Er is toekomst voor de vrijwillige brandweer, als je anders kijkt

6 december 2023

Is er nog toekomst voor vrijwilligheid bij de brandweer? Deze vraag was de aanleiding voor het programma Vrijwilligheid. Het NIPV heeft de afgelopen jaren 8 onderzoeken gedaan naar vrijwilligheid bij de brandweer. De conclusie van alle onderzoeken samen: er is toekomst voor de vrijwillige brandweer. Maar hiervoor is het wel nodig om anders naar de vrijwillige brandweer te kijken.

Mogelijkheden op 3 thema’s

Op 29 november was het afsluitende congres van het programma Vrijwilligheid. Het was een inspirerende dag, met voorbeelden van waar het schuurt, maar zeker ook veel positieve initiatieven en veel bereidheid om actief met vrijwilligheid aan de slag te gaan. Lector Brandweerkunde Ricardo Weewer presenteerde de verbindende analyse, die de belangrijkste resultaten van alle onderzoeken naar vrijwilligheid met elkaar verbindt. Daaruit komen 3 thema’s naar voren: maatwerk, aandacht en steun, en beeldvorming.

Maatwerk

Voordat het onderzoek startte, waren er allerlei meningen over vrijwilligheid. Maar strookte dat ook echt met de werkelijkheid? Na al die onderzoeken bleek dat er geen generiek probleem is en daarmee dus ook geen generieke oplossing. Het is erg belangrijk om maatwerk te voeren, ook al zijn sommige mensen bang dat het een precedent schept. Weewer gaf de aanwezigen bij het congres mee: “Maak gebruik van de kracht van het verschil en heb het lef om uitzonderingen te maken!”

Aandacht en steun

De verbondenheid onderling is een belangrijke reden om brandweervrijwilliger te worden, te blijven, maar ook een reden voor vertrek. Uit de onderzoeken kwam naar voren dat de postcommandanten hierbij een sleutelrol hebben. Ze spelen een cruciale rol in de goede sfeer en een goed team, waardoor ook mond-tot-mondreclame werkt om nieuwe vrijwilligers te werven. Als schakel tussen management en vrijwilligers moet er óók voor hen meer aandacht en steun komen. Ilona Oolthuis, postcommandant in Lichtenvoorde, wees op het belang van het stellen van vragen. ”De trots op het brandweervak is heel groot. Daardoor blijven veel vrijwilligers bij de brandweer. Maar als er iets speelt, maak het bespreekbaar en vraag dóór. Ook de dynamiek tussen mannen en vrouwen kan hierbij helpen. Je krijgt immers andere gesprekken.”

Beeldvorming

Volgens Lucas Meijs, professor Vrijwilligheid bij de Erasmus Universiteit, is in Nederland de bereidheid om vrijwilliger te worden niet afgenomen. Het wordt vaak alleen anders georganiseerd: “Er komen steeds vaker burgerinitiatieven, terwijl er ook steeds meer bemiddelingsbureaus komen. Maar de energie van vrijwilligheid is sterk aanwezig. Maak daar gebruik van!”

Burgers en werkgevers hebben over het algemeen een positief, maar onjuist beeld van de vrijwillige brandweer. Het geven van de juiste informatie én het benadrukken van de urgentie zijn effectief bij het werven van nieuwe vrijwilligers. Hier ligt dus nog een uitdaging voor de posten, de regio’s én de landelijke communicatie. Daarom werden tijdens het congres ook ideeën opgehaald voor een grote landelijke campagne volgend jaar.

Vervolg

Het congres was dan wel de afsluiting van het programma Vrijwilligheid, maar hierbij stopt het niet. Nu de feiten bekend zijn kan de brandweer daar ook op sturen. Hiervoor moet de brandweer dus wel anders gaan kijken naar vrijwilligheid.