7 Klimaatverandering
Jonathan Johnson is sinds 2008 gezaghebber van Saba, sinds 10 oktober 2010 een bijzondere gemeente van Nederland. Inmiddels zit hij in zijn derde en naar eigen zeggen laatste ambtsperiode op het eiland met een oppervlakte van 13 m2, bijna 2000 inwoners en de slapende vulkaan Mount Scenery, die met 887 meter het hoogste punt van het Koninkrijk Nederland is. In zijn ambtsperiode heeft Johnson meerdere incidenten meegemaakt, onder andere de orkanen Irma en Maria in 2017 en natuurlijk de coronapandemie.
Af en toe botsten de instructies die Johnson uit Den Haag kreeg met de Sabaanse werkelijkheid. “Soms zegt men dat ik de randen van de wet- en regelgeving opzoek. Dat doe ik niet omdat ik dat graag wil. Ik doe dat om oplossingen te bedenken die hier werken. Tijdens de coronapandemie vroeg ik de ruimte en het vertrouwen om het anders te doen dan werd voorgeschreven. En die ruimte kreeg ik ook.”
“Er is veel veranderd sinds 10-10-’10,” zegt Johnson. “Je merkte direct dat de samenwerking tussen de zes eilanden minder werd. Maar daar komt nu weer verbetering in. Zo is er meer samenwerking met bijvoorbeeld de politie en brandweer van Sint Maarten. Als hulpverlening hier niet lukt, dan gaan patiënten met de helikopter naar Sint Maarten, voor ons is dat het vasteland. Als hier een misdaad wordt gepleegd, zijn wij afhankelijk van recherche van Bonaire. Maar er is geen directe vlieg- of bootverbinding tussen Saba en Bonaire. Dus toen hier in 2015 een medisch student werd vermoord, heb ik gebeld met minister Ard van der Steur met het verzoek om een Team Grootschalig Onderzoek. Binnen 48 uur had ik 20 rechercheurs en een officier van justitie uit Nederland. Die waren hier eerder dan de mensen van Bonaire. Ik trek niet zomaar aan de bel. Maar als ik dat doe, hebben we snel extra kennis en kunde nodig. Door de goede verstandhouding die ik de afgelopen 15 jaar heb opgebouwd, lukt dat in de regel ook.”
Voordeel van een Nederlandse gemeente
Johnson vertelt hoe Saba na de orkanen van de jaren negentig aan ‘Building Back Better’ heeft gedaan. “Onze huizen waren relatief goed bestand tegen de orkanen Irma en Maria in 2017. Maar Maria heeft bijvoorbeeld wel onze haven vernield. Dan heb je het voordeel ten opzichte van bijvoorbeeld Sint Maarten dat wij een Nederlandse gemeente zijn. We konden het spoedige herstel met geld uit Den Haag financieren. Verder ligt onze luchthaven 20 meter boven de zeespiegel en hebben we onze elektriciteitsfabriek naar een veilige plek verplaatst. Dat soort investeringen hebben we de afgelopen jaren gedaan.”
“Wat we van klimaatverandering merken, is dat het weinig regent. Elk huis op het eiland heeft een regenton en dat water drinken we. We hebben ook een waterfabriek bij de haven, maar het merendeel van de mensen is afhankelijk van dat regenwater. Dat is dus wel zorgelijk. Verder moeten jullie begrijpen dat wij de veiligste gemeente van Nederland zijn omdat iedereen hier elkaar kent en elkaar kan aanspreken. Mensen doen de achterdeur én de voordeur hier niet op slot. We zijn afhankelijk van elkaar en dat voelen we ook. We moeten er samen wat van maken.”
Onbegrip uit Den Haag
Johnson beaamt dat hij weleens te maken heeft met onbegrip uit Den Haag. “Ik moest in 2018 een lezing geven bij het Nationaal Crisiscentrum. We hadden het jaar ervoor te maken gehad met de orkanen Irma en Maria. Maar niemand begreep dat Sint Maarten hier maar 50 kilometer verderop ligt. Dus als Irma daar overheen raast, komt die orkaan ook bij ons. Om dat te illustreren, heb ik Irma op de kaart van Europa geplaatst. Pas toen begreep men dat die orkaan een gebied bestreek dat groter dan Frankrijk is.”
