- en maatschappijwetenschappers aan tafel.

The ‘Exceptional Eight’

Om hun rol te verbeelden, ontwierp ik een gedachte-experiment voor mezelf: een oefening waarbij ik een hypothetische situatie voorstelde om mijn vraagstuk te onderzoeken, zonder het in de praktijk uit te voeren: de ‘wat als’ vraag. Ik heb dat in westernstijl laten doen en zo ontstonden The Exceptional Eight.

Acht archetypes: symbolen en/of rolmodellen die ieder een cruciale taak vervullen in crisistijd. Achter de westernmetafoor schuilt een harde realiteit. Sociale wetenschappers zorgen dat burgers gehoord worden, dat beleid rechtvaardig is en dat lessen uit crises niet verloren gaan. Het wordt tijd dat sociale wetenschappers een vaste plek krijgen in de crisisbeheersing om de volgende redenen:

1. Crises zijn meer dan techniek en biologie

We kijken vaak naar crises door een medische of technische bril (virussen, dijken, branden). Maar menselijk gedrag, vertrouwen in instituties en sociale ongelijkheid bepalen óók of een aanpak slaagt of faalt. Zonder dat perspectief mist de puzzel cruciale stukjes.

2. Sociale wetenschappers zijn onmisbare medespelers

Sociale wetenschappers zijn méér zijn dan onderzoekers aan de zijlijn. Hun kennis kan rechtstreeks bijdragen aan:

Risicocommunicatie: hoe mensen dreiging begrijpen en erop reageren
Kwetsbaarheid en veerkracht: wie geraakt wordt en wie sneller herstelt
Gemeenschapsbetrokkenheid: burgers serieus nemen in plaats van enkel instrueren
Beleid en herstel: leren van fouten en eerlijk omgaan met schade.

3. Rollen moeten helder zijn

De Exceptional Eight maken concreet wát sociale wetenschappers kunnen doen in verschillende fasen van een crisis. Dat geeft houvast om hen gericht in te zetten, in plaats van te hopen dat hun bijdrage vanzelf boven komt drijven.

4. Verbeelding helpt om serieuze zaken duidelijk te maken

Met een vleugje western en personages als The Mediator en The Rebuilder wordt droge wetenschap ineens wat lichter en toegankelijker. Het laat zien dat verhalen en metaforen een krachtig middel zijn om complexe rollen zichtbaar en aantrekkelijk te maken.

5. Voorbereiding is een sociaal proces

Een crisis aanpakken gaat niet alleen over snelle respons, maar ook over voorbereiding, samenwerking en herstel. Sociale wetenschappers helpen die lange lijn te bewaken en lessen structureel te verankeren.