“Altijd voorbereid op het onbekende”
28 juli 2025
Zomerreeks landelijke brandweerspecialismen – deel 3: Incidentbestrijding gevaarlijke stoffen.
“Ze gebeuren niet vaak, maar kunnen wel een geweldige impact hebben met een groot risico voor mens en milieu vormen. Grote of complexe incidenten met gevaarlijke stoffen ontwrichten mogelijk zelfs de economie. Daarom is het landelijk brandweerspecialisme Incidentbestrijding gevaarlijke stoffen er”, vertelt Jan Jacobs, landelijk coördinator Incidentbestrijding gevaarlijke stoffen (IBGS) bij het NIPV. In 2026 gaat Jacobs met pensioen, een mooi moment om terug te kijken op de ontwikkeling van IBGS. We stelden hem 5 vragen.
Is een landelijk brandweerspecialisme voor gevaarlijke stoffen echt nodig?
“Er is geen enkele twijfel dat het IBGS als landelijk brandweerspecialisme nuttig is. Sterker nog, we móeten het hebben.
- Kijk, kleine incidenten met gevaarlijke stoffen gebeuren vaak. Denk aan gaslekkages, een diesellekkage, die kan elke brandweerbasiseenheid wel aan.
- Grotere incidenten kan een veiligheidsregio ook vaak zelf oplossen. Denk aan een lekkage bij een vrachtwagen die zoutzuur vervoert of in een ziekenhuis een klein aantal mensen die gevaarlijke stoffen over zich heen krijgen.
- Maar bepaalde incidenten met gevaarlijk stoffen komen weinig voor en hebben wel een grote impact. Als elke individuele regio zich moet voorbereiden op die grote en complexe incidenten, dan kost dat veel inspanning. Daarom is het slim om met alle 25 regio’s én samen te werken.”
Wat heb je geleerd in jouw jaren IBGS?
“Toen ik bij de brandweer kwam, 26 jaar terug, was de houding: ‘dat doen we zelf’. Ik kwam van het RIVM als stralingsdeskundige, en zag in de praktijk dat je juist elkaar nodig hebt. Er was een keer een acrylnitrillekkage bij station Amersfoort, waardoor het treinverkeer een dag stil lag. De gaspakdragers van de veiligheidsregio wisten niet hoe ze het moesten aanpakken. Terwijl specialisten van ProRail het snel oplosten. Waarom? Zij hoeven geen branden te blussen en mensen uit auto’s te halen. Zij kunnen zich volledig focussen op dit soort incidenten.”
“Een ander voorbeeld, uit België. In Wetteren liep acrylnitril via de riolering een dorp in en er was een grote gaswolk. Dat werd uiteindelijk opgelost door de bedrijfsbrandweer van BASF want die konden tientallen gaspakdragers dagenlang inzetten en hadden specialistische middelen.”
Wat maakt samenwerking rondom gevaarlijke stoffen zo cruciaal?
“Bepaalde incidenten met gevaarlijke stoffen komen zo weinig voor dat je er lokaal nauwelijks ervaring mee opdoet. Je kunt niet verwachten dat iedere regio álles paraat heeft. “Een adviseur gevaarlijke stoffen (AGS) uit de regio heeft de juiste kennis, maar ook die kent niet alle stoffen en bestrijdingsmogelijkheden uit het hoofd. De landelijk adviseur gevaarlijke stoffen (LA-IBGS) is dan een hulplijn. Om mee te denken en door te verwijzen naar specialistische teams of partners met specialistische kennis. En dan heb ik het over écht goed opgeleid en ervaren personeel. Een monteur van Sitech heeft vaak veel meer ervaring met gevaarlijke stoffen dan een gemiddelde brandweerman. Door dat landelijk te organiseren en samen te werken met partners, krijg je meer ervaring en lagere kosten.”
Waar gaat IBGS naartoe?
“We zijn de vrijblijvendheid voorbij, het is nu tijd voor borging van het landelijke brandweerspecialisme. We hebben afspraken nodig over landelijke coördinatie, regie en financiering. Niet alleen voor Nederland. Ook op Europees niveau. Als je met meerdere landen samenwerkt, krijg je één team dat langzaam maar zeker meer ervaring opdoet. Dan hoeft niet elk land eigen spullen aan te schaffen. Dat is goedkoper en effectiever. Zeker voor incidenten met lage frequentie maar hoge impact.”
Wat wil je meegeven aan je opvolger en aan het netwerk?
“Het gaat nooit om één persoon. Niet om landelijk coördinator Jan Jacobs. Je brengt samen dingen in beweging. Echte veranderingen hebben tijd nodig. Je plant zaadjes en wacht tot het water valt. Olav Strotmann, voorzitter van de vakraad Incidentbestrijding, zei laatst: ‘In jouw werk moet je naar vijf jaar kijken, niet naar vijf maanden.’ En dan zie je dat er wel degelijk veel in beweging is gezet. Specialistische bronbestrijdingsteams komen eraan. De samenwerking met RIVM en de bedrijfsbrandweren van de grote chemische bedrijven is echt vooruitgegaan. En vergeet de technologische ontwikkelingen niet, zoals AI en drones. Daar moeten we ook iets mee. Het toverwoord is en blijft samenwerking. Echt, echt, echt samenwerken.”
