Het Bijlmerramp-complot

30 september 2022, Menno van Duin

Lector Crisisbeheersing Menno van Duin kijkt in een drieluik terug op de Bijlmerramp, 30 jaar geleden. In zijn eerste blog staat hij stil bij de complotverhalen rondom deze ramp.

Dertig jaar na de Bijlmerramp zijn de complotten van indertijd over deze ramp nog steeds populair. Eén dezer dagen start een vijfdelige serie over het neerstorten van de El Al Boeing die kort na de start van Schiphol neerstortte op een tweetal flats in de Bijlmermeer (4 oktober 1992) waarbij uiteindelijk 43 personen om het leven kwamen.

De serie is niet zozeer gericht op de ramp zelf en de spanningen van de eerste weken, maar zal – als ik de beschrijvingen in de media over deze serie mag geloven – vooral inzoomen op de verhalen die vele maanden tot jaren na de ramp de ronde deden. Iedereen die nu ouder is dan zo 45 jaar zal zich daar nog wel wat van herinneren. Het vrachtvliegtuig zou vol hebben gezeten met wapens en munitie; de exacte route van het toestel na de start zou anders zijn dan aanvankelijk werd aangegeven; direct na de ramp zouden personen van de Israëlische veiligheidsdienst in witte pakken op het rampterrein allerlei spullen hebben weggehaald; alle hulpverleners zouden (als gevolg van de lading) zijn blootgesteld aan chemische en nucleaire stoffen.

Een klein jaar na de ramp kwamen de eerste geruchten en vanaf dat moment doken verschillende journalisten – en later ook het PvdA-kamerlid Van Gijzel – hierop. In de serie staan twee van deze journalisten centraal die zich jaren richtten op al die verhalen en ook het nodige bijdroegen aan al deze geruchten en complottheorieën.

In 1998  was inmiddels zoveel over deze ramp onduidelijk dat een parlementaire enquête helderheid moest gaan bieden. De journalisten die jarenlang al die informatie boven tafel haalden, zagen dit als een succes. Zie je wel dat er het nodige aan de hand was. Uiteindelijk bleef echter weinig over van al deze geruchten en complotten en kwam de commissie – in ieder geval voor deze journalisten – met een ontluisterend rapport. Natuurlijk erkenden de betreffende journalisten niet dat zij fout zaten, maar werd ook deze enquête gezien als onderdeel van die doofpot.

Interessant is dat niet alleen de betreffende journalisten maar ook de regisseur van de serie – onder de noemer van fictie – kennelijk geen afstand kunnen nemen van al die complotverhalen. Het levert vast een spannend programma op. Ook in het Volkskrant-artikel over deze serie (Paul Onkenhout, De Volkskrant, 23 september) worden deze journalisten (Pierre Heyboer en Vincent Dekker die model staan voor de twee journalisten in de serie) nog met alle egards beschreven. Hun vasthoudendheid en doorzettingsvermogen worden geroemd. Mij leert het dat wij kennelijk in die tijd journalisten als Maarten Keulemans misten die wel in staat zijn feit en fictie goed te onderscheiden. Keulemans slaagde er ten tijde van de coronacrisis bijvoorbeeld goed in verschillende angstverhalen en complotten die de ronde deden, te weerleggen.

Kennelijk is het nog steeds moeilijk om in te zien dat deze rampvlucht en de directe nasleep minder spectaculair was dan al deze verhalen suggereerden. Het zal vast een spannende serie opleveren, maar het houdt helaas wel deze complotten in leven.

Menno van Duin, Lector Crisisbeheersing

Lees ook het tweede blog: Ervaringen bij onderzoek van de Bijlmerramp

Lees ook

31-03-2025
Woningbranden in 2024 eisen 30 dodelijke slachtoffers

Van de 30 dodelijke slachtoffers waren 16 personen alleenstaand. 16 van de 27 branden vonden plaats in een eengezinswoning.

28-03-2025
Samenwerken in de lucht: helikopters en drones bestrijden natuurbranden slimmer

“Communicatie tussen teams van de brandweer en Defensie was een belangrijk leerdoel van de jaarlijkse oefening Fire bucket operations (FBO). Door beter samen te vliegen, met drones en helikopters, bestrijden we natuurbranden slimmer en sneller,” vertelt Christiaan Velthausz, teamleider FBO en coördinator tijdens de oefening.

27-03-2025
NL-Alert in 2024 75 keer ingezet bij incidenten

Het NIPV verzamelt jaarlijks in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid data over de inzet van NL-Alert.

26-03-2025
Onderzoek naar aandacht en steun rondom ingrijpende incidenten

“Niet eerder is in Nederland onderzocht wat repressieve brandweermensen vinden van de aandacht en steun die zij krijgen rondom ingrijpende incidenten. En welke behoeften zij hierin hebben”, vertelt projectleider Karin Dangermond.

21-03-2025
Blog: Waterstof en veiligheid: hoe ventilatie en detectie ons kunnen helpen (maar niet alles oplossen)

Ventilatie en detectie spelen een sleutelrol bij het beheersen van waterstofrisico’s. Maar het zijn geen wondermiddelen, blogt onderzoeker Margreet Spoelstra.

20-03-2025
NIPV niet betrokken bij webinar over het LCMS en andere crisismanagementtools

Er circuleren e-mails over een webinar over het LCMS en andere crisismanagementtools.

20-03-2025
“Brandweervrouwen vinden het heel normaal dat zij brandweervrouw zijn”

“Vooral de buitenwereld vindt het heel bijzonder dat er vrouwen bij de brandweer zijn, maar brandweervrouwen zelf vinden het heel normaal dat zij brandweervrouw zijn”, vertelt senior onderzoeker Karin Dangermond in de podcastserie Brandweer Inside.

18-03-2025
170 natuurbranden in 2024

De brandweer rukte het afgelopen jaar uit voor 170 natuurbranden, waaronder 16 akkerbranden en 66 branden op militair terrein. Deze cijfers komen van het nieuwe dashboard Kerncijfers Natuurbranden van het NIPV.

18-03-2025
Maak kennis met het werken bij het NIPV

Op woensdagmiddag 26 maart zijn mensen die geïnteresseerd zijn in werken bij het NIPV van harte welkom op onze locatie in Arnhem!