2025: jaar van inzichten en leerpunten voor bestrijden van natuurbranden

26 november 2025

“In Nederland werken we stap voor stap aan een brandweer die beter is toegerust op natuurbranden die frequenter, complexer en onvoorspelbaarder worden. Daarbij hebben we in 2025 forse stappen gezet richting wat wij ‘slimme repressie’ noemen.” Edwin Kok, coördinator Taskforce Natuurbrand (Brandweer Nederland) en Jelmer Dam, landelijk coördinator Natuurbrandbeheersing (NIPV), vertellen over de concrete gezamenlijke acties om daar invulling aan te geven. “Als coördinatoren binnen het thema natuurbrandbeheersing stimuleren wij een intensieve samenwerking. Vanuit deze rollen proberen wij de verschillende initiatieven, opleidingen en operationele ervaringen met elkaar te verbinden.”

Slimme repressie is handelen op basis van kennis

“Slimme repressie gaat voor ons over méér dan alleen ‘anders blussen’. Het gaat over het doordacht inzetten van mensen, materieel en informatie, in samenhang met elkaar. Niet alleen reageren op het vuur dat je ziet, maar handelen op basis van kennis over vuurgedrag, landschap, weer en veiligheid van onze eigen inzet.”

Visie en uitvoeringsplan natuurbrand

“Die manier van kijken staat ook centraal in de visie ‘Voorbereid op natuurbranden’ die eind 2023 is vastgesteld in de Raad van Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio (RCDV). Daarin staat dat natuurbrandbeheersing vraagt om een integrale benadering: van ruimtelijke inrichting en preventie tot en met training, analyse en operationele inzet. Het op de visie volgende uitvoeringsplan vertaalt dat naar concrete acties. Onder de noemer ‘slimme repressie’ werken we aan tactieken, procedures en opleidingslijnen die passen bij de realiteit van vandaag: grote oppervlakten, wisselende brandintensiteit, verschillende brandtypen en soms beperkte beschikbaarheid van bluswater.”

Leren van landen met meer ervaring

“Een belangrijk inzicht is dat we deze ontwikkeling niet alléén kunnen vormgeven vanuit de Nederlandse praktijk. Landen als Spanje, Portugal en Italië hebben al decennialang ervaring met grote natuurbranden, en hebben hun methoden in de loop der jaren verder verfijnd. Daarom hebben we in 2025 vanuit onze specialistische teams bewust geïnvesteerd in internationale uitwisseling. We hebben niet alleen gekeken, maar ook daadwerkelijk meegedraaid in operationele inzetten en opleidingen.”

Elke schakel een duidelijke rol

“Wat vooral opvalt in het buitenland, is hoe geïntegreerd men werkt. Verschillende middelen en technieken worden gelijktijdig ingezet: teams met handgereedschappen die brandgangen aanleggen, bulldozers die lijnen trekken, helikopters en vliegtuigen die gericht inzetten op kritieke punten. Alles staat in het teken van een samenhangende inzet, waarin iedere schakel een duidelijke rol heeft. De luchtmiddelen werken niet los van de grondteams, maar juist samen. Die integrale manier van werken sluit goed aan bij onze ambitie om in Nederland meer vanuit scenario’s en analyse te werken, in plaats van uitsluitend vanuit het aanwezige materieel.”

Omgaan met onzekerheid

“Minstens zo indrukwekkend is de manier waarop collega’s in het buitenland omgaan met onzekerheid. Natuurbranden zijn per definitie dynamisch: het weer verandert, de topografie verschilt, de vegetatie is nooit overal hetzelfde. Toch weten zij vanuit een basis van kennis en ervaring relatief zeker te werken in omstandigheden die voor ons soms nog erg onvoorspelbaar zijn. Ze investeren sterk in vuuranalyse, in het lezen van het landschap en in het voortdurend bijstellen van het tactisch plan. Juist die houding – rustig blijven, blijven analyseren, en binnen onzekerheid toch doordachte keuzes maken – is een belangrijk element van slimme repressie zoals wij die verder willen ontwikkelen.”

Leren van het buitenland in 2025

“Om concreet te leren, hebben we in 2025 een reeks internationale activiteiten georganiseerd en gefaciliteerd. Een greep uit wat we samen met onze partners hebben gedaan:

• Met 40 collega’s hebben we grote natuurbranden bestreden in Galicië. Daar hebben we geleerd hoe men verschillende tactieken tegelijkertijd inzet in steile, bosrijke gebieden, met beperkte toegang en veel variatie in vegetatie.

• 2Met 9 collega’s zijn we, samen met twee Chinook-helikopters van de luchtmacht, naar Castilla & León geweest om de Spaanse brandweer te ondersteunen bij helikopter-inzetten. Zo koppelen we onze ervaring met luchtsteun aan hun natuurbrandtactieken.

