Blog: Waterstof en veiligheid: hoe ventilatie en detectie ons kunnen helpen (maar niet alles oplossen)

21 maart 2025

Ventilatie en detectie spelen een sleutelrol bij het beheersen van waterstofrisico’s. Maar het zijn geen wondermiddelen, blogt senior onderzoeker-adviseur Margreet Spoelstra.

Ventilatie en detectie spelen een sleutelrol bij het beheersen van waterstofrisico’s. Maar het zijn geen wondermiddelen: waterstof kan zich ophopen op plekken waar luchtstromen niet komen en detectoren kunnen lekkages missen. Dit vraagt om slimme en goed doordachte veiligheidsstrategieën. Waterstof is een veelbelovende energiebron, maar het brengt ook risico’s met zich mee. In besloten ruimtes kan het zich ophopen en bij de juiste (of beter gezegd, verkeerde) omstandigheden zelfs exploderen. Dit maakt het noodzakelijk om passende maatregelen te nemen.

Wat we hebben ontdekt  

Ventilatie is een belangrijke maatregel om het risico te verkleinen, omdat het helpt om waterstof te verdunnen en af te voeren. Mechanische ventilatie werkt hierbij beter dan natuurlijke ventilatie, omdat mechanische ventilatie onafhankelijk is van weersomstandigheden en voor een constante luchtstroom zorgt. Toch is ventilatie alleen niet altijd voldoende. Waterstof kan zich verzamelen in zogeheten ‘dode ruimtes’, plekken waar weinig luchtstroming is. Dit betekent dat, zelfs als je goed ventileert, er alsnog gevaarlijke ophopingen kunnen ontstaan. En wat als waterstof niet bij een detector komt? Dan wordt het lek mogelijk niet eens opgemerkt. Dit laat zien dat ventilatie en detectie geen 100 procent garantie bieden voor veiligheid. Het is verstandig om ventilatie en detectie te combineren en strategisch te plaatsen in een ruimte om de kans op ophoping verder te verkleinen.  

Hoe we veiliger kunnen werken 

• Ventilatiesystemen moeten afgestemd worden op realistische lekkagescenario’s. De standaard ventilatie-eisen zijn prima voor kleine lekkages, maar kunnen tekortschieten bij grotere hoeveelheden waterstof. Het is verstandig om ventilatiesystemen te ontwerpen aan de hand van een waterstoflekkage dat als representatief wordt beschouwd voor een mogelijke noodsituatie. 
• Een mix van detectietechnieken is nodig. Bij grote binnenruimtes of buitenlocaties is het niet voldoende om alleen detectoren te gebruiken die waterstof op vaste plekken meten. Door ook detectoren te gebruiken die de aanwezigheid van waterstof in een gebied meten, kunnen we de kans vergroten dat een lek op tijd wordt opgemerkt. Het combineren van verschillende detectietechnieken kan ook helpen om vals positieve  en vals negatieve meldingen te verminderen. 
• Plaats detectoren waar waterstof zich ophoopt. De plaatsing van detectoren moet gebaseerd zijn op een gedetailleerde risicoanalyse van de specifieke ruimte waarbij rekening wordt gehouden met de manier waarop waterstof zich verspreidt. In de praktijk betekent dat dat detectoren niet alleen hoog in een ruimte geplaatst moeten worden, maar ook in de ‘dode ruimtes’ waar waterstof zich kan ophopen.  
• Regelmatig testen en onderhouden. Een systeem is slechts zo goed als het onderhoud ervan. Detectoren en ventilatiesystemen moeten regelmatig gecontroleerd en getest worden om te garanderen dat ze naar behoren werken. Zonder goed onderhoud kan een detector niet de juiste signalen afgeven of kan een ventilatiesysteem falen op cruciale momenten. 

Lees ook Ventilatie en detectie van waterstof

Goed ontwerp van ventilatie en detectie is belangrijk 

Waterstof wordt steeds vaker gebruikt in duurzame energieoplossingen en dat betekent dat veiligheidsmaatregelen up-to-date moeten blijven. De huidige regelgeving biedt geen richtlijnen aan welke eisen ventilatie- en detectiesystemen moeten voldoen om met grotere waterstoflekkages om te kunnen gaan. Dit betekent dat elk systeem maatwerk vereist en dat veiligheidsprofessionals en technische experts samen moeten werken om tot de beste oplossingen te komen. 

Ten slotte: blijf zelf nadenken over veilige uitvoering 

De opkomst van waterstoftoepassingen in sectoren zoals transport, bouw en energieopwekking is een goede reden om aandacht te vragen voor het veilig omgaan met waterstof, aangezien de kennis over en ervaring met waterstof in deze sectoren nog beperkt is. Het treffen van maatregelen als ventilatie en detectie dragen bij aan het verhogen van de veiligheid, maar hoeven niet altijd effectief te zijn. Het is daarom essentieel dat belanghebbenden zelf blijven nadenken over hoe waterstofontwikkelingen veilig uitgevoerd kunnen worden, want veiligheid is geen vanzelfsprekendheid en komt niet vanzelf.  

Margreet Spoelstra
senior onderzoeker-adviseur energie- en transportveiligheid