Ook tijdens de coronapandemie had Johnson te maken met instructies die op Saba niet echt van toepassing waren. “In 2021 waren de Tweede Kamerverkiezingen. Wij hadden op dat moment geen enkele casus van corona op het eiland, maar het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wilde dat we allerlei maatregelen namen: mondkapjes, afscheidingen van plexiglas, reiniging van de handen, et cetera. Dus ik vroeg: ‘Wat is nou het doel van de verkiezingen? Het hoogste opkomstpercentage van heel Nederland ligt hier op Saba. We willen toch dat mensen gaan stemmen?’ Maar ik moest mondkapjes en van die middelen voor je handen en plexiglas kopen, terwijl dat hier op dat moment niet nodig was. Ander voorbeeld: ik communiceer met de bevolking per WhatsApp. Dat werkt hier. Dus ik ging niet, zoals andere bestuurders tijdens coronatijd, ineens filmpjes maken. We willen wel leren. Maar we moeten wel dingen doen die hier werken. Mijn punt is dat we soms vergeten waarom we iets doen. We moeten het niet te ingewikkeld maken.”
Vertrouwen in je mensen
Twintig jaar geleden was Johnson voor het eerst in Nederland. Toen ging hij naar Madurodam en zag daar die jongen die zijn duim in de dijk stopte. “Toen Mark Rutte Saba in 2013 bezocht, vertelde ik dat tegen hem. Er was een probleem en die jongen loste het simpel op. Nu merk ik met alle bureaucratie, rond Europese aanbestedingen bijvoorbeeld, dat alles ingewikkeld wordt gemaakt. En voor je het weet, breekt die dijk door en staat Nederland, om het voorbeeld van Hansje Brinker te volgen, onder water.”
“Als je een veerkrachtige samenleving wilt zijn, moeten burgers hier, maar ook in Europees Nederland weer meer zelfredzaam worden. We investeren daarom in landbouw op het eiland. In het verleden leefden we van de grond en van de zee en waren we zelfvoorzienend. Hier willen we meer naar terug. Stapsgewijs proberen we de jongeren te stimuleren om meer met landbouw te doen en zo meer zelfredzaam te zijn. Mensen moeten weer begrijpen dat water niet ‘uit de kraan’ komt en melk niet van Albert Heijn. Ook op het gebied van veiligheid zouden mensen zich meer bewust moeten worden van hun eigen rol. Na een orkaan gaan mensen hier bijvoorbeeld zelf de straat op om puin op te ruimen. Kunnen wij de mensen de middelen geven om meer zelf te doen? Dat kost misschien geld, maar het kost altijd minder dan wanneer een overheid het moet regelen. Je moet vertrouwen hebben in je mensen en ze de mogelijkheid geven om zelfredzaam te zijn.”
“Langzamerhand zijn we dat verleden samen aan het loslaten. We zijn ons er namelijk steeds meer van bewust dat als we Nederland om hulp vragen het negen uur duurt voordat ze hier mensen aan de grond hebben. Terwijl de ABC-eilanden elkaar binnen 15 à 20 minuten kunnen helpen. Dat geldt ook voor de bovenwindse eilanden Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius. Die kunnen elkaar ook in korte tijd bereiken. Door die bewustwording en door de resultaten van de Rijksbrede Veiligheidsanalyse waarop de Veiligheidsstrategie voor het Koninkrijk is gebaseerd, hebben wij de ambitie om de crisisbeheersing op de eilanden zo te versterken dat wij elkaar, zeker de eerste uren, beter kunnen helpen en onszelf kunnen redden. Het zou voor Nederland een heel goede strategie zijn om deze benadering te ondersteunen, te stimuleren en concreet te faciliteren. Ondertussen wil ik onze bevolking bewust maken van die noodzaak tot zelfredzaamheid. Als je die zelfredzaamheid en de samenwerking tussen de eilanden versterkt, krijg je veel meer slagkracht en kun je die slagkracht ook veel beter inrichten.”