• Acht collega’s hebben in Catalonië een opleiding beheerbrand gevolgd. Het gecontroleerd gebruik van vuur als beheersmaatregel is daar een regulier instrument in het pakket van natuurbrand-beheersing.

• Vier collega’s hebben operationeel meegedraaid met de natuurbrandspecialisten in Catalonië, direct in de dagelijkse praktijk van natuurbrandbestrijding.

• Tien collega’s hebben in Italië de opleiding Fire Weather gevolgd. Daarmee versterken we ons begrip van de invloed van weer en microklimaat op natuurbrandgedrag.

• De internationale opleiding Natuurbrandanalyse wordt dit jaar voor het eerst in Nederland georganiseerd. Dertien Nederlandse collega’s nemen deel vanuit de specialistische teams. Daarmee bouwen we gericht verder om ons kennisniveau te verhogen, samen met onze Duitse en Belgische collega’s.

• Eén van onze natuurbrandanalisten heeft twee weken meegedraaid in het European Crisis Coordination Centre (ERCC) in Brussel. Vanuit daar is meegekeken met de verdeling van schaarse middelen in een druk natuurbrandjaar in Europa.

• Eén collega heeft meegedraaid met de Portugese natuurbrandanalisten. Daarmee halen we specifieke kennis over vuuranalyse en besluitvorming in complexe situaties naar Nederland.

• Tot slot zijn acht Catalaanse collega’s een week bij ons op bezoek geweest. Zij hebben ons verder onderwezen in het bestrijden van natuurbranden met minimale of geen inzet van water, een benadering die in sommige Nederlandse scenario’s steeds relevanter kan worden.”

Vertalen naar Nederlandse context

“Deze activiteiten zijn geen losse projectjes binnen het uitvoeringsplan, maar vormen een samenhangend leertraject. We brengen de ervaringen samen, analyseren ze en vertalen ze naar de Nederlandse context. Wat betekent het bijvoorbeeld voor onze standaard inzetprocedure als we meer met handgereedschap en mechanische middelen willen werken? Welke eisen stelt dat aan opleiding, oefening, logistiek en veiligheid? En hoe borgen we dat natuurbrandanalyse een vast onderdeel wordt van onze voorbereiding en commandovoering? Brian Verhoeven (onderzoeker, NIPV) schreef een interessant rapport over de elementen die we van onze collega’s uit Catalonië kunnen leren.”

“Voor het Uitvoeringsprogramma Natuurbrandbeheersing bouwen we hier de komende periode systematisch op voort. De kennis uit Spanje, Portugal en Italië wordt gekoppeld aan onze eigen ontwikkelingen, leidraden en les- en leerpakketten. Slimme repressie krijgt daarmee steeds meer vorm als een combinatie van:

• doordachte inzetconcepten, gebaseerd op analyse en scenario’s;
• een mix van middelen: van voertuigen en water tot handgereedschap, machines en – waar mogelijk snelle – luchtsteun;
• een sterkere rol voor weers- en vuuranalyse in de besluitvorming;
• en een cultuur waarin we leren om rustig en gestructureerd te blijven handelen in onzekere omstandigheden.”

Versteviging Nederlandse positie in Europese netwerk

“Tegelijkertijd verstevigen we onze positie in het Europese netwerk rond natuurbrandbeheersing. Door opleidingen naar Nederland te halen en collega’s uit andere landen hier te ontvangen, verschuiven we van ‘alleen maar leren’ naar ‘samen ontwikkelen’. Die wederkerigheid is belangrijk: we halen kennis op, maar laten ook zien wat wij te bieden hebben, bijvoorbeeld op het gebied van samenwerking in de veiligheidsregio’s en de koppeling met crisisbeheersing in brede zin.”

Geen sprint maar een marathon

“De weg naar volledig uitgewerkte slimme repressie is geen korte sprint, maar een reeks beheerste stappen. 2025 is daarin een belangrijk jaar geweest. De inzet nu is om de lessen niet op de plank te laten liggen, maar ze zichtbaar te laten landen in onze doctrines, opleidingen en oefeningen. Dat doen we zorgvuldig, in afstemming met de regio’s en met oog voor de dagelijkse praktijk.”

“In de komende jaren zullen we die vertaling verder uitwerken: met voorbeelden van aangepaste oefenvormen, integrale natuurbrandanalyse en ervaringen uit de regio’s die al met onderdelen van slimme repressie experimenteren.”

“Voor nu willen wij alle collega’s bedanken die zich dit jaar in binnen- en buitenland hebben ingezet om deze kennis op te bouwen en te delen. Jullie ervaringen vormen een belangrijk fundament onder de manier waarop wij in Nederland de komende jaren natuurbrandveiligheid willen versterken.”