Klimaatrisico’s: werk voor de veiligheidsregio’s?
14 mei 2024
Veiligheidsregio’s kunnen een leidende en coördinerende rol hebben in risico- en crisisbeheersing in relatie tot de gevolgen van klimaatverandering. Maar vervullen die rol op dit moment (nog) slechts beperkt. Dit blijkt uit het onderzoek van het NIPV in opdracht van het Planbureau voor de Leefomgeving.
Het onderzoek geeft inzicht in de stand van zaken van de risico- en crisisbeheersing bij de veiligheidsregio’s in relatie tot de gevolgen van klimaatverandering. Zo blijkt dat het belangrijk is dat veiligheidsregio’s zichzelf meer in positie brengen. Dit omdat partnerorganisaties die klimaatadaptatie uitvoeren (zoals gemeenten) zich vaak niet bewust zijn van de veiligheidsaspecten van de keuzes die gemaakt worden en de activiteiten die ondernomen worden. Daarnaast moeten veiligheidsregio’s voorbereid zijn en adequaat kunnen reageren op klimaatgerelateerde incidenten.
Wat is afgesproken en vastgelegd kan niet altijd volledig worden waargemaakt
Voor de klimaatrisico’s die veiligheidsregio’s onderscheiden is de nodige wet- en regelgeving beschikbaar, net als protocollen, convenanten en andere afspraken. Dit betekent niet dat daarmee alles goed georganiseerd en geregeld is. De werkelijkheid toont regelmatig aan dat wat er afgesproken en vastgelegd is niet altijd (volledig) waargemaakt kan worden. En dat er bijvoorbeeld alsnog onduidelijkheden ontstaan in de verantwoordelijkheden, rollen en taken van betrokken partijen.
Er is de nodige winst te behalen in de samenwerking tussen de veiligheidsregio’s
Soms wordt er op het gebied van voorbereiding en planvorming op bovenregionaal niveau samengewerkt, maar op andere gebieden helemaal niet. Nu wordt regelmatig ‘het wiel opnieuw uitgevonden’ door de (individuele) veiligheidsregio’s. Het netwerk Klimaat en Veiligheid kan in de samenwerking tussen de veiligheidsregio’s een belangrijke rol vervullen. Het netwerk bestaat uit professionals van de 25 veiligheidsregio’s, de portefeuillehouder van de Vakraad Risico- en Crisisbeheersing van de RCDV en vertegenwoordigers van het NIPV, KNMI en het ministerie van Justitie en Veiligheid.
Samenwerking op het thema klimaatverandering vraagt ook om samenwerking met andere sectoren en ketens
Er is meer verbinding wenselijk tussen de ketens, en zeker tussen de verschillende functionele sectoren en veiligheidsregio’s. Hiermee wordt niet gezegd dat er de afgelopen jaren op dit gebied niets is gebeurd. Op bepaalde terreinen (bijvoorbeeld hoogwater en natuurbranden) zijn verschillende initiatieven ontplooid om de onderlinge relaties te versterken. Toch kan de koppeling tussen de algemene keten en functionele sectoren nog beter. Denk bijvoorbeeld aan de afstemming op het gebied van risico- en crisiscommunicatie.
Veiligheidsregio’s zijn nog niet volledig toegerust
Zo is onder andere meer specifieke kennis nodig over klimaatrisico’s om bijvoorbeeld gemeenten goed te kunnen adviseren. Daarnaast zijn er meer handreikingen en beleid wenselijk om ervoor te zorgen dat de urgentie voor het thema meer wordt gevoeld en functionarissen concreet aan de slag kunnen. Ten slotte is meer capaciteit nodig, zodat het thema minder kwetsbaar wordt georganiseerd in de veiligheidsregio’s en niet op de lange baan wordt geschoven.
Hulpvraag kan groter zijn dan het hulpaanbod
Met betrekking tot de crisisbeheersing zijn veiligheidsregio’s over het algemeen van mening dat ze in staat zijn om de taken uit te voeren die te maken hebben met het beheersen van en de respons op klimaatincidenten. Toch kan er schaarste van mensen en middelen ontstaan. In dergelijke situaties kan de hulpvraag groter zijn dan het hulpaanbod, waardoor niet alle gebieden en getroffen mensen van hulp kunnen worden voorzien. Dit is met name zo bij grootschalige klimaatincidenten of als op meerdere plekken tegelijkertijd incidenten plaatsvinden. In de toekomst moeten dus vaker cruciale prioriteringsbesluiten worden genomen. Veiligheidsregio’s moeten met elkaar hierover het gesprek voeren: hoe worden prioriteiten bepaald en wie heeft het voor het zeggen? Daarnaast moeten er stappen gezet worden in de bovenregionale samenwerking. Het gaat daarbij om zowel de voorbereiding op als de aanpak van grootschalige (en soms bovenregionale) incidenten.
Het rapport en het programma Klimaat en Veiligheid
Het rapport ‘Klimaatrisico’s, werk voor veiligheidregio’s’ wordt gebruikt als een nulmeting voor het programma Klimaat en Veiligheid. Dit programma heeft tot doel de kennis en expertise van de professionals in de veiligheidsregio’s te verrijken en versterken. Dit gebeurt enerzijds door onderzoek te doen en een handreiking en lesmodule te ontwikkelen. En anderzijds door het netwerk van professionals binnen veiligheidsregio’s te verstevigen voor onderlinge uitwisseling en het netwerk met landelijke partners te vergroten en verstevigen. Op basis van het rapport is het programma verder aangescherpt om nog beter aan te sluiten bij de behoeften en ontwikkelingen die spelen bij veiligheidsregio’s. Neem voor meer informatie over het programma contact op met programmamanager Charlotte van Ruijven.