Situationele commandovoering centraal bij kennisuitwisseling in Finland 

mei 2025

Het NIPV was in april vertegenwoordigd op het congres van de Finse Vereniging van Brandweerofficieren. Op dit congres wordt veel internationale kennis gedeeld. De bijdrage van het NIPV ging over het onderzoek naar situationele commandovoering en de implementatie daarvan in Nederland. Arjan Bruinstroop vertelt over zijn ervaringen.  

Samen met Edward Huizer en Ricardo Weever heb ik de afgelopen periode de rapporten opnieuw doorgenomen en diverse gesprekken gevoerd, om zo een volledig beeld te krijgen van de ontwikkeling van situationele commandovoering binnen onderzoek, onderwijs en de brandweerpraktijk. De aanleiding voor het onderzoek naar situationele commandovoering ligt bij de zeer grote brand bij Chemie-Pack in Moerdijk. Tijdens dat incident werd duidelijk dat complexe incidenten niet effectief kunnen worden aangestuurd vanuit een eenhoofdige commandostructuur. Incidenten ontwikkelen zich anders dan vooraf is voorspeld en vragen om een flexibelere aansturing. Dit leidde tot de introductie van de flexibele commandostructuren:  Swarming, Specialistisch en Hiërarchisch commandovoeren. 

FABCM-methodiek

Daarnaast kwam er meer aandacht voor de menselijke kant van commandovoering. Hoe werkt besluitvorming onder tijdsdruk? Wat is het verschil tussen systeem 1- en systeem 2-denken? En hoe kunnen we leidinggevenden ondersteunen om ook onder druk doordachte beslissingen te nemen? De FABCM-methodiek helpt hierbij: een aanpak die stuurt op bewuste besluitvorming (systeem 2) in plaats van automatische reacties. Ook zijn thema’s als mentale veerkracht, fysieke afstand tot het incident en ademhalingstechnieken opgenomen in lesstof voor opleidingen en bijscholingen. En minstens zo belangrijk: hoe kunnen collega’s een vangnet voor elkaar vormen tijdens ingrijpende incidenten? 

Tijdens mijn presentatie aan ruim 300 Finse brandweerofficieren in Tampere ben ik ingegaan op de onderzoeksresultaten, de implementatie in opleidingen en bijscholing, en op de cultuurverandering die deze aanpak teweeg heeft gebracht. Leidinggevenden zijn opener geworden in het aangeven wanneer zij ondersteuning nodig hebben. Ook het delen van leerervaringen na complexe incidenten wordt steeds gebruikelijker. Het was mooi om te merken dat veel van deze inzichten door collega’s worden herkend vanuit hun praktijkervaring. 

Op 8 april landde ik in Helsinki en reisde per trein door het prachtige landschap naar Tampere, de derde stad van Finland. De brandweer is daar regionaal georganiseerd, met 21 korpsen in Finland. We bezochten onder andere hun 24/7 actiecentrum, van waaruit stafofficieren incidenten op afstand ondersteunen of aansturen. De opschalingsstructuur lijkt sterk op die van ons, al kent Finland ook uitdagingen in de beschikbaarheid van personeel, zeker in dunbevolkte gebieden. Vrijwillige officieren hebben daar niet dezelfde bevoegdheden als beroeps, iets wat in Nederland niet speelt. 

Vergelijkbare vraagstukken

Tijdens een informeel diner met Finse collega’s bleek al snel hoeveel we gemeen hebben: vergelijkbare vraagstukken rondom beschikbaarheid van personeel, vakbekwaamheid en de impact van veranderende commandostructuren. Het onderwerp situationele commandovoering en de rol van human factors leidde tot mooie gesprekken. 

Op 9 april mocht ik mijn keynote verzorgen. Met mijn eigen human factors in volle werking gaf ik een presentatie waar veel respons op kwam. Vragen uit de zaal boden ruimte voor verdieping, maar de echt waardevolle gesprekken vonden plaats tijdens de lunch. Opvallend was dat meerdere Finse collega’s bekend waren met de Engelse vertaling van onze rapporten, het NIPV en zelfs betrokken zijn bij het FEU-netwerk. ekst

Andere blik op veiligheid

Het congres bood daarnaast ruimte voor oefeningen met maquettes, sessies over energietransitie en elektrische voertuigen. Wat mij opviel, was de aandacht voor en de voorbereiding van het brandweeroptreden onder oorlogsdreiging, een andere blik op veiligheid, ingegeven door de actualiteit in Finland. Hoewel de Finse taal lastig te volgen is, bood digitale vertaling uitkomst. Contacten zijn snel gelegd, en enkele Finse collega’s zullen ons in juni bezoeken tijdens het FSE-congres en de Exchange of Experts. 

Na een wandeling langs de oudste brandweerkazerne van Finland, uit 1908, vertrok ik terug naar Helsinki voor de reis naar huis. Met nieuwe inzichten, waardevolle contacten en klein beetje trots dat wij en onze ervaringen uit Nederland zo goed werden ontvangen.  

Arjan Bruinstroop 
Contact: arjan.bruinstroop@nipv.